Tuh pơ alin bruă wai lăng tơlơi suaih pral biă mă ñu kơ ƀing đah kơmơi pi kian hăng ƀă ană, kiăng pơđĭ tui boh tŭ yua mrô akŏ mơnuih laih anun tơlơi hơdip sang anŏ, plơi pla hăng dêh čar. Yua kơ anun yơh, lu thun rơgao, lu tơring čar hăng plơi pla hơmâo pơtrut bruă ngă wai pơgang tơlơi suaih pral kơ đah kơmơi hăng hlăk ai, biă mă ñu kual mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă.

Pi kian tal 3 laih, amai Tống Thị Thùy Dương dŏ pơ tơring kual Bát Xát, tơring glông Bát Xát, Lao Cai đing nao biă kơ tơlơi suaih pral mơ̆ng ñu hăng ană ñu. Rơngiao kơ bruă pơhlôm klă mơnong ƀong huă đĭ pran djơ̆ găl, amai hơmâo ngă tui hơdră pơkă lăng tơlơi suaih pral drơi jăn ñu rĭm blan, rĭm tal pơkă. Biă mă ñu čih anăn mă drah pơčrang kman re se kiăng tañ thâo, tañ ƀuh tơlơi ruă amăng drơi jăn hăng ană nge.

“Rơngiao kơ siêu âm rĭm tla pơkă, kâo dŏ mă drah brơi pơčrang kman, pơčrang kman ia mơ-añă rĭm tal pơkă. Lăng mơ̆ng boh tơhnal pơčrang kman anun, kâo hơđong pran jua hloh, đing nao kơ hơdră ƀong huă kiăng hơmâo pran”.

Tui hăng rơnoh jŭ yap, rĭm thun Sang ia jrao mă ƀuai hăng pơjrao čơđai nge tơring čar Lao Cai tŭ jum hăng pơjrao rơbêh 100 čô čơđai duam ruă hlai drah kraih; pơkă lăng hăng pơjrao čơđai hơmâo tơlơi ruă ngă khen mơ̆ng muai….hăng lu tơlơi ruă hơmâo mơ̆ng drah kơtăk pơkŏn ba truh tơlơi ƀu klă drơi jăn. Yua kơ anun, pơkă lăng kiăng thâo hlâo mơ̆ng nge mơtam sa bruă ngă yôm hloh pioh pơhlôm hĭ kiăng kơ ană nge dưi tơkeng rai hiam drơi jăn, pơđĭ tui anŏ hiam klă kơ mrô mơnuih. Ơi ia jrao Phạm Thu Hằng, Anom pơjrao čơđai nge, sang ia jrao prong mă ƀuai hăng pơjrao čơđai muai tơring čar Lao Cai brơi thâo:

“Rơngiao hơdră pơjrao pơhlôm hlâo, giong siêu âm lĕ ƀuh tañ tơlơi suaih pral kơ ană nge ƀing adơi amai pi kian amra nao pơčrang drah kiăng ƀuh tañ tơlơi ruă pơkŏn kơ čơđai nge. Mrô dưi ƀuh laih nao pơčrang hơmâo pơjrao tañ mơ̆n. Mơ̆ng anun ƀing ơi ia jrao hơmâo anăp bruă djru pơtô brơi kơ hơdră pơhlôm pơgang tơlơi suaih pral”.

Tơring čar Lao Cai gir run truh thun 2025, mrô đah kơmơi pi kian dưi pel ĕp tơlơi suaih pral blung hlâo soh, boh ƀiă ñu dưi pơhlôm 4 mơta tơlơi ruă hơmâo mơ̆ng anet, kiăng dưi pơgang djop mơ̆ng 60-70% amăng thun 2030. Kiăng dưi ngă djơ̆ tơhnal pơkă, djop sang bruă tơlơi thâo ngă hrom hăng gong gai kơnuk kơna tơring čar kơtưn bruă pơtô pơblang hăng pơđĭ tui boh tŭ yua gah mrô mơnuih; pok pơhai ngă tui kơčăo bruă pơgang mrô mơnuih hăng bruă pok prong bruă mă, kơtưn brơi mơnuih ƀôn sang thâo gah bruă ia jrao; pel ĕp, tañ thâo hăng pơjrao tơlơi ruă hlâo tơkeng, pơgang čơđai nge….Pơtô brơi ƀing amĭ pi kian khom nao ĕp lăng re se 3 blan 1 wơ̆t. Biă mă ñu, ăt pel ĕp, kơsem min ngă tui pơgiong hĭ hăng ngă tui tŭ yua djop jơlan hơdră, tơlơi phiăn pơtrun; pơgang tơlơi thâo amăng bruă mă wai lăng mrô mơnuih.

Hrom hăng tơring čar Lao Cai, ƀơi kual plơi pla mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă, bruă pơblih pơđĭ tui wai pơgang tơlơi suaih pral kơ đah kơmơi hăng ƀing hlăk ai ăt dưi đing nao mơ̆n.

Rơđah biă ñu kah hăng tơring čar Dak Lak, ƀing đah kơmơi djuai ƀiă dŏ pơ să kual ataih, kual asuek kah hăng Čư̆ Pui, Yang Mao, Čư̆ Drăm, Hòa Phong tơring glông Krông Bông, hlâo adih juăt tơkeng pơ sang anŏ, ră anai thâo hluh laih, khom nao pơ sang ia jrao soh yơh, pioh pơkă lăng, hmư̆ tơlơi pơtô hăng ba yua lu hơdră tơkeng kiăng rơnuk rơnua. Tơlơi anai dưi ngă yua hơmâo Kơčăo bruă anăn “Khul djru mơnuih mơnam pơtrut pơblih bruă pơjrao tơlơi suaih pral kơ đah kơmơi hăng hlăk ai mơnuih djuai ƀiă”.

Anih pơjrao kơ ƀing đah kơmơi tơkeng hơmâo blơi măi mok phrâo rơgơi pioh siêu âm 4D thâo ƀuh rơđah hloh, măi ĕp lăng drơi jăn đah kơmơi pi kian hăng tơkeng ană nge….pơđĭ tui boh tơhnal pơjrao tơlơi duam ruă. Mơnuih ƀôn sang đăo kơnang, hơduah ĕp hơdôm anih pơjrao hăng mă ƀuai hmư̆ hing, hlâo adih kơnong mơ̆ng 500-700 čô nao pơjrao, ră anai rĭm thun hơmâo truh 1000 čô đah kơmơi nao pơkă lăng hăng tơkeng ană bă. Rơngiao kơ bruă mă pơtô pơblang kơ hơdră wai lăng pơjrao duam ruă, mă ƀuai kơ đah kơmơi tơkeng ană hăng pơgang tơlơi suaih pral tơlơi pơjĕ giăm rơkơi bơnai kơ đah kơmơi hăng hlăk ai mơnuih djuai ƀiă ƀơi hơdôm să kual ataih, kual asuek amăng tơring glông ăt djop sang ia jrao đing nao lu hloh.

Ƀơi tơring čar Hà Giang, anom bruă ia jrao đing nao tuh pơ alin blơi măi phrâo, pok prong hăng bruă wai pơgang pơjrao kơ ƀing đah kơmơi pi kian, tơkeng ană bă ƀơi djop sang ia jrao să, pơphun ĕp lăng hăng mă ƀuai amăng plơi pla, ngă tui hơdră pơhlôm ƀă ană lu, kiăng ngă tui hơdră ƀă ană lăp djơ̆….Pok pơhai hơbô̆ bruă ană “Nai ia jrao mă ƀuai plơi pla” ƀơi djop plơi pla ala ƀôn tơnap tap ăt khom ngă lăp bruă wai lăng hăng pơgang tơlơi suaih pral kơ ană plơi pla laih anun pơtô brơi hơdră pơgang tơlơi suaih pral kơ nai ia jrao mă ƀuai, djru lăng ba ƀing hlăk pi kian truh kơ tơkeng ană. Rơngiao kơ anun, ƀing nai ia jrao pơ plơi pla ăt nao tơl sang anŏ mơnuih ƀôn sang, ƀơk ia jrao, tlâ̆o pơgang pơhlôm hlâo  hơdôm tơlơi duam ruă juăt hơmâo amăng hrơi blan pi kian, tơkeng ană; pơtô brơi, lăi glăi tơlơi tơña mơ̆ng ƀing đah kơmơi pi kian; kơtưn wai lăng ƀing pi kian, djru pơkă lăng brơi rĭm blan ƀơi djop plơi pla ataih mơ̆ng sang ia jrao.

Ƀơi tơring čar Hòa Bình phrâo anai hơmâo pơkra hơdră či mă bruă mơ̆ng dêh čar pơtrun brơi wai lăng pơgang tơlơi suaih pral kơ tơlơi ƀă ană, pơgang suaih pral pơjĕ rơkơi bơnai kơ tơdăm ngek dra muai, hlăk ai mơ̆ng thun 2021-2025. Akŏ bruă anai lăi rơđah tohnal mă bruă gir run kiăng ngă boh ƀiă ñu: 80% mrô tơdăm ngek dra muai, hlăk ai thâo hluh kơ boh yôm phun pơtô lăi, pơgang tơlơi suaih pral, pran jua drơi jăn  pơjĕ giăm rơkơi bơnai. Boh ƀiă ñu 80% mrô nai pơtô hrăm hră, amĭ ama thâo tơlơi pơhing pơgang tơlơi suaih pral ƀă ană, tơlơi suaih pral pơjĕ rơkơi bơnai kơ tơdăm ngek dra muai, hlăk ai. Boh ƀiă ñu 80% mrô hlăk ai dŏ muai hlăk mă bruă amăng anih tuh tia pơkra ming thâo hluh kơ jơlan hơdră, tơlơi phiăn kơnuk kơna pơdjơ̆ nao bruă wai pơgang tơlơi suaih pral tơkeng ană, ƀă ană, tơlơi suaih pral pơjĕ giăm rơkơi bơnai.