Sang ia jrao prong Buôn Ma Thuột (phường Buôn Ma Thuột) ră anai glăk pơjrao năng ai ñu mơ̆ng 24-26 čô mơnuih duam pơđung drah, lu ñu ƀơi hơdôm bôh Anom pơjrao rơka ruă – ruă tưp Čơđai muai, amăng anun Anom hơkrŭ glăi drơi jăn pơjrao ječ glăk pơjrao 2 čô mơnuih hmâo gru nam lăi pơthâo kraih.

Pô ruă Y.H.H. (13 thun) ƀơi să Ea Ñuôl, tơring čar Dak Lak hmâo pơdah pơ-iă drơi jăn na nao hmâo tôm ruă akô̆, rơgah amăng bra pal. Amĭ ama gun lu bruă anun ƀu hmâo mông lăng ba lu kơ ană bă, pơmin pơ-iă drơi jăn lĕ juăt ñu hrup anun laih. Samơ̆ lơm ƀuh pơ-iă drơi sui đơi mơ̆ mơñum jrao ƀu hlưh, sang anô̆ ba ană nao pel ĕp ƀơi Sang ia jrao prong Buôn Ma Thuột. Ƀơi anai, mơnuih ruă dưi pơkă lĕ duam pơđung drah hăng dưi pơsit pơjrao ƀơi anom pơjrao tơlơi ruă čơđai muai. Truh hrơi tal 4, pô ruă pơdah pơ-iă drơi jăn pơđung drah kah hăng pơ-iă drơi jăn kơtang, ruă hlung, kơtang, ƀlĕ pơtah, ruă hơtai, drah hrŏ trun tañ anun dưi ba nao pơ̆ Anom hơkrŭ glăi drơi jăn pơjrao ječ pioh lăng tui. Tơdơi kơ 4 hrơi pơjrao klă ƀơi anai, tơlơi ruă plai ƀiă laih, tơlơi suaih pral hơđong. Amai H’Djue Hra (adơi pô ruă) brơi thâo:

“Duam pơ-iă drơi, đih sa bit, hlăk hluai, yua amĭ ƀu đing nao đơi ôh. Yua amĭ nao mă bruă ƀu đing nao ană bă. Kâo pơđar amĭ ba nao pơ̆ sang ia jrao pel ĕp lăng, nao yơh ƀu anăm añ dong tah, tui anun mơ̆ng ba rai pel ĕp mơ̆ng thâo duam pơđung drah. Jum dar sang hmâo lu war rơmô sang iao gah. Kâo khom rơmet agaih kiăng kơ hơdjă”.

Tui hăng ơi ia jrao Trần Thanh Quý, Kơ-iăng Khua Anom hơkrŭ drơi jăn pơjrao ječ, Sang ia jrao prong Buôn Ma Thuột, năng ai ñu 1/3 mrô mơnuih ba nao sang ia jrao hmâo tơhnal hơdai nao ruă kraih, tui hluai kơ djuai kơman Dengue (kman ngă duam pơđung drah), bruă lăng tui hăng bơwih brơi mơ̆ng mơnuih amăng sang anô̆ ăt kah hăng mơnuih apăn bruă ia jrao:

“Lơm duam pơđung drah, mơnuih duam pơ-iă drơi na nao amăng năng ai ñu mơ̆ng hrơi blung a truh hrơi tal 3, ruă akô̆, rơmon hyon. Hơdôm tơlơi brơi ƀuh anai kah hăng pơ-iă djơ̆ kơman, pơ-iă siêu vi. Pơphun mơ̆ng hrơi tal 4 truh hrơi tal 6, tơlơi pơ-iă drơi amra hlưh samơ̆ anô̆ brơi ƀuh kraih amra hmâo; bơhmu ñu kah hăng ƀlĕ drah. Ƀơi anai ră anai ƀing gơmơi hmâo dua čô mơnuih ruă kraih, lơm mut sang ia jrao mơnuih ruă pơ-iă drơi, dưi ba nao anom pơjrao tơlơi ruă čơđai muai, truh hrơi tal 4 hmâo gru nam pơhuĭ, tơtăng ară drah. Yua anun ƀing gơmơi khom pơkă lăng gum hrŏm hăng Anom pơjrao tơlơi ruă čơđai muai, hơdai mơnuih ruă nao pơ̆ anih hơkrŭ glăi drơi jăn pơjrao ječ, lăng tui hăng pơjrao dong”.

Tui hăng anun, ƀơi Anom pơjrao tơlơi ruă tưp, Sang ia jrao prong kual Dap Kơdư, mơ̆ng akô̆ thun truh ră anai, anom hmâo tŭ mă pơjrao brơi rơbêh kơ 240 čô mơnuih ruă duam pơđung drah. Tơlơi ruă đĭ lu mơ̆ng akô̆ blan 6, hơnong ñu 10 čô mơnuih sa hrơi, amăng anun hmâo lu mơnuih ba nao sang ia jrao lơm ruă hlăm, tơlơi ruă jing kraih, pơplih huĭ rơhyưt, amra ba truh kơ djai prong biă.

Bơ̆ ơi N.B.N ƀơi phường Tân Lập, tơring čar Dak Lak lĕ sa tơhnal ƀuh rơđah. Ñu nao pơ̆ sang ia jrao lơm ƀuh glêh rơmon lu, drah hrŏ trun lu. Tơdơi kơ tŭ mă mơnuih ruă, ƀing ơi ia jrao gah Anom pơjrao tui ruă tưp, Sang ia jrao prong kual Dap Kơdư lơm anun mơtăm iâo mnuih brơi drah hăng jur drah tañ kơ mơnuih ruă. Kơnang kơ hmâo tơlơi ƀuh ƀô̆ hmao tlôn mơ̆ng ƀing gơgrong gum djru, pô ruă mơ̆ng dưi pơtlaih djai. Hlâo kơ anun, ơi N duam pơ-iă drơi na nao, mơñum ia jrao hlưh pơ-iă ăt ƀu hlưh mơn, drơi jăn jai rơmon hyon, tơdu pran, tơkai tơngan hlăk hluai nao hrŏm ruă akô̆ hăng ƀlĕ drah phun tơgơi anun sang anô̆ hmâo ba nao pơ̆ Sang ia jrao prong kual Dap Kơdư pioh pel ĕp lăng, pơjrao. Ơi ia jrao H’Nuen H’Đơk – Kơ-iăng Khua Anom gơgrong bruă pơjrao tơlơi ruă tưp, Sang ia jrao prong kual Dap Kơdư brơi thâo:

“Yap mơ̆ng akô̆ thun truh ră anai mrô mơnuih duam pơđung drah ba nao pơ̆ anom lu biă, 241 čô mơnuih. Amăng anun hmâo 29 čô mơnuih ruă kraih, pơdah kơ-añăk, drah kôl, bơdjơ̆ nao hơtai, ƀle drah lu. Hơdôm mơnuih kơ-añăl juăt bưp ƀơi mơnuih ruă tha rơma, hmâo tom tơlơi ruă pơđoh ia sik, tơtăng ară drah, hmâo pran gơgrong tơdu. Mơnuih ruă duam pơđung drah nao pơ̆ sang ia jrao kaih amuñ ngă pơplih ƀơi lu anih amăng drơi jăn”.

Tui hăng Khua Anom wai lăng tơlơi duam ruă tơring čar Dak Lak, bôh than ba truh ngă duam pơđung drah đĭ tañ lĕ yua tơring čar Dak Lak glăk pơphun amăng bơyan hơjan hlim, gal kơ keč čeh čar lar djuai. Anai ăt lĕ thun tơblut amăng rơwang gluh đĭ duam pơđung drah, 3 thun sa wot, hlâo kơ anun lĕ thun 2022.

Mơ̆ng akô̆ bơyan hơjan, năng ai ñu blan 4, truh ră anai, Anom wai lăng tơlơi ruă hmâo pơphô brơi kơ Gơnong bruă ia jrao mă yua kơčăo bruă bŏng glăi hăng klin hăng lu hră pơ-ar črâo ba hơdôm anom ia jrao kơtưn bruă pơgang, pơgăn klin ruă, hrŏm hăng anun, pơphun pel ĕp, lăng tui, lăi pơhing hăng pơsir hơdôm anih klin ngă hmao tlôn. Khă hnun hai kiăng plai ƀiă đut hlah gluh đĭ klin, kơnong kơ gơnong bruă ia jrao amra ƀu dưi gơgrong ôh mơ̆ khom hmâo tơlơi gum tơngan hrŏm amăng bruă mă mơ̆ng abih bang hơdôm grŭp, gơnong bruă, khul grŭp hăng abih bang mơnuih mơnam. Rim mơnuih, sang anô̆, kơnong kơ kiăng hmâo bruă mă anet klă kah hăng pơdjai keč, lăng kuăng, prai lui anih čeh čar mơ̆ng keč, agaih na nao anih anom dô̆ hơdip, ƀu pioh ia dŏng... lĕ hmâo djru ngă plai ƀiă laih tơhnal ngă ruă lar hyu.

Ră anai duam pơđung drah akă hmâo ia jrao pơjrao sit ôh, lơm anun hơdôm mơnuih ruă kraih, amra ba truh kơ djai glăk jai hrơi jai lu tui, yua anun mă yua tơpă hơdôm bruă pơgang, pơgăn tơlơi ruă tui tơlơi pơtă mơ̆ng gơnong bruă ia jrao ăt lĕ hơdră tŭ yua hloh pioh plai ƀiă hmâo tơlơi ruă./. 

Duam đung drah hơmâo kiăo tui lăng mơng ơi ia jrao pơjrao tơlơi ruă anai

Mah duam đung drah lĕ tơlơi ruă juăt lar hyu amăng ha thun samơ̆ ăt dŏ lu mơnuih aka ƀu thâo ƀudah pơtah hơtai amăng bruă pơgang tơlơi ruă anai. Sit biă ñu amăng hrơi blan rơgao, hơdôm sang ia jrao hơmâo tŭ mă lu mơnuih duam đung drah, ruă kraih tañ biă mă, ba truh tơlơi djai. Yua anun, rĭm čô mơnuih kiăng răng kơđiăng pơgang kman, pơgang brơi tơlơi suaih pral kơ ta pô, sang anŏ hăng mơnuih mơnam. Ơi ia jrao Phạm Hồng Lâm-Khua anom pơjrao tơlơi ruă lar hyu hơđăp, sang ia jrao prong kual Dap kơdư hơmâo hơdôm tơlơi pơtă kơ bruă pơgang duam đung drah.

- Ơ ơi ia jrao, nam ruă juăt ƀuh mơng duam đung drah hiưm ñu hăng hơdôm nam ruă ngă hŭi rơhyưt hiưm amra ƀuh ?

Ơi ia jrao Phạm Hồng Lâm: “Duam đung drah lĕ tơlơi ruă yua keč akĕ, juăt ƀuh nam ruă blung a lu mơn, samơ̆ juăt ƀuh hloh lĕ duam pơ-iă drơi, đung drah hăng sa tơlơi ngă hŭi rơhyưt hloh anun lĕ tơbiă đuăi kơtăk drah. Yua anun kơ tơlơi juăt ƀuh blung, tui tơlơi sit nuk hơmâo lu mơnuih duam pơ-iă drơi. Yua anun, kiăng sem lăng, pơsit tong sa čô mơnuih duam đung drah hă ƀŭ ƀu kiăng nao tơl sang ia jrao, kiăng hơmâo nai ia jrao khăm brơi, ruah pơčlah hlơi pô amra pơjrao mă pơ sang, hlơi pô amra ba nao đih pơ sang ia jrao. Pơhŭi hlâo kơ neh met wa tơdah ƀuh duam pơ-iă drơi kiăng nao nao khăm tong ten.

Duam đung drah tơdah ƀu pơjrao brơi hmao tlôn amra ba truh hơdôm nam ruă kơtang hloh hăng ba truh djai brŭ. Blung a lĕ kơdok amăng drơi jăn, ngă krot tui yua tơbiă lu kơtăk drah. Bruă tal dua lĕ ngă tơdu amăng drơi jăn mơ̆ sit biă ñu lĕ hơdôm nam ƀơi hơtai boh ƀudah kơsô̆, dlô. Tal tlâo dong lĕ nam ruă duam đung drah kơtang mơ̆ ƀu pơjrao brơi hmao tlôn, mơnuih ruă amra djai mơtăm. Dong ƀơi anăp kơ bruă tui anun, pơhŭi hlâo ƀing mơnuih rơmông plên, hơmâo nam ruă pơkŏn amăng drơi jăn, ƀing tha rơma 60 thun pơ glông, ƀing čơđai nge (1-12 blan), ƀing đah kơmơi pi kian, sit biă ñu ƀing dŏ hơdip ataih mơng sang ia jrao kiăng ba nao pơ sang ia jrao pơjrao tañ hloh”.

- Bruă blơi mă jrao mơñum lơm duam pơ-iă drơi hăng jôr mă ia pơ sang lơm duam đung drah amra ngă hŭi rơhyưt hiưm pă, ơ ơi ia jrao ?

Ơi ia jrao Phạm Hồng Lâm: “Duam đung drah lĕ duam yua virus ngă, lu mơnuih duam pơ-iă kơtang. Lu mơnuih tơdah blơi mă jrao mơñum kiăng plai ƀiă, ngă hŭi rơhyưt biă mă. Pơhmutu, ơi ia jrao pơhŭi yua Paracetamol samơ̆ mơnuih duam ruă ƀu hmư̆ tui mơ̆ yua jrao pơkŏn, ba truh kơ bruă đung drah ƀudah ngă tơdŭ kơsô̆. Hơmâo lu mơnuih đung drah yua mơñum jrao ƀu djơ̆ hăng tơlơi črâo ba mơng ơi ia jrao hăng ăt hơmâo lu mơnuih ruă tơdŭ kơsô̆ yua mơñum jrao ƀu djơ̆. Bơ tơdah jôr mă ia mơ̆ ƀu ngă tui tơlơi črâo ba mơng ơi ia jrao. Tơdah mơnuih duam ruă ba nao sang ia jrao ƀuh kơdok amăng drơi jăn, ơi ia jrao amra tơnap amăng bruă sem lăng ia amăng hơmâo jôr hăng amra jôr brơi, ba truh kơ bruă pơhlôm brơi ia bưp tơnap tap. Yua anun, dua đung drah kiăng kiăo tui lăng mơng ƀing nao ia jrao juăt pơjrao tơlơi ruă anai hăng lơm jôr ia kiăng hơmâo tơlơi črâo ba tong ten hăng kiăng gơnang nao sa, dua tơlơi pơtă pơtăn hăng hluai tui kơtăk drah, kiăng sem lăng dưi jôr ia hă ƀŭ, jôr ia hơget, ngă tui anun kah pơhlôm brơi tơlơi suaih pral kơ mơnuih duam ruă.

- Hnun hă, bơni kơ ơi ia jrao hŏ!