VOV4.Jarai - Thâo rơđah tơlơi kiăng blơi yua, hơdôm thun giăm anai, lu sang anŏ ƀơi să Ea Kpam, tơring glông Čư̆ M’gar hơmâo tuh pơ alin pơkra drông rông bê, pơđĭ kyar bơwih ƀong hăng pok prong hơbô̆ bruă rông bê. Sang anŏ rông aset lĕ hơdôm pluh drơi, lu lĕ hơdôm rơtuh drơi. Lu sang anŏ pơdrong yua rông bê.

Lăng bruă rông bê dưi dăi, hơmâo prăk lu, prăk pơkra drông bê huăi rơngiă lu đơi lơi, pơhrui glăi hai tañ mơn, yua hnun amăng thun 2018, sang anŏ ayong Nguyễn Trung Hiếu ƀơi thôn 1, să Ea Kpam, tơring glông Čư̆ Mgar mă yua 300 klăk prăk pơkra drông bê hăng blơi 200 drơi bê glăi rông. Rông rah, hyu hơduah ĕp hmư̆ tui tơlơi rông bê mơng gơyut gơyâo, pơđok amăng hră, internet yua hnun pŭ bê hrôh tañ biă. Ră anai, bê mơng sang anŏ ayong Hiếu hơmâo mơng 500 truh 700 drơi bê pioh ngă djuai hăng pioh sĭ ngă añăm. Rim thun hơmâo sĭ giăm 1000 drơi bê, hăng nua arăng blơi mơng 105.000 truh 140.000 prăk/kg tui hluai hrơi mơn. Ƀu kơnong sĭ bê ngă añăm mơnong đôč ôh, ñu ăt sĭ bê pioh rông dơng, tơdơi kơ kah hĭ prăk rông, dŏ glăi kơ sang anŏ ñu rơbêh 500 klăk prăk/thun.

“Kâo rông bê juăt pioh sĭ kơ ƀing blơi ƀong, kâo blơi bê mơng 10 truh 15 kg glăi rông kiăng rơmŏng, rông amăng 105 hrơi dưi sĭ laih. Rim drơi bê tơdơi kơ kah hĭ prăk čem rông hơmâo pơhrui mơng 3 truh 500 rơbâo prăk/drơi. Hơbô̆ bruă rông ƀong lơi biă mă, pơhmu hăng djuai pơkŏn lĕ rông bê hơmâo prăk hloh, huăi djơ̆ klin klon đơi ôh,  yua hnun ƀing rông bê hơđong pran hloh mơn”.

Ăt jing sang anŏ rông hơdôm rơtuh drơi bê rim thun, ơi Phan Đình Hùng, ƀơi thôn 1, să Ea Kpam brơi thâo: hơbô̆ bruă rông bê, rơngiao kơ tañ hrôh, tañ prong, bê huăi amuñ djơ̆ klin, nua hơđong lĕ gơnam čem bê ăt amuñ mơn.

“Bê lĕ mơnong amuñ rông, ñu ƀong rok đôč. Rok lĕ ta čem hla boh ƀơr, hla boh mit, hla keo, pla mă rok ƀơi đang dong”.

Tui hăng mrô jŭ yap, ră anai, să Ea Kpam, tơring glông Čư̆ Mgar hơmâo rơbêh 40 boh sang anŏ rông bê, hơmâo rơbêh 20.000 drơi. Djuai bê hơmâo rông lĕ bê India, bê Bách Thảo. ơi Phạm Hữu Lộc, Kơ-iăng khua Jơnum min mơnuih ƀon sang să Ea Kpam, tơring glông Čư̆ M’gar brơi thâo, hơbô̆ bruă rông bê glăk jing jơlan bơwih ƀong phrâo, djru man pơdong plơi pla phrâo, pơđĭ tui prăk kăk kơ mơnuih ƀon sang, pơđĭ kyar bơwih ƀong huă- mơnuih mơnam ƀơi să Ea Kpam, Čư̆ Mgar.

“Ră anai tơring glông glăk pơtrut akŏ pơdong anom ngă ƀong hrŏm rông bê, mă bê lĕ hơbô̆ bruă pơđĭ kyar rông hlô mơnong. Amra ngă gal brơi hơdôm boh sang anŏ ngă ding kơna amăng Anom ngă ƀong hrŏm, mơta dua lĕ djru kơ boh thâo măi mok, tơlơi phiăn hăng pơtruh nao rai hơdôm anom bơwih ƀong sĭ mơdrô hơđong kơjăp”.

Kơ hơdôm tơlơi gêh găl kơtang ăt kah hơdôm tơlơi kơđiăng amăng bruă rông bê ƀơi plơi pla, ƀing ta hmư̆ hrom tơlơi bơ ră ruai kơplah wah pô čih tơlơi pơhing phrâo črăn hơdră hăng ơi Trần Ngọc Sơn, Kơ-iăng Khua anom bruă wai lăng rông hlô mơnong hăng pơjrao hlô mơnong tơring čar Dak Lak.

-Ơ ơi Trần Ngọc Sơn, ƀuh mơ̆n hơdôm thun giăm anai, hơdră rông bê hlăk mâo lu sang anŏ pok pơhai ƀơi Dak Lak laih anun blung a hơmâo pơhrui glăi boh tŭ yua bơwih ƀong huă. Ih ƀuh hiư̆m pă kơ tơlơi gêh găl hăng anŏ kơtang mơ̆ng hơdră bruă rông bê ƀơi tơring čar Dak Lak ră anai?

-Ơi Trần Ngọc Sơn: Kơ tơlơi gêh găl mơ̆ng bruă pơđĭ kyar pŭ bê rông amăng tơring čar ră anai tơring čar Dak Lak hơmâo pŭ bê lu biă mă năng ai truh 995 rơbâo 450 drơi, amăng anun rông bê sĭ ngă añăm mơnong hăng ƀiă lĕ rông bê pioh djet ia tơsâo. Tơring čar Dak Lak lĕ sa amăng hơdôm tơring čar hơmâo lŏn hmua prong hloh amăng dêh čar, amăng anun đơ đam lŏn pla kyâo ngă hmua  hăng lŏn pla kyâo glai ƀơi kơdư čư̆ dưi ngă hrom bruă rông rơmô kơbao bê gêh găl biă mă.

Dua lĕ anih kiă hăng rơ̆k čem bê hơmâo lu hăng jor, yua bê ƀong lu djuai rơ̆k hăng hla kyâo, phun pla mơ̆ng đang hmua. Klâo lĕ ayuh hyiăng anih dŏ ƀơi Dak Lak sa amăng hơdôm tơring čar hơmâo ayuh hyiăng hơđong, rơ-ơ̆ djơ̆ hăng bruă rông hlô mơnong, amăng anun rông bê.

-Ră anai rông bê ƀơi Dak Lak abih bang bruă ngă anun tŭ kơ hơmâo mơ̆ng mơnuih ƀôn sang đôč, tơlơi anai amra ba truh sa tơlơi lông lăng hơgĕt kơ mơnuih čem rông hlô mơnong ăt kah hăng anom bruă kơnuk kơna, boh nik ñu amăng hrơi blan hơmâo klin covid 19 djơh hăng anai?

-Ơi Trần Ngọc Sơn: Hrơi blan rơgao yua rơnoh sĭ mơdrô añăm mơnong bê ƀudah sĭ bê hơdip yôm, ba glăi kơmlai lu kơ mơnuih rông bê anun mơnuih ngă hmua amăng tơring čar tuh pơ alin bruă rông bê tui hluai anŏ gêh găl amăng sang anŏ laih anun mrô bê rông lu biă mă. Tơlơi kiăng pơmin ră anai rông lu hăng pơđĭ kyar hơdôm kiăng, sit mơ̆n bơbeč truh pơ anih sĭ mơdrô blơi, lơ̆m hrơi mông anih sĭ mơdrô bơbeč djơ̆ prong mơ̆ng klin covid 19. Anih sĭ mơdrô, blơi añăm mơnong bê juăt ñu amăng anih ƀong mơñum ngui ngor lu mơnuih kah hăng pơ anih pơdŏ rơkơi bơnai, anih sĭ mơdrô ƀong huă kơ tuai rơnguai hyu ngui lu.

Samơ̆ hrơi blan rơgao yua ngă tui hơdră pơhlôm, pơgang klin covid 19 amăng tơring čar anun yơh lu tơring glông, plơi prong hơmâo ngă hră pơtrun pơdơi abih kom sĭ mơdrô, pơtum lu mơnuih ngui ngor ƀong mơñum, krư̆ bah amăng sang sĭ mơdrô ƀong huă ngui ngor, anih pơdŏ rơkơi bơnai. Yua kơ anun anŏ kiăng hăng anih blơi añăm mơnong bê ƀiă tui.

-Tui hăng ih ƀing ta kiăng hơmâo hơdră hơgĕt pioh kơ bruă rông bê dưi hơđong laih anun rơnuk rơnua?

­-Ơi Trần Ngọc Sơn: Tui hăng kâo pơmin, thun blan pơ anăp adih, mơnuih ƀôn sang čem rông hlô mơnong ƀudah rông bê pơđĭ kyar tui hơdră ngă hrom lu tơpuôl ngă ƀong hrom hợp tác xã, grup ngă ƀong hrom pơlir hơbit lu sang anŏ mơnuih ƀôn sang amăng plơi pla, ngă hmua hơbit, ĕp anih blơi ană bê, jing blơi djuai pioh rông truh kơ bruă čuh tă, pơkra ming añăm mơnong sĭ mơdrô, pơkra ming añăm mơnong ƀhu krô, dưi răk lui sui laih anun čih anăn gơnam sĭ mơdrô hăng rơkâo hơmâo anăn kơnuk kơna pơgang brơi; duh jia sĭ mơdrô hnun kah hơđong, djơ̆ anŏ kiăng mơ̆ng anih sĭ mơdrô či blơi, pơgang rơnuk rơnua hơdjă mơnong ƀong huă.

Sit mơnuih ƀôn sang, khul grup anom bruă čih pơkra anăn gơnam sĭ mơdrô lĕ mơnuih blơi añăm mơnong bê arăng đăo kơnang yơh hăng thâo krăn añăm mơnong gơnam sĭ mơdrô anun mơ̆ng pơpă, hnong pơgang hơdjă ăt kah hăng rơnuk rơnua hơđong sit blơi ƀong mơnong bê arăng huăi bơngơ̆t ôh.

-Hai, bơni kơ ih hŏ!

Siu H’Mai-Nay Jek: Pơblang