Tàm bơta trồ tơngai duh bơh kàl prang tàm Tây Nguyên dê, mò Lê Thị Ân, kis tàm thôn 5, xã Buôn Choah, kơnhoàl Krông Nô, càr Dăk Nông lòt còp sre lơh kòi hìu nhă dê nàng rơcang tơwès. Sơwì tơl bă kòi, mò Ân gơlơh nùs nhơm moăt ngan. Sơntìl kòi bơkah ST24 tàm ală nam lài ndrờm geh cồng nha tơnhào uă, mơya nam do ờ git tài bơta lơi lơh kòi gơtìp nsiăp gar, gơlơh bè ờ geh gar tơn: “Ală nam là geh bơh 1 tấn tus 1 tấn 1 tàm dùl sào sre, mơya nam do mìng geh 2 tạ tàm dùl sào sre. Nam do gơtìp ờ geh tơnhào tơn, di lah bè do hoàc huơr git nđờ rơhiang tơlăk đong tơn”.

Rềp tềng bă sre lơh kòi bơh mò Ân dê, sre lơh kòi 8 sào bơh hìu ồng Đàm Văn Hội kung ndrờm bè hơ̆ sơl: “Ờ hềt geh nam lơi sơntìl kòi gơtìp bè nam do ờ. 8 sào mờ tơnhào geh 60 túm, bè nam lài lơh sre kàl prang là geh 160 túm. Dùl túm là 1 ƀào, ñjơ̆ bơh 47 tus 48 kĭ. Bè hơ̆ là 3 bơnah den roh 2 bơnah”.

Mò Nguyễn Thị Hồng Hạnh, Củ tịc UɃÑZ xã Buôn Choah, kơnhoàl Krông Nô, càr Dăk Nông pà git, geh 221 lồ tàm khà 700 lồ sre lơh kòi tàm xã gơtìp pàl nha, ờ lik sơnyùr mờ nsiăp gar, cồng nha gơmù di pơgăp 50%. Gơlơh bè mìng geh 2 bơta sơntìl kòi là ST24 mờ ST25 gơtìp nsiăp gar. Jăt jơnau sơlôi rơcang lài ngan, geh bơta kòi gơtìp pàl nha, ờ lik sơnyùr mờ nsiăp gar di gơlan tài gơrềng bơh trồ tiah tam gơl ni sơna: “Jơnau kơlôi rơcang lài ngan là tài trồ tiah, tài trồ tŭ kòi lik sơnyùr den jăt bơta was geh bơh Anih yal lài bè trồ tiah càr Dăk Lăk dê, tŭ hơ̆ bơta mrềt gơmù bơh 15 tus 19 độ C, mrềt ir den tàng kòi ờ gơtùi lik sơnyùr”.

Mò Nguyễn Thị Hồng Hạnh kung pà git tai, di gơlan gơtìp kung tài bơh sơntìl kòi. Tài mpồl ai sơntìl kòi ST24 mờ ST25 bơh ồng Hồ Quang Cua tàm kàl lơh sa nam do ờ ai ală hìu tăc tàm kơnhoàl Krông Nô in. Ală hìu tăc tàm xã lòt blơi sơntìl kòi tàm bơh ờ uă tiah ndai, ờ git loh anih lơh gơs mờ bơta niam.

Mò Nguyễn Thị Bắc, dùl nă cau tăc sơntìl kòi tàm xã Buôn Choah pà git, nam do mò blơi sơntìl kòi ST24 geh măt kă bro “Hồ Quang Cua” bơh dùl kông ty geh hìu lơh broă tàm ƀòn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dăk Lăk. Tŭ git mpồl tăc sơntìp bơh ồng Hồ Quang Cua pa do ờ tăc sơntìl kòi ST24 mờ ST25 tus drà kă bro tàm càr Dăk Lăk mờ Dăk Nông, mò ờ sŭk ngan mờ đơs: “Pờ hìu tăc kung geh bơh 6 tus 7 nam do bloh, tàm tơngai do den kung pin dờn mờ hìu tăc kấp 1. Dùl nam ờ gơtìp bơta lơi, gam nam do den kung ờ git bè lơi, lài ngan den đơs là tài sơnơm, hơ̆ sồng tŭ do cau đơs tai là tài sơntìl, mơya añ ờ git lơh bè lơi. Tŭ do ờ gŏ di hòi là kông ty cau tus mơ, pal lơh bè lơi den hơ̆ sồng he hòi gơtùi”.

Ồng Trần Tuấn Anh, Kwang atbồ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr Dăk Nông đơs tờm, geh ờ uă jơnau tơngit đơs kòi ờ geh tơnhào tài sơntìl là đơs ờ geh cơng tàng. Jăt ồng Trần Tuấn Anh yal, tơnơ̆ cồng nha tus sền lài ngan, bơta tờm di gơlan geh ai là trồ tiah tam gơl ni sơna tàm tŭ kòi lik sơnyùr. Trồ ngai duh, pơgăp 32 độ C, trồ mang mrềt di pơgăp 16 độ C, bal mờ càl khồm pràn pơgăp bơh kấp 6 tus kấp 7, lơh kòi gơdờp bơkào ờ tơl den tàng gơtìp nsiăp gar. Bè sơntìl kòi, nam do anih lơh sơntìl kòi Hồ Quang Cua ờ tăc tus ală hìu tăc sơntìl kòi tàm kơnhoàl, den tàng làng bol blơi sơntìl kòi tàm thị trấn Buôn Trấp, càr Dăk Lăk. Jăt jơnau yal bơh ờ uă hìu geh hòi jà tus lơh broă, geh ờ uă hìu ngui sơntìl kòi sa nàng lơh sơntìl kung gơtìp ờ geh tơnhào. Bơdìh hơ̆ tai, tài geh ờ uă bă ù gơtìp kòp tàm tŭ lik sơnyùr kòi, den tàng geh ờ uă hìu làng bol tŭ ngui sơnơm mờ ờ lơh jăt kơrnoăt “4 di” den tàng gơmù cồng nha.

Hờ đah ne dà dờng Krông Nô, bă sre lơh kòi tàm kơnhoàl Krông Ana, càr Dăk Lăk kung gơtìp nsiăp gar sơl. Jăt phòng Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn kơnhoàl Krông Ana yal, jăt khà kờp ing tus tàm ală poh nhai 4 do, tàm kơnhoàl geh di pơgăp 70 lồ sre lơh kòi gơtìp nsiăp gar, gơmù cồng nha tơnhào bơh 60 tus 70%.

Tàm tơngai gam kơ̆p ală anih lơh broă geh gơnoar geh jơnau đơs dŭt ndơl tài bè lơi gơtìp bơta do, kơnhoàl Krông Ana gam kờp hoàc huơr nàng geh gùng dà dong kờl làng bol, tàm hơ̆ uă ngan là ală hìu geh rài kis kal ke.

Kơnhoàl Krông Nô, càr Dăk Nông geh bă ù lơh sre rơlao 5 rơbô lồ, gam kơnhoàl Krông Ana, càr Dăk Lăk là rơlao 11 rơbô lồ, do ndrờm là ală tiah lơh kòi uă ngan tàm Tây Nguyên dê. Tềng đăp mờ bơta kòi gơtìp nsiăp gar, gơmù uă bè cồng nha tơnhào, ală anih lơh broă geh gơnoar tờm bơh ală tiah pal tus bal nàng lơh loh tài trồ tiah ha là tài sơntìl kòi. Bơh tŭ hơ̆, geh broă lơh di pal nàng dong kờl làng bol lơh broă sa rơcang ngăc, kơrian ală bơta gơrềng ờ niam tus mờ gah lơh kòi phe tàm tiah do dê.