Mơya tài bơh kờñ ir mờ tờm chi lơh sơnơm, mờr 10 nam lài, jơh bàr nă ùr bơklau bi tăc hìu măt gùng tàm thị xã Chơn Thành, càr Bình Phước, tơrgùm priă jền lòt tus kơnhoàl Tu Mơ Rông, càr Kon Tum tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh. Tus tŭ do, mờ rlau 30 rbô tờm kơnuh sơnơm tàm uă sơnam, ùr bơklau bi lơh geh priă jền bơh 1 tus 1 tơmàn 200 tơlak đong pah nam.

Trồ tiah mrềt dùl êt tàm ală ngai bồ sơnam pa 2023, bol añ lòt còp sươn dờng tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh bơh ùr bơklau bi Nguyễn Xuân Tuấn dê tàm bơnơm Ngọc Linh gơwèt xã Tu Mơ Rông, kơnhoàl Tu Mơ Rông ơm ngài mờ ƀòn dờng Kon Tum rlau 100 kơi sồ. Bi yal, bi là kỹ sư lơh broă sa sươn sre, bi geh uă nam mờng dong kờl cau tam uă biăp sa mờ ală tờm chi lơh sơnơm. Dùl dơ̆ lòt tus càr Kon Tum còp broă lơh tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh den gơtìp gơhòi gơ jà krơi is ngan tài bơh tờm chi tam do dê.

Rê wơl hờ Bình Phước, bi rơcăng lài bơyai mờ pơ ùr ơm lơh broă, tơrgùm tai priă jền lòt tus xã Tu Mơ Rông blơi 10 lồ ù mờ apah tai 100 lồ brê nàng tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh. Tơngai sơnrờp, bàr nă ùr bơklau tìp ờ dùl êt kal ke tài bơh ờ mờng mờ trồ tiah mrềt; broă tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh kung tìp uă ngan kal ke tŭ tờm kơnuh gơtìp bơsềt kòp lơh aniai uă ngan, đe mờ ală bơta phan wìn kis lơh aniai. Ờ gŏ dil nùs, bi kơ̆ dơn lòt jòi ală cau mờng chài khà dùl bè gah broă lơh tam kơnuh sơnơm nàng lùp bơsram tai mờ rơhời ai geh ală bơta mờng chài kwơ ngan. Tơnơ̆ mờr 10 nam tam bơtàu tơnguh, tus tŭ do, sươn kơnuh sơnơm Ngọc Linh bơh ùr bơklau bi dê neh lơh geh priă jền uă ngan.

Tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh den gơ ai priă jền lơh sa uă ngan, tam uă tàm tiah Tu Mơ Rông do den gơhờp ngan mờ kis dờng niam ngan. Tŭ do, sươn hìu añ geh pơgăp 30 rbô lồ, uă tờm gen brê kwơ geh sơnam rlau 70 sơnam, gam wơl là bơh 30 tus 50 sơnam; mơya uă ngan den pơgăp bơh 3 tus 5 sơnam den uă tài bơh he tam uă tai. Mờr 10 nam tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh den bơcri priă tai, sươn kơnuh sơnơm geh priă jền di pơgăp bơh 20 tus 30 tơmàn rao.

Geh cồng nha mờ tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh, ùr bơklau bi Nguyễn Xuân Tuấn jơh nùs ngan dong kờl làng bol kòn cau dùl êt nă cau tàm tiah do in broă lơh broă sa tơn jơh jơgloh tơrmù rƀah. Ồng A Brap, là cau Sơdàng ơm tàm xã Tu Mơ Rông, là cau đềt mềr ngan mờ ùr bơklau bi bơh ală ngai bơh sơnrờp lơh broă lơh sa tàm do pà gĭt, kơnờm bơh bơta dong kờl bơh bi dê mờ hìu bơnhă bơh sơnrờp rƀah lơ ời bòl glar kal ke ngan gơlik gơs tơl ngui tơl sa. Hìu geh gal kòn, mờ geh tai ù lơh sa, là hìu rƀah bơh thôn dê. Priă lơh geh bơh jơh dùl hìu dê mìng kơnờm tàm ngai lòt lơh broă apah bơh bàr nă ùr bơklau ồng A Brap dê. Tàm nam 2014, ồng geh bi Tuấn pà lơh kông ñân sền gàr sươn kơnuh sơnơm Ngọc Linh, mờ priă nhai bơh sơnrờp là 3 tơlak đong dùl nhai. Tơnơ̆ hơ̆, ồng Tuấn gam jàu dùl bă ù brê lơh bal, dong kờl kơnuh sơnơm sơntìl, phơng sih, bơto pơlam bơta chài tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh. Tus tŭ do, sươn kơnuh sơnơm bơh hìu bơnhă ồng A Brap dê geh rlau 1 rbô tờm kơnuh sơnơm dờng, dềt, kờp jơh priă pơgăp 300 tơlak đong. Bơh sơnrờp là hìu rƀah jòi sa pah ngai, den tŭ do ồng A Brap neh jơh rƀah mờ geh jơtài gĭt nđờ rhiang tơlak đong. Ồng A Brap, chờ hờp đơs: Añ mŭt lơh broă apah ai bi Tuấn in neh jŏ ngan, geh mŭt lơh broă tàm do den tàng geh rài kis tơl ngui tơl sa, kơnờm ùr bơklau bi Tuấn dê dong kờl, ai tơl bơta ai añ in geh broă lơh.

Tu Mơ Rông geh bă ù ơnàng mờr 862 kơi sồ vuông, rlau 2/3 là brê geh is, chi che tàm brê geh mờr 70%, uă tiah jơnhoa bơh 1 rbô 700 thơk tus rlau 2 rbô thơk pơndrờm mờ măt dà lềng, niam ngan nàng tam uă ală tờm chi lơh sơnơm, ngan là kơnuh sơnơm Ngọc Linh. Jơh gùt kơnhoàl tŭ do geh rlau 1 rbô 700 lồ kơnuh sơnơm Ngọc Linh. Tơl lồ kơnuh sơnơm tam tơnơ̆ 10 nam digơlan gơ ai priă cồng pơgăp 5 tơmàn đong.

Ồng Võ Trung Mạnh, Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân kơnhoàl Tu Mơ Rông đơs, ùr bơklau bi Nguyễn Xuân Tuấn là dùl tàm ală hìu bơnhă pơnrơ jak ngan bè tam mờ tam uă kơnuh sơnơm Ngọc Linh tàm do. Bơdìh mờ lơh pas ai să tờm in, ùr bơklau bi gam lơh Hợp tak xã mờ pơgăp 30 hìu bơnhă lơh bal là làng bol kòn cau Sơdàng, hìu lơi kung geh priă jền uă lơm. Jăt ồng Võ Trung Mạnh đơs, cồng nha lơh geh bơta ùr bơklau bi Tuấn dê bal mờ Hợp tak xã tờm chi lơh sơnơm bơh bi dê lơh, neh geh bơta pràn lơh gơrềng uă ngan. Ồng Võ Trung Mạnh, đơs: Tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh geh bàr pe mpồl lơh sa kă bro mờ hợp tak xã tàm hơ̆ geh ùr bơklau bi Tuấn tam mờ tam uă ngan pơgăp 10 nam rê hờ ndo. Srơh do geh làng bol tàm do, ngan là làng bol kòn cau Sơdàng lơh jăt pràn ngan, bơh hơ̆ bơta gĭt wă bơh làng bol dê geh tơnguh tai. Kơnờm bơh srơh tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh mờ 3 nam rềp ndo gĭt nđờ rbô hìu tàm tiah do neh jơh rƀah, gĭt nđờ rhiang hìu ndai neh lơh ngan klàs bơh rƀah mờ lơh pas dipal.

Bal mờ tam mờ tam uă kơnuh sơnơm Ngọc Linh, rlau dùl nam rê hờ ndo, ùr bơklau bi Tuấn gam tam tai 5 sào zơu tây. Tŭ do, jơh bal kơnuh sơnơm Ngọc Linh mờ sươn zơu ndrờm kis dờng niam lơm, gơ ai cồng nha uă. Ùr bơklau bi Tuấn gam lơh broă lơh tơrlòng lài nhơl chờ ƀòn brê bơnơm gơ jăt bal mờ phan bơna kơnuh sơnơm Ngọc Linh mờ sươn zơu tây nàng gơhòi gơ jà năc lòt nhơl tus mờ tiah do, lơh gơguh tai priă lơh geh, lơh geh tai broă lơh broă sa ai làng bol tàm tiah do in.