Tàm kơnhoàl Đắk Hà, càr Kon Tum, ală hìu bơnhă làng bol geh bă ù kơphê pa tam kờñ geh uă dà tuh den gơlơh bè gam ơm nggui tàm gơnru ồs tài bơh trồ tiah den trồ tơngai duh ngan mờ dà tuh den ờ hoan ngan geh. Ờ geh tuh tơl dà, trồ tơngai duh nisơna den suơn kơphê pa tam bơh nam dơ̆ 2 tus nam dơ̆ 5 bơh hìu bơnhă bi Nguyễn Thị Hồng dê, ơm tàm thôn 2, xã Hà Mòn geh bơta ñòp ntê, gơrung nha. Bi Hồng pà gĭt, nàng dong suơn kơphê, hìu bơnhă pal ơpah jơh ală bơta, mìng is gùng ding jòng mờr 1 rơbô 700 thơk hơ̆ sồng tus tơnau dà hìu bơnhă dan geh mờ dà kung ờ hoan ngan geh sơl. Bi Nguyễn Thị Hồng, đơs: “Ală hìu bơnhă bè bol añ do là ơm tàm tiah lồi dŭt dà den pal gơn khi tuh jơh. Phàm, sin, jơ̆t ngai hơ̆ sồng tus mờ bol hi den tŭ hơ̆ tờm kơphê geh bơta ñòp mờ ờ pràn tai. Suơn kơphê bơh añ dê sùm bơh 20 tus 25 ngai den pal geh tuh dà dùl dơ̆ nàng gơ in tơ̆t plai kung bè tờm kơphê in pràn mơya tus tŭ do neh là dùl nhai rao. Trồ prang dờng ờ gơtùi lòt dan dà nàng tuh den kơphê neh gơtìp ro jơh. Tŭ do tuh dà mìng nàng ròng tờm in pràn lơm ai plai den gơtìp ñòp mờ gơrung jơh bloh”.

Xã Hà Mòn, kơnhoàl Đăk Hà tŭ do kờp jơh geh bă ù ơnàng rlau 440 lồ kơphê pa tam. Tàm hơ̆, bă ù bơh làng bol dê là 173 lồ mờ bơh Kông ty Kơphê Đăk Uy rlau 270 lồ. Ồng Trịnh Văn Hân, Phó Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân xã Hà Mòn, kơnhoàl Đăk Hà pà gĭt, gơwèt mờ bă ù kơphê pa tam, tŭ tơngai tŭ do làng bol gam mut tàm dơ̆ tuh dà dơ̆ 6. Bơta ờ tơl dà tuh bal mờ trồ tơngai duh uă nisơna lơh hoàc huơr lơh sa ai cau tam kơphê in mơkung gơ lời wơl bơta ờ niam gơwèt mờ suơn kơphê. Ồng Trịnh Văn Hân, đơs: “Bàr pe bă ù ngài mờ tơnau dơng dà, lồi rbòng dà ờ geh dà den là làng bol pal tuh dà ngài ngan. Măi dŭi, chồl trus gùng ding bơh 1 rơbô 200 thơk tus 1 rơbô 500 thơk. Geh tŭ mờr 2 kơi sồ kal ke ngan. Uă bă ù den neh ro jơh nha mờ digơlan gơrềng dờng ngan tus bơta niam tơ̆t plai, rơ̆p gơbàn ñòp ro uă".

Tŭ do, ală tơnau dơng da, bơtơ̆t rbòng dà tàm ù tiah kơnhoàl Đăk Hà, càr Kon Tum neh ờ gam geh bơta pràn tam pà dà tus bă ù kơphê tam pa tàm ală xã: Hà Mòn, Đăk Mar mờ thị trấn Đăk Hà, càr Kon Tum dê.

Tàm tŭ hơ̆, tàm tiah đah tô mat tơngai mut, trồ tơngai duh jŏ jòng neh gơrềng dờng ngan tus bă ù lơh kòi mờ tờm chi sa plai. Hìu bơnhă bi Hà Duy Thành, ơm tàm ƀòn Nong Ảng, xã Chiềng Ngần, ƀòn dờng Sơn La, càr Sơn La geh rlau 2 rơbô thơk vuông tam mận hậu mờ pơ ò. Di tŭ tơngai pơ ò, mận gơlì bơkào, tơ̆t plai, mơya trồ tiah ro kơn rañ, trồ tơngai duh uă ngan jŏ jòng lơh uă bă ù tam tờm sa plai gơtìp gơrung bơkào.

Bi Hà Duy Thành, đơs: “Bơh tŭ sa tềp dà lơgar tus tŭ do mìng gơdùh mìu 1, 2 dơ̆ lơm, mìu kung ờ dờng sơl den tờm chi ờ tơl dà; ngan là trồ tơngai duh uă jŏ jòng, trồ tiah ro kơnrañ gơlam tus tờm chi ờ gơtùi tơ̆t plai mờ gơtìp ro ñòp, ro ală ntê mơda mờ bơkào bơh tờm chi dê...”

Tàm kơnhoàl Phù Yên - tiah geh uă ƀlàng lơh kòi dờng ngan rlau jơh càr Sơn La dê, bulah ală broă lơh rcang sơndră trồ prang dờng soăt dà neh geh lam lơh uă ngan; mơya, gơrềng bơh trồ tơngai duh mờ ờ geh mìu tàm tơngai jŏ jòng neh lơh mờr 7 lồ kòi gơtìp ờ geh dà, digơlan  roh jơh. Dilah ală ngai tus kung gam ờ geh mìu, bă ù lơh kòi gơtìp prang dờng digơlan tus mờr 70 lồ. Nàng dong kờl ală ƀlàng sre gam gơtìp ờ geh dà, làng bol ală ƀòn ơm kis jat kềng gah Hìu măy pờ tơlik đèng Hòa Bình neh ngui măi ƀồm nàng ƀồm dà bơh tiah tờm tơnau dơng dà dê tơmut tàm ală lŏ sre rềp dà dờng mờ kơ̆p kờñ dong kờl tờm kòi. Ồng Cầm Văn Chiêng, Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân xã Tường Tiến, kơnhoàl Phù Yên pà gĭt: “Jơnau kờp dŭ lài trồ tiah prang dờng 2 nhai lơm, mơya bơta geh ngan tus tơngai tŭ do trồ prang dờng neh nhai dơ̆ 3 rao den kal ke ngan. Ală tiah lơi ờ gơtùi tam phan bè: bùm blàng, tơngời den pal ơm wơl nàng gơn mìu gơdùh hơ̆ sồng lơh tai”.

Trồ tơngai duh ngan, trồ tiah duh gơguh uă, geh tiah duh tus bơh 41- 42 độ C neh gơrềng dờng ngan tus broă lơh sa suơn sre, phan brê bơh cau lơh broă sa dê. Tŭ do, bơta pràn dơng dà kờp bal tàm jơh bal 83 nơm tơnau dơng dà tàm ù tiah do dê ndrờm ờ hềt geh tus 50%; uă tơnau dơng dà dờng ờ gàr geh tơl dà ai broă tàm pà dà tuh nàng drơng broă lơh sa suơn sre in. Ồng Trần Dũng Tiến, Phó Kwang atbồ Sở Nông nghiệp mờ phát triển Nông thôn càr Sơn La pà gĭt: “Sở neh bơto pơlam làng bol, pleh broă sih tam tàm tơngai ờ di pal, lơh pơhì pơhà mờ hoàc huơr tàm tŭ lơh sa, pal gơn tŭ tơngai di pal, ờ kờp ală bă ù mờ gơtùi rcang geh dà tuh nàng sih tam bơh ală rbòng dà, tuh dà tàm ƀlàng sre in. Bè jŏ jòng, rơ̆p pal pơn jat tai kơlôi sơnơng nàng sac rơwah ală bơta chi tam, phan ròng di pal, ngan là ală sơltìl phan tam nàng tơmŭt tàm broă lơh sa”.

Tŭ do, ală gah lơh broă geh gơnoar càr Sơn La gam lơh ngan bơto pơlam làng bol lam lơh ală broă lơh sơng ka sền gàr phan tam, phan ròng tàm bơta gơlik geh trồ prang dờng soăt dà. Mơkung kờp sền, bơsong bă ù tam ală phan tam gơtìp hoàc huơr mờ tam gơl sơltìl, kàl sih tam, bañ lời gơtìp wơl tai bơta hoàc huơr tàm ală nam pơn jat tai.