VOV4.K’ho- Ală nam rềp ndo, bơh bơta pơlam gùng bơh càr Kon Tum dê, cau Sơdàng ơm tàm ală kơnhoàl: Kon Plông, Tu Mơ Rông mờ Đăk Glei neh jơh nùs tam tờm chi lơh sơnơm cèng wơl cồng nha lơh sa uă. Tus lồi nam 2019 pa do, kơnờm bơh tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh, kơnuh sơnơm jriang bal mờ bàr pe bơta tờm chi lơh sơnơm ndai, neh geh uă cau sơdàng gơ gơs là cau pas sơm geh priă tơlak priă tơmàn.

Ală ngai lồi nam pa do, ùr bơklau bi Y Hiếp ơm tàm [òn Tư Rang, xã Ngọc Linh, kơnhoàl Đăk Glei, càr Kon Tum kung gam ờ ru\ tu\ ngan mờ broă tơnhàu kơnuh sơnơm jriang. Bi Y Hiếp chờ hờp chờ hờ` pà gi\t, kơnuh sơnơm jriang tờ tus kàr lơi tăc yòm jơh tơn tus kàr hơ\. Kơnuh dờng pơgăp 8 kơnuh dùl ki\ den tăc geh bơh 200 rbô đong dùl ki\. Kơnuh bơh 10 tus 15 nơm tàm dùl ki\ den tăc geh 150 rbô đong. Kơnuh dềt rlau den tăc tơn geh bơh 50 tus 80 rbô đong dùl ki\.

Pah ngai, ùr bơklau Y Hiếp lơh geh bơh 4 tus 5 tơlak priă bơh tăc kơnuh sơnơm jriang. Nam lài, mìng kờp is priă tăc kơnuh sơnơm jriang den hìu bơnhă bi dê lơh geh pơgăp 250 tơlak đong. Nam do, cồng nha lơh geh uă, priă tăc gơguh rlau dùl êt den ngan ngồn là priă lơh geh kung gơ geh uă rlau sơl.

Bi Y Hiếp, yal bè do: Tam kơnuh sơnơm jriang gơ den geh uă rlau pơndrờm mờ lơh kơphê. Tăc den yòm mờ gơguh priă uă rlau, [ươn tăc rlau mờ tam gơ den kung [ươn ngan sơl. He mìng tam mờ tơnhàu gơ lơm, ai cau blơi den tus tơn tàm mìr nàng blơi. Nam do, kơnuh sơnơm jriang kung lơh geh uă sơl, uă kơnuh dờng mờ niam, tơnhàu pah ngai den kung tăc geh pơgăp 5 tơlak đong sơl. Sa tềp nam do den ngan là chờ hờp gơ ì.

Bi Y Hiếp tơnhàu kơnuh sơnơm jriang

Ndrờm bè hìu bơnhă bi Y Hiếp sơl, cau Sơdàng ơm tàm ală xã: Mường Hoong, Ngọc Linh, kơnhoàl Đăk Glei; Tê Xăng, Măng Ri, Ngọc Lây, kơnhoàl Tu Mơ Rông, Măng Bút, thị trấn Măng Đen, kơnhoàl Kon Plông tam kơnuh sơnơm jriang tềng hơđơm m[ur chi brê, tam tàm bơrlu\ bal tơn tàm sươn kơphê halà mìr bùm blàng…mờ ndrờm gơcèng wơl cồng nha. Bơta geh ngan pà go\, broă rề ơnàng bă ù tam uă tờm chi lơh sơnơm tàm tiah kòn cau bơh càr Kon Tum dê [ươn [oài ngan.

Gơ wèt mờ 2 bơta tờm chi tam geh priă jền lơh sa uă mờ drà kă bro kờ` ngan hơ\ là kơnuh sơnơm Ngọc Linh mờ kơnuh sơnơm jriang gam sơnđan là Hồng đẳng sâm, kơnuh sơnơm jriang do là tờm chi lơh sơnơm geh bơh jo\ tàm tiah do den tàng làng bol gi\t loh ngan bơta is rơmis mờ bơta chài tam gơ.

Dilah bè kơnuh sơnơm Ngọc Linh mìng tam gơtùi tềng hơđơm m[ur chi brê kròng tềng hơđang bồ bơnơm jơnhoa lơm, den kơnuh sơnơm jriang gơ [ươn ngan tam mờ gơtùi tam uă tàm uă ù tiah dòr, ù bơnơm mờ ù tiah krơi is. Tàm kơnhoàl Kon Plông mờ Tu Mơ Rông, cau Sơdàng gam lơh geh cồng nha mờ broă tam bàr pe tờm chi lơh sơnơm pa mờ pơnrơ ngan là tờm đương quy. Bi Y Mua, ơm tàm [òn Đăk Ne, xã Măng Cành, kơnhoàl Kon Plông pà gi\t, pah nam hìu bơnhă lơh geh tai priă jền git nđờ jơ\t tơlak kơnờm bơh tờm chi tam do.

Bi Y Mua, pà gi\t: Tờm đương quy [ươn tam, [ươn sền gàr rlau pơndrờm mờ kơphê. He tam tờm chi do di 2 nam den là neh geh tơnhàu mờ lơh geh uă priă jền. Cau kon buôn khi tus tơn tàm sươn khi blơi tơn. Kơnuh den he tăc 1 ki\ geh 40 rbô đong, ai nha den 1 ki\ tăc geh 2 rbô đong. Tam đương quy geh priă jền, rài kis he dê mờ hìu bơnhă dê ờ huan bòl glar rlau.

Dong kờl chi sơntìl kơnuh sơnơm Ngọc Linh làng bol in

Sền bè cồng nha lơh sa, broă tam tờm chi lơh sơnơm cèng wơl priă lơh geh uă rlau pơndrờm mờ ală tờm chi tam ndai. Gơ wèt mờ kơnuh sơnơm Ngọc Linh, làng bol tàm ală xã: Tê Xăng, Măng Ri, Ngọc Lây bơh kơnhoàl Tu Mơ Rông dê neh tam geh pơgăp 30 lồ. Tơl ki\ kơnuh sơnơm Ngọc Linh ris tăc jơh bal nha mờ kơnuh gam geh tăc mờ priă pơgăp 100 tơlak dùl ki\.

Pah nam, tơl tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh dờng den geh bàr pe jơ\t gar. Mìng kờ` dùl bơnah tàm khà do ờng gơtùi den tơl tờm sơntìl cèng lòt tăc là làng bol neh geh pơgăp 300 rbô đong tơn. Gơ wèt mờ tờm kơnuh sơnơm jriang, tu\ do cau Sơdàng uă ngan kung gam tam tàm bơrlu\ bal mờ bàr pe tờm chi ndai, tam gam dềt mờ rah rài. Jăt kờp du\ bơh gah lơh broă sa sươn sre càr Kon Tum dê, den dilah lam tam mờ sền gàr niam, den tơl lồ kơnuh sơnơm jriang digơlan ai geh priă jền rlau 1 tơmàn đong.

Ồng Lê Đức Tín, Phó Chủ tịch UBND kơnhoàl Kon Plông, pà gi\t, broă rề ơnàng bă ù tam uă tờm chi lơh sơnơm neh pờ gùng klàs bơh r[ah kơ\ kơl jăp ai làng bol tàm do in. Ồng Lê Đức Tín yal bè do: Bàr nam do, tàm bă ù tam ờ hềt uă, ờ hềt dờng mơya mờ ală phan bơna bơh sơnrờp tàm broă tăc phan bơna den kung neh bơsong geh broă klàs bơh r[ah mờ geh ală hìu bơnhă neh brồ guh lơh geh priă jền tơl ngui tơl sa. Kơ\p gơn ai pơgăp 2 nam tus in mờ tơngai tơnơ\ nam 2020 in jăt bơta pơlam gùng bơtàu tơnguh lơh broă sa sươn sre tờm chi lơh sơnơm do den làng bol geh gờ` klàs bơh r[ah mờ khà klàs bơh r[ah uă mờ kơ\ kơl jăp.

Cau Sơdàng tus bal tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh tềng hơđơm m[ur chi brê geh is

Dong làng bol rề ơnàng bă ù tam uă tờm chi lơh sơnơm bơtàu tơnguh lơh sa hìu bơnhă, tàm nam 2019, ală kơnhoàl: Đăk Glei, Tu Mơ Rông mờ Kon Plông neh pơgồp bal, lơh bal uă broă dong kờl cau lơh broă sa chi sơntìl, phơng sih…kờp jơh priă tus gi\t nđờ jơ\t tơmàn đong. Mờ gah lơh broă sa sươn sre càr Kon Tum kung tơnguh tai broă bơto bơta jak chài tàm broă tam tờm chi lơh sơnơm ai cau lơh broă sa in.

Ồng Phạm Thanh, Kuang ătbồ Mpồl ătbồ Tiah lơh sa sươn sre ngui công nghệ cao Măng Đen, pà gi\t: Mpồl lơh broă do tơrgùm lơh gơlik 7 bơta sơntìl chi lơh sơnơm. Nam 2019 neh tăc mờ làng bol, mpồl lơh sa kă bro tàm ù tiah càr dê in rlau 300 rbô tờm kơnuh sơnơm jriang, rlau 40 rbô tờm đương quy, pơgăp 120 rbô tờm bơkàu tòng kim tuyến.

Ồng Phạm Thanh, đơs bè do: Ală tờm chi lơh sơnơm mờ bol a` dê lơh gơlik geh khà kis là uă ngan. Dơ\ 2 là bol a` dong kờl bè bơta bơto pơlam bơta chài ai làng bol in tai. Yal làng bol in ală tu\ tơngai nàng làng bol in tam nàng gơ in gơdờp. Bol a` sền go\ geh dùl bơta pràn dờng ngan nàng bơtàu tơnguh tờm chi lơh sơnơm. Bal mờ jơnau bơtàu tơnguh den geh bơta dong kờl ai cau in bè phơng sih halà dong kờl cau in bè priă jền bơcri bơh sơnrờp mờ blơi lơh gơlik phan den bơta pràn, bơta gơn kơnờm là niam ngan.

Cau Sơdàng tàm kơnhoàl Đăk Glei tơnhàu tờm chi lơh sơnơm

Tus jơh nam 2019, càr Kon Tum neh rề ơnàng bă ù tam geh 750 lồ tờm chi lơh sơnơm, phan lơh geh rlau 3.900 tấn, ờ hềt kờp tus Kơnuh sơnơm Ngọc Linh. Jơh ală bă ù tam kơnuh sơnơm bơh càr dê geh tam tàm tiah làng bol kòn cau Sơdàng, tàm hơ\ geh ală kơnhoàl: Kon Plông, Tu Mơ Rông mờ Đăk Glei.

Bal mờ bơta dong kờl làng bol bơtàu tơnguh tờm chi lơh sơnơm nàng klàs bơh r[ah mờ brồ guh lơh pas, den càr Kon Tum kung neh jàu ù, ai apah ù, jàu brê, ai apah brê ai 10 mpồl lơh sa kă bro in nàng bơcri priă, bơtàu tơnguh mờ lơh gơlik phan bơh tờm chi lơh sơnơm mờ kờp jơh bă ù ơnàng pơgăp 7.660 lồ.

Do là tu\\ tơngai niam tai nàng cau Sơdàng in geh tai broă lơh, priă lơh geh kơ\ kơl jăp sùm. Tàm bơta chờ hờp bồ sơnam pa, cau Sơdàng bơyai uă tus broă tam tai ală tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh tềng hơđơm m[ur chi brê kròng, rề ơnàng tă bă ù nàng tam kơnuh sơnơm jriang, đương quy, bơkàu tòng kim tuyến, ngũ vị tử…nàng geh tai priă jền, geh tai ală kàl lơh sa hờm ram chờ hờp…

Cau cih Khoa Điềm- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến