Gàr niam ờdo ờdă phan sa tàm dơ̆ sa tềp bơhiàn yau Quý Mão 2023

VOV4.K'Ho - Sa tềp bơhiàn yau Quý Mão 2023 gam tus rềp, jơnau kờñ ngui phan sa làng bol dê ngai sơlơ gơguh uă, gơ jat bal mờ broă lơh gơlik, tac bro mờ pơndiang ală bơta phan sa kung gơ gơs duh hồl rlau. Bơdìh hơ̆ tai, khà phan lơh gơlik tơn tàm ƀòn lơgar gam geh uă ngan phan bơna tac tàm drà kă bro geh blơi bơh ală tiah ndai tàng tac.

Mờ jơnau kờñ gàr niam ờdo ờdă phan sa tàm broă lơh gơlik, tac bro, blơi bơh lơgar ndai mờ ngui phan sa; sơlơ tơnguh broă gròi sền, kơryan di tŭ broă lơh gơlik, tac bro phan sa ờ ngan, phan sa ờ niam; gàr niam gơnoar kuơ cau ngui sa dê; rơcang sơndră khih phan sa tàm dơ̆ sa tềp bơhiàn yau Quý Mão mờ kàl lơh chờ sơnam pa 2023, ngai 06/12, Ủy ƀan Ñân zân càr Dăk Lăk neh ai tơlik broă rơndap lơh sồ 236 lam lơh broă lơh gàr niam ờdo ờdă phan sa tàm sơ̆ sa tềp bơhiàn yau Quý Mão 2023 ai làng bol tàm càr in nàng kờñ tơrmù lơyah ngan rlau jơh ală dơ̆ khih phan sa tàm dơ̆ sa tềp bơhiàn yau Quý Mão mờ kàl lơh chờ sơnam pa 2023. Mờ kung sơlơ tơnguh broă lùp sền, sền sơ wì làm gah bơh càr tus kâp xã, sơnah ƀòn, tơrgùm tàm ală mpồl phan geh tac uă tàm dơ̆ sa tềp mờ kàl lơh chờ geh jơnau pơhìn uă, hòi jà uă ngan rlau jơh ală gah yal tơnggit jơnau tàm broă mblàng yal ală jơnau cih bơh adat boh lam dê bè gàr niam ờdo ờdă phan sa kung bè ală jơnau git wă tàm broă sac rơ wah, prap gàr, lơh gơlik mờ ngui sa phan sa tus làng bol. Nàng broă lơh sền sơ wì lơh geh cồng nha, Ủy ƀan Ñân zân càr jàu Sở Y tế đơng lam, pơgồp bal mờ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn, Sở Kông thương mờ ală sở, gah broă lơh geh gơ rềng ai tơlik jơnau đơs Ủy ƀan Ñân zân càr in lơh 3 mpồl lòt sền sơ wì làm gah, lam lơh sền sơ wì tàm ƀòn dờng Buôn Ma Thuột mờ 7 kơnhoàl geh Ea H’leo, Krông Năng, Krông Buk, Cư Kuiñ, M’Drăk, Krông Bông, Krông Ana. Ală mpồl geh lam lơh sền sơ wì ală anih lơh gơlik, tac bro, blơi phan sa bơh lơgar ndai, tac bro broă drơng ala ñô sa, phan sa tac kềng gah gùng, tơrgùm tàm ală anih lơh gơlik, tac bro ală bơta phan sa geh ngui uă tàm dơ̆ sa tềp bơhiàn yau mờ ală dơ̆ lơh chờ, bè: Poac mờ ală phan lơh bơh poac, bièr, ơlak, phan ñô geh angkol, dà hùc lơh jơh tơhìr, ƀañ, mứt, kèu, biap, kơnuh, plai chi, phan ngui nàng lơh phan sa… mờ ală anih tac bro broă drơng ala ñô sa. Tàm hơ̆, ală mpồl bơh kâp càr dê tơrgùm sền sơ wì ală anih lơh gơlik, tac bro, blơi bơh lơgar ndai phan sa là ală anih bơh sơn rờp dờng, ală drà bơh sơn rờp, siêu thị, anih tờm kă bro. Gơ wèt mờ ală anih lơh gơlik phan sa dimơ mờ dềt, anih tac bro broă drơng ala ñô sa uă ngan bơh kâp kơnhoàl mờ kâp xã lòt sền.

Ồng Phạm Thế Hoan, Phó kwang atbồ Thañ tra Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr Dăk Lăk- Kwang atbồ mpồl sền sơ wì kloh niam ờdo ờdă phan sa làm gah sồ 1, pà git: “Bơh sền sơ wì den gŏ jơh ală hìu bơnhă, mpồl bal, cau dùl nă să lơh gơlik, tac bro bè ờdo ờdă phan sa lơh jat niam ală jơnau cih bơh adat boh lam dê. Bulah bè hơ̆, kung gam 2, 3 anih geh broă lơh tìs den bol hi geh lơh glài jat jơnau cih adat boh lam dê bè ờdo ờdă phan sa mờ pơlam ală anih lơh gơlik, tac bro phan sa gàr niam ờdo ờdă phan sa jat jơnau sồr. Bơh hơ̆ den añ kung tơngkah làng bol pal rơ wah ală phan sa geh anih lơh gơlik loh làng, gơtùi pin dờn nàng ngui sa, bañ blơi phan khat bè tac, ờ geh anih lơh gơlik. Gơ wèt mờ anih lơh gơlik, tac bro phan kung sồr là pal lơh jat ală jơnau cih bơh adat boh lam dê bè ờdo ờdă phan sa”.

Bơdìh mờ broă lơh sền sơ wì nàng sơlơ tơnguh broă lơh gàr niam ờdo ờdă phan sa phan sa, ală anih lơh broă geh gơnoar gam pơgồp bal mờ ală kâp geh gơnoar sơlơ tơnguh broă lơh mblàng yal, bơto bơtê ală jơnau cih bơh adat boh lam dê bè broă lơh gàr niam ờdo ờdă phan sa, ală jơnau sồr bè bơta pal geh nàng gàr niam ờdo ờdă phan sa tàm broă lơh gơlik, tac bro phan sa, jơnau cih bè lơh glài mờ priă tàm gah gàr niam ờdo ờdă phan sa, ală jơnau cih bơh adat boh lam dê tàm broă rơcang sơndră tac bro phan tìs mờ adat boh lam, phan ờ ngan, phan đòm, phan ờ niam, phan ờ git anih lơh gơlik; mblàng yal bè bơta aniai, hoàc huơr bơh broă ngui sơnơm sền gàr phan tam tàm broă tam biap; phan ờ ai ngui tàm broă ròng phan; sơnơm, sơnơm kháng siñ tàm ròng tam phan tàm dà; bơta aniai bơh broă ngui phan sa ờ niam gơ wèt mờ pràn kơldang să jan. Mblàng yal tơnguh jơnau git wă, nùs tồr, lam lơh jat ngan ngồn bè gàr niam ờdo ờdă phan sa phan sa tàm dơ̆ sa tềp bơhiàn yau mờ tàm kàl lơh chờ sơnam pa 2023. Pơlam làng bol geh broă rơndap lơh blơi phan mờ ngui phan sa dipal kung bè rơ wah blơi mờ trŭ gơm phan sa sàng goh, bañ blơi phan sa ờ git loh anih lơh gơlik, geh tềl tơnggŏ neh rơ ìu, ờ niam kung bè bañ blơi, prap uă ir phan sa tàm ngai sa tềp nàng pleh ngui ală phan sa ờ ris, roh bơta pràn, bơta niam. Mờ kung sơlơ tơnguh broă lơh sền sơ wì bè gàr niam ờdo ờdă phan sa phan sa, lơh glài kràñ ală cau lơh tìs.

Là dùl tàm ală hìu bơnhă tac bro phan sùm lơh jat tơl làm ală jơnau sồr bè gàr niam ờdo ờdă phan sa phan sa tàm broă lơh gơlik phan sa, mò Nguyễn Thị Nguyệt, cau tờm anih lơh giò, chả Bà The tàm ƀòn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dăk Lăk yal: “Anih lơh giò chả Bà The tac bro bơh rài mè bèp tus tŭ do neh pơgap 40, 50 nam, tŭ do he là cau tàm pơ dờn wơl. Pah nam tŭ tus sa tềp den jơnau kờñ drà kă bro dê là uă ngan mơya bol hi ờ di bè hơ̆ mờ lơh jat khà nàng tac. Anih bol hi dê sùm ai bơta niam phan bơna là bơta lài ngan nàng lơh phan. Gơ wèt mờ cau lơh broă, pal bơsram ală jơnau git wă bè gàr kloh niam ờdo ờdă phan sa, dò sơ prồm dê, pơn chèu glòm muh mat tŭ lơh phan. Tiah prap phan nàng lơh pal sàng goh. Phan ris, phan sin ờ gŏ di ơn bơrlŭ bal nàng gàr bơta sàng goh là kuơmàng ngan. Ai ală bơta phan ngui nàng lơh den pal lơh jat jơnau sồr bơh Ƀộ Y tế dê”.

Kơnờm jơh nùs lam lơh ală broă lơh sơlơ tơnguh broă gàr niam ờdo ờdă phan sa phan sa den tàng tus tŭ do, ală bơta tàm drà kă bro, giă priă bồ nam 2023 tàm ƀòn dờng Buôn Ma Thuột đơs is mờ gùt càr Dăk Lăk đơs bal sùm kơ̆ kơljap, bơta niam phan bơna geh gròi sền nền nòn; ală anih lơh gơlik phan ndrờm geh lơh sră cơng tàng geh tơl bơta gàr niam ờdo ờdă phan sa phan sa; cau lơh broă geh rơcang phan sền gàr tŭ lơh broă, dò sơ prồm tê mờ pơn chèu glòm muh mat tŭ lơh broă, ờ lời gơlik geh bơta khih phan sa, roh bơta kloh niam ờdo ờdă phan sa tàm càr.

Gơtùi gŏ, broă sơlơ tơnguh bơta sền sơ wì, gròi sền phan bơna tàm tơngai lài mờ tŭ, tàm tŭ mờ tơnơ̆ tŭ sa tềp bơhiàn yau mờ kàl lơh chờ sơnam pa tàm càr neh pơgồp bơnah gàr kơ̆ kơljap giă priă, kơryan, bơsong di tŭ ală phan ờ niam, ờ geh tơl bơta kloh niam ờdo ờdă phan sa tàm drà kă bro. Bulah bè hơ̆, tơl nă cau pal gơ gơs là cau ngui sa ngac ngar, rơ wah phan sa geh anih lơh gơlik loh làng, sền sơ wì nền nòn mat sơnđan, bañ ngui phan sa neh rơ ìu, ờ niam… nàng gàr niam pràn kơldang să jan ai să tờm, hìu bơnhă in, nàng tơl nă cau, tơl hìu wă rò dùl să tềp geh kuơ, ring niam.

Satềp sùm là tŭ kờñ ngui phan sa gơguh uă ngan tàm nam. Do kung là tŭ ală dơ̆ gơtìp khih uă ngan tàm nam. Do kung là tŭ ală dơ̆ khih phan sa ƀuơn gơtìp ngan, den tàng, tơl nă cau pal rơcang lài ai să tờm in bè broă ngui phan sa nàng tơmù bơta gơtìp khih, geh dờp dùl satềp lơngăp lơngai, pràn kơl dang. Tơnơ̆ do, ƀák sĩ CK II Trịnh Hồng Nhựt, Phó Kwang atbồ Hìu sơnơm tiah Tây Nguyên geh yal tai bè bơta khih phan sa mờ broă rơcang sơndră.

Dan ƀák sĩ pà git tài bơta lơi lơh gơtìp khih phan sa di tàm satềp?

Ƀák sĩ Trịnh Hồng Nhựt: “Satềp là tŭ kờñ ngui phan sa gơguh uă ngan, geh uă làng bol ngai satềp ngòt lòt blơi phan den tàng mờng prăp dùl khà uă phan sa. Di lah ờ git tàm broă sền gàr den phan sa ƀuơn ngan gơtìp vi khuẩn mŭt, tŭ sa ƀuơn ngan gơtìp khih. Ală bơta phan sa geh cất đạm uă bè poăc pơrlang, ka... pal sa ris ha là ờ hềt trŭ sin nền nòn bè gỏi, tiết kañ ha là dà hùc plai chi ờ hềt gơsơ̆t vi khuẩn, phan sa bơh dà toh ờ hềt geh lơh kloh vi trùng, trŭ wơl di gơlan gơtìp vi khuẩn uă ngan”.

Bơta tơngŏ bơh khih phan sa là bè lơi ơ ƀák sĩ?

Ƀák sĩ Trịnh Hồng Nhựt: “Geh uă bơta gơtìp khih krơi is. Jăt mờ bơta geh bơh phan sa dê ha là bơta gơlik geh bơh cau kòp dê di gơlan gơtìp tàm 2, 3 phút, 2, 3 jơ ha là 2, 3 ngai. Bơta tơngŏ khih mờng tìp ngan là hă. Tŭ he di sa phan lơi hơ̆ mờ he gŏ gơlơh kòl tềng ngko, gơdan hă mờ hă. Jơnau kờñ bơh hă dê là să jan he sơndră wơl kờñ tơlik phan khih lik bơdìh. Bơta tơngŏ dơ̆ bàr là gơjroh ndul. Tŭ phan khih mŭt tus tàm klung mờ klung tơrdih nàng tơlik phan khih lik bơdìh mờ di lah phan khih tus tàm pròc nse den cau kòp geh jê tềng ndul gùt dar klŏ, jê jăt dơ̆, lài ngan là lòt đì ndul phơng gơlik dà, dà uă, phơng mhàm, ñhơr ha là geh ală bơta tơngŏ bè gùt să gơlơh bè duh să, gơtờp as sồt, ờ niam dà điện giải, roh dà. Bơta tơngŏ ndai là lòt đì ndul phơng ñhơr geh mhàm, ờ niam điện giải, tàm hơ̆ uă ngan là bơta gơngŏ roh dà; jroă rơlao tai cau kòp di gơlan gơtìp rơtơs jơng tê, ờ kah, glar tă nhơm, ờ pràn uă bơta tàm dơlam să mờ di gơlan gơtìp chơ̆t”.

Broă lơh tŭ gơtìp khih phan sa là bè lơi ơ ƀák sĩ?

Ƀák sĩ Trịnh Hồng Nhựt: “Tŭ gơtìp khih den he pal ai phan khih lik bơdìh să jan sơlơ gờñ sơlơ niam mờ broă lơh gơdan hă tềng rơnồng dờ. ai nao tê cok tàm rơnồng dờ, pleh mờ broă ai nao tê geh nias jòng lơh sồt rơnồng dờ. Cau kòp tơnơ̆ mờ tŭ lơh gơdan hă mờng roh dà den tàng he pal bơtơl dà mờ mờ broă hùc tai dà klài ờ uă boh, dà orezol, ngui tai men tiêu hoá. Ha là gơtùi ngui tai sơnơm kháng siñ di lah khih là gơtìp sồt mồr. Bañ ngui is mờ pal geh jơnau bơto sồr bơh ƀák sĩ. Mơya, geh ờ uă cau ờ gơtùi lơh gơdan hă bè cau kòp ờ bài hă, kòn dềt, cau kòp rơtơs jơng tê...

Di lah cau kòp duh să sùm, hă uă dơ̆, roh dà uă den mhar cèng mơ tus hờ hìu sơnơm, bañ ngui sơnơm kơrian gơjroh ndul. Tài tŭ do broă lơh ngan ngan là cau kòp pal tơlik jơh phan khih tàm să lik bơdìh.

Nàng pleh mờ khih phan sa di tàm satềp, den làng bol pal lơh bè lơi ơ ƀák sĩ?

Ƀák sĩ Trịnh Hồng Nhựt:

“-Tŭ lơi sa den blơi cèng rê nàng trŭ, bañ prăp phan sa.

-Rơwah mờ prăp gàr phan sa di pal, lơh jăt “sa sin hùc duh”; tram nền, rào kloh biăp, plai chi tŭ sa ris.

-Pal tam cah is phan sa ris mờ phan sa sin. Bañ ơn bal.

-Gàr phan, anih trŭ gơm phan sa kloh niam.

-Rào tê mờ sơƀong gơsơ̆t vi khuẩn lài mờ tŭ trŭ phan sa mờ lài mờ tŭ sa.

-Trŭ phan sa mờ dà sàng kloh.

-Dơ̆p kơ̆, gàr nền nòn phan sa neh trŭ sin.

-Sa mơ phan sa tŭ pa trŭ sin.

-Tơn duh wơl nền nòn phan sa lài mờ tŭ sa wơl.

-Bañ sa phan neh gơtìp pơr-ìu.

Bơdìh hơ̆ tai pal: Kloh niam hìu bềp sùm, ai geh bơta àng niam. Tiah sùh iò mờng lơh geh ală vi khuẩn deh tăp, gơs dờng, lơh aniai tus mờ să jan”.

Dan ưn ngài ƀák sĩ!

Viết bình luận