
Broă tàñ ồi kòn cau sồr pal geh bơta jơh nùs lơh ngan, yô mpàng tê chài ngan kung bè bơta bơceh lơh bơh ală cau chài dê. Ală ùr ơruh kòn cau Bahnar bơh tŭ 13, 14 sơnam neh sơnđờm geh ală mò, ală mè lam lòt tàm mìr pĭc đềs, ruồi brài, tàñ biài nàng tàñ ào mpha, ồi tơ̆, ală phan ngui mờ ồi kòn cau ngui uă ngan tàm rài kis pah ngai dê. Tàñ ồi kòn cau geh sền là tơl ală bơta nàng sền sơ wì bơta jak chài, bơta chài ngan bơh cau ùr dê, den tàng uă ngan cau ùr kòn cau Bahnar lài do ndrờm chài ngan tàm broă tàñ phan, ruồi brài. Bơh tàm tŭ gam dềt, ală ùr ơruh kòn cau Bahnar neh pal lơh kuèng rao, jòi, lùp bơsram bơh ală cau mò, cau mè tàm hìu bơnhă, jơi nòi dê. Cau chài Đinh Ply, ơm tàm sàh Tơ Tung, kơnhoàl Kbang, càr Gia Lai, pà gĭt: "Gơ jat mờ tơl nă cau, cau lơi geh nùs nhơm kờñ ngan halà geh bơta kờñ den bơh 13 tus 14 sơnam khi neh bơsram lơh jat mè bèp. Lơh bơh bơta dềt, bè: tàñ che kơ̆t bồ halà bơsram lơh gùng rùp bơka nàng tàm tơrbŏ bal sền lơh mbè lơi den hời rơ hời gơ gơs dùl nơm phan bơna”.

Jat cau chài tàñ phan Đinh Thị Tớp, ơm tàm sàh Tơ Tung, kơnhoàl KBang, càr Gia Lai, krơi mờ cau klau jơh nùs mờ broă tiar phan, broă tàñ phan, cau ùr tơrgùm mờ broă tàñ phan. Ngan là bè hơ̆ mờ tàm tơl hìu bơnhă kòn cau Bahnar gơ lơh bè ndrờm geh bơrnơ̆ nàng tàñ phan lơm. Cau chài Đinh Thị Tớp kah wơl: "13 sơnam là añ gĭt dồ ết rao. Tus 15, 16 sơnam là añ neh gĭt tàñ chài ngan mờ tàñ geh bal pang biài dờng. Añ kờñ ngan broă tàñ phan den đơs mờ mè bơto, ờ geh klau pơgru, ùr pơgru bơto tàñ biài ờ. Să tờm añ, añ kờñ lơh den añ rơ̆p lơh lơm”.
Nàng geh dùl nơm ồi kòn cau niam, cau ùr kòn cau Banhar pal lơh uă ngan broă lơh bơh tam tờm đềs, ruồi brài, trăm dà, tơnguh tàm bơrnơ̆ den hơ̆ sồng nggui tàñ. Tàm broă lơh rcang phan tàñ, đềs tơnơ̆ tŭ geh pĭc den geh ìs ro, dờñ jơh ală sồ geh tàm đềs, pơn jat hơ̆ ai đềs nàng tă đềs lik bơh gar mờ ngui phan tă đềs nàng lơh ai đềs in lơbơn rơsơh, lơbơn niam ngan mờ ƀuơn tŭ ruồi brài. Tơnơ̆ đềs neh lơbơn rơsơh, khi ngui kăm sơma pồt đềs gơ gơs rùp wil jòng mờ bơta jòng pơgăp 20 phơng, den pơn jat tai ai đềs tơmŭt tàm phan ngui dŭi brài. Cau chài Đinh Thị Tớp pà gĭt tai: "Sơn rờp kung ai đềs, lơh đềs jơh den he dŭi che brài, dŭi che brài jơh den he tram dà sơng. Tơnơ̆ jơh den ai gơ in ro jơh ngan den pồt tai den tơnguh tàm bơr nơ̆ nàng tàñ. Uă broă lơh ngan”.

Nàng lơh geh bơta krơi is ai phan bơna in, kòn cau Bahnar sùm lơh nền nòn, chài ngan tàm broă rơwah mờ pơgồp bal mờ ală dà sơng dê. Dà sơng lơh geh là kơnờm ală bơta tờm chi brê mờ tơl dà lĭp rơ lir ndrờm cèng dùl gơtha kwơi is, jơnau yal is mờ kòn cau Bahnar kờñ pơyoa tàm phan bơna bơh he dê. Cau chài Đinh Ply, ơm tàm sàh Tơ Tung, kơnhoàl Kbang, càr Gia Lai, đơs nùs nhơm bơh kòn cau Banhar dê, dà jù là dà tờm ngan, lơh niam ngan bơta pràn kơl dang bè broă lơh. Dà pơr hê tơngŏ bơta bơh ồs, bơh mhàm dê, pơn yơu ai bơta kis gơs, bơta brồ guh, geh tram mờ ală bơsơ̆t bơh tờm kxang, kơbai. Dà rơmĭt tơngŏ ai mat tơngai, bơta pơgồp bơnĕ bơnài bal đah kòn bơnus mờ brê bơnơm, geh tram mờ kơnuh rơmĭt halà bơh tờm kmếch dê. Dà tơlir tơngŏ ai dà tơlir trồ tiah, bơh nha chi dê geh tram mờ bơsơ̆t tờm truông, tờm nhây halà tờm kpai: "Bơta do kal ke ngan ờ ƀuơn dồ ết lơi ờ. Broă lơh do jŏ ngan mờ kal ke ngan. Dà sơng bơh Tây Nguyên dê là 4 dà: jù, pơr hê, kò mờ dà rơmĭt. Hơ̆ là bơta niam ngan bơh cau Tây Nguyên dê”.
Phan soh pah ngai bơh kòn cau Bahnar dê ết geh rùp bơka mờ sùm là dùl dà jù bơrkuh mờ jù. Mìng ală phan soh ngui tàm ală dơ̆ lơh chờ halà ñô bau, lùp bau den hơ̆ sồng geh bơka uă rùp bơka niam ngan. Geh tai tàm hơ̆ là ală phan ndai tai bè che kơ̆t bồ, kơl dung ià halà che dò tê.
Tŭ do, broă tàñ ồi kòn cau bơh kòn cau Bahnar tàm càr Gia Lai neh geh bàr pe tam gơl nàng di pal mờ jơnau sồr bơh rài kis mơya kung gam gàr niam ală broă lơh mờ tê mờ ồng pàng dê mblàng lời wơl. Tài bơh cèng gơtha prap gàr ală bơta kwơ niam chài bơh jơi bơtiàn, mơkung lơh niam rlau tai ai cau soh in, tŭ soh tàm să he dê phan soh ờs mờng jơi bơtiàn Bahnar.
Viết bình luận