VOV4.M’nông – Dak Lak lah ntu\k tăm cà phê têh ngăn lam dak đah rnoh neh rlău 208.000 ha. Gay tâm du nău u\ch ue\h kah n’hanh dơi tâm rlong ndơ kơt rgop mât njrăng ntu\k ntô, tâm di đah rgâl trôk nar, kơp tât năm 2018 tât a[aơ, hăng rbăn rnăk [on lan ta nkuăl Krông Năng le\ tâm rgop jêng nkual ntu\k uănh nsong cà phê nâp nâl. Ntrong kan đah nău ntop kơl bah ăp ntil tơm tăm ue\h tâm ntu\k ntô geh êng ntơm ns^t tay săk rnglăy.

T^ng đah tơm cà phê rlău 20 năm, yơn a[aaơ, wa Tạ Duy Thanh ta xă Ea Tân, nkuăl Krông Năng mhe geh saơ ue\h nău m^n rnôk hăn tâm mir cà phê. Mir tơm tăm bah rnăk wâl dơi nkra rgâl âk ntil prêh tât dêh n’hanh dơi tăm tâm di ang aih, măt nar tâm ban, ntu\k ntô ue\h, jêng pah kan tâm mir g^t saơ nău [ư ngăn, u\ch khâl mô knu\ng saơ nău pah kan kơt bah năp. Wa Tạ Duy Thanh nkoch:

“Bah rnôk mpôl hên râng tâm bôk nău kan cà phê nâp nâl, dơi hăn nti n’hu\ch rnoh phân poh hoá học du\t âk. A[aơ mpôl hên do\ng n’hao rnoh phân vi sinh hữu cơ an tơm cà phê, tơm tiêu n’hanh tơm sa play ue\h nđir n’hanh an g^t đăp mpăn”.

Ntrong kan cà phê ntu\k ntô ua\nh nsong uănh bah ka lơ prêh

Mir tơm tăm bah rnăk wâl wa Tạ Duy Thanh lah ngoay tâm âk bơi 5.200 ha bah 4.000 rnăk râng bôk nău kan rkum ntu\k ntô uănh nsong nâp nâl ta 3 xă Ea Tân, Ea Toh n’hanh Dliê Ya nkuăl Krông Năng, n’gor Dak Lak yor Công ty TNHH MTV tăch n’gluh 2/9 (Simexco) Dak lak le\ tâm rgop đah Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên [ư bah năm 2018. Wa Nguyễn Tiến Dũng, kruanh nău nchrăp [ư cà phê nâp nâl, Công ty TNHH MTV tăch n’gluh 2/9 Dak Lak an g^t: ntrong kan dơi ndâk [ư ntoh bah nău u\ch bah ăp nău dak bah dih, nău r[o\ng lah nkre nkra njêng nkre mât ndray neh ntu bri dak, nkre đăp mpăn nău rêh jêng. Cà phê ntu\k ntô uănh nsong so\k tơm cà phê [ư tơm ê nkra tăm srah ăp ntil tơm nku\m duh, nking sial, tơm ling ta neh, tơm [ư n’gar kơl mir cà phê ue\h lơn, hun hao ue\h lơn tâm ăp rnôk trôk nar mô ue\h. Khlay lơn nău geh bah ăp rnăk le\ dơi rgâl bah ăp tơm tăm tâm mir, kơt tiêu, mắc ca, chanh rse....

“Đah Simexco a[aơ ton rwa\t le\ rngôch ndơ cà phê n’hanh tiêu an nu^h [on lan tâm rkum ntu\k ntô uănh nsong n’hanh r[o\ng tât n’hao nău khlay n’hanh nău geh an nu^h [on lan ne\ lah cà phê tâm rkum ntu\k ntô uănh nsong dơi nkret njêng t^ng trong ue\h kah âk n’hanh cà phê kah êng nău ne\ mbra ns^t tay an nu^h [on lan geh prăk âk lơn”.

Âk rnăk geh tay prăk bah ăp tơm tăm êng tâm nkual ntu\k uănh nsong

T^ng Tiến sĩ Phạm Công Trí, Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên, a[aơ, ntu\k tăch rwa\t cà phê lah êng, ndơ lo\ mir Dak Lak lah nsum dôl dâk bah năp âk trong pơk hvi ntu\k tăch, hao nău khlay ndơ rnôk ăp tâm ton tăch rgâl dah ro\ng dôl ntơm tam, yơn ăp mpêr n’gar mpeh kỹ thuật, ăp nău kơp dơn geh tât dôl n’gluh an âk ntu\l rlong. Nău hun hao cà phê ntu\k ntô uănh nsong lah trong hăn khlay. Tăm ntu\k ntô uănh nsong cà phê lah ntơm [ư jêh, rgâl hao n’hanh ntrôl cà phê g^t tât đah bri dak săk rnglăy, nâp nâl ta le\ 3 ding wa\ng sa, rêh jêng n’hanh ntu\k ntô gu\ âm.

“A[aơ an g^t ntu\k ntô uănh nsong uăng trong [ư lo\ mir bri dak tâm rgop lah nău rêh bah pơng đah trong uănh lo\ mir nkual tuch tăm lah kơt bri. Kơt ne\ nkual tuch tăm aơ geh to\ng ăp mô lah g^t đah bri ri ăp kơp dơn jêng dơh nơih. Kơt ne\ rgâl yor hăn kơp dơn ri mbra hăn tâm lo\ mir n’hanh ăp ntil geh êng ri rnoh khlay ue\h mro”.

Tâm nău mbơh ta r[u\n nchră uănh lah bôk nău kan cà phê ntu\k ntô uănh nsong mhe aơ, ntrong kan le\ rgop n’hu\ch 14% rnoh phân poh hoá học dơi do\ng n’hanh n’hu\ch 17% rnoh dak to\ tâm rnôk tăm cà phê; hu\ch 11% prăk nkra njêng n’hanh hu\ch 10% rnoh CO2 luh ntu\k ntô gu\ âm. 100% rnoh cà phê dơi nkra njêng tâm nkual rlong [ư dơi rwa\t đah rnoh khlay âk lơn rnoh ntu\k tăch rwa\t.

Dak lak a[aơ geh nklăp 203.000 ha tăm cà phê, tâm ne\ rnoh tăm srah rlău 39.000ha (geh rlău 19%). Tâm bôk nău rgop tâm nchră hun hao cà phê nâp nâl, Dak Lak n’gluh an nău r[o\ng tât năm 2025 mbra geh 90.000 ha ntu\k ntô uănh nsong nâp nâl gay năl tăch rgâl mhe lam hvi.

Nu^h rblang: Y Sưng Phê Ja