VOV4.M’nông:  Rơh srê Covid-19 rơh tal 4 aơ dôl jŏ jong, khuch mô jêt tât jâng wăng sa, tâm nĕ geh nău tăch ndơ lŏ mir dôl lah nău rwê têh bah nuĭh ƀon lan. Ta n’gor Dak Lak, nuĭh tăm sầu riêng ndrel n’gâng kan ƀon lan dôl nsrôih joi ăp trong mkra ntop kơl nuĭh ƀon lan tăch ndơ lŏ mir yan pĕ dôl êp tât. Nău lah bah Hương Lý, nchih nău ta nkual Tây Nguyên ta nkuăl Krông Pắc, ngoay tâm âk ntŭk geh rnoh neh sầu riêng têh ngăn bah n’gor Dak lak.

Lah ngoay tâm âk nuĭh ƀon lan tăm sầu riêng jŏ năm, rnoh geh đăp mpăn ăp năm bah 25-30 tấn play du năm, wa Nguyễn Văn Thăng, ta xă Ea Yông, nkuăl Krông Pắc, n’gor Dak Lak an gĭt, mô hŏ geh năm wa n’hanh nuĭh ƀon lan tâm xă lŏ rvê ntŭk tăch an sầu riêng kơt năm aơ. Tă bah srê Covid-19 geh jêr jŏt lĕ khuch têh tât nău rdêng ndoh ndơ. Hôm đêt pơh tay sầu riêng tâm yan rŭng hô, yơn đah nu nău aơ nuĭh rwăt mô dơi tât rwăt kơt ăp năm. Nău aơ mbra khuch tât uĕh kah sầu riêng n’hanh khuch wăng sa an nuĭh tăm. Wa Nguyễn Văn Thăng nkoch:

“Nuĭh ƀon lan dŭt rvê, ngăn lah nău rdêng. Lah nău rdêng mô dơi hăn ri dŭt jêr jŏt an nuĭh ƀon lan yor aơ lah ndoh ndơ play, dŭm lah an tăch dâl mô dơi an jŏ. Hôm rnoh geh năm aơ ri kơt dơi geh săk”.

Du ha sầu riêng năm aơ an geh săk rnglăy bah 400-800 rkeh prăk

Nchroh mbơh geh âk jêr jŏt tâm nău tăch, bah năp yan pĕ, du đêt hợp tác xã lĕ ntuh kơl ndoh ndơ công nghệ mât prăp jêh pĕ gay an jŏ nar mât prăp, ê nkra ndơ khuch djơh. Ntoh lư lah Hợp tác xã Tơm sa play Krông Pắc, nkuăl Krông Pắc, n’gor Dak Lak lĕ ntuh kơl trong plôk, prăp ndơ sầu riêng đah rnoh neh 2000m2, ngăch geh 30 tấn grăp play du nar gay n’hao nar khay prăp ma mô khuch âk tât uĕh kah ndơ. Bah nĕ, Hợp tác xã dơi jŏ jong nar ndơ̆ an ntŭk tăch tâm dak n’hanh tăch n’gluh, n’hŭch ăp nău khuch bah nuh srê Covid-19 tât nău tăch sầu riêng. Wa Lê Viết Chiến, Groi Kruanh Hợp tác xã Tơm sa play Krông Pắc, n’gor Dak Lak an gĭt:

“Aƀaơ hăn trong rdêng ndoh ndơ jêr jŏt, tâm rnôk nĕ yan ta Dak Lak dŭt têh, jêng tât nău tăch dơh rmeh. Gâp gŭ ta aơ rnôk gâp ƀư nkret njêng ta ntŭk kơt nĕ mbra nta an nuĭh ƀon lan rnôk ndoh ndơ play mô dơi hăn ri hôm e geh nar tăch ta ntŭk”.

Nkuăl Krông Pắc lah nkual tăm sầu riêng têh ngăn bah n’gor Dak Lak, năm 2021 nchrăp rnoh geh sầu riêng bah nkuăl geh 40.000-45.000 tấn, khlay kơp êng geh 2.000 rmen prăk. Đah nău rƀŏng mô an trong nkra njêng n’hanh tăch ndơ sầu riêng geh tăch proăt tă bah nuh srê Covid-19, n’gâng kan ăp ntŭk n’hao ăp nău ƀư rdâng n’hanh ntop kơl nuĭh tăm sầu riêng, doanh nghiệp pĕ n’hanh tăch ndơ gay nkre hun hao wăng sa nkre njrăng n’gang srê tam. Wa Ngô Thị Minh Trinh, Groi Kruanh UBND nkuăl Krông Pắc, n’gor Dak Lak an gĭt:

“Ta năp nu nău jêr jŏt bah srê ri nkuăl nchrăp ndâk njêng ăp rmôt hăn ăp ntŭk ta lam nkuăl. Lơn lah, nta nơih uĕh ngăn an nuĭh rwăt tât rwăt, mpôl hên mbra geh rmôt hăn ăp ntŭk tât ntop kơl ăp ntŭk rwăt gay mbơh ơư ăp trong njrăng n’gang srê. Nkre geh sam ƀŭt đă n’gâng kan, nău kan geh tât kơt N’gâng kan ntung trong, n’gâng kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao ƀon lan, N’gâng kan Công thương nta nơi an pĕ rgum, rdêng ndơ sầu riêng”.

 Du kg play sầu riêng ntil Dona hŭch đêt bah 40.000-42.000 rbăn prăk

Tĭng wa Nguyễn Hoài Dương, Kruanh N’gâng kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao ƀon lan n’gor Dak Lak, lam n’gor geh bơi 10 rbăn ha sầu riêng, ndơ geh năm aơ geh 100 rbăn tấn. Bah bôk yan dâl, N’gâng kan lĕ tâm rgop đah ăp ntŭk ăp trong mkra gay tăch n’hanh ndâk njêng rmôt ntop kơl ƀon lan tâm rnôk pĕ n’hanh tăch. Lơn lah dăn đă ăp N’gâng kan geh nău boăt nthoi đah ăp ntŭk kan  tăch gay dơi geh ntŭk luh an ndơ lŏ mir. Wa Nguyễn Hoài Dương lah:

“Mpôl hên lĕ geh sam ƀŭt tâm ôp tâm nchră an UBND n’gor dăn đă N’gâng kan Công thương, N’gâng kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao ƀon lan ntŭk mât uănh ăp ntŭk tăch ndơ điện tử mô lah ăp ntŭk tăch gay nkoch, boăt nthoi đah ăp ntŭk tăch, ăp doanh nghiệp ndrel đah Dak Lak dơi geh ndơ, năm yan bah ăp ndơ gay boăt nthoi, tăch ăp ndơ aơ. Tâm nĕ âk ngăn lah sầu riêng n’hanh bơ”.

Ndrel đah nău ntop kơl nuĭh tăm sầu riêng tăch ndơ tâm dak đah nău ntop kơl doanh nghiệp dăn pă Lôgô ndrel đah mã năl QR code an nău râng “pơk trong hăn” gay nta nơih hăn rdêng, jao ndoh ndơ lah sầu riêng tă bah ăp ntŭk uănh nđôi srê rnôk rdêng, n’gor Dak Lak lĕ ndâk ƀư tŏng ăp tâm di an 47 mã nkual tăm sầu riêng gay rnôk dơi soih trong hăn mbra tŏng ăp tăch n’gluh an ntŭk tăch êng.

Nkô̆ nău tăch ndơ tuch tăm mâp âk jêr jŏt tă khuch bah nuh srê Covid 19 n'hanh play sầu riêng bah Dak Lak tâm ban kơt nê đŏng. Lơn lah rnôk khay klêh tơm bah ăp ntil sầu riêng kah uĕh dôl dăch tât mbrơi. Nchroh lam n'gor geh bơi 10 rbăn ha sầu riêng, rnoh âk geh play năm aơ nchroh tât 100 rbăn tấn. Ndrĭ moh geh trong nkra an trong tăch luh sầu riêng tâm nô nău aƀaơ? Phóng viên Radio nău ngơi Việt Nam ôp wa Nguyễn Hoải Dương, Giám đốc Sở Nông nghiêp –Phát triển Nông thôn n'gor Dak Lak gay gĭt kloh lơn nkô̆ nău dja.

- Hơi wa, mhe aơ geh du đêt nău lư an lah sầu riêng ta Dak Lak dôl jŭr thuk "dŭt hô ngăn" ndrĭ nău dja geh ngăn đŏng wa?

Wa Nguyễn Hoài Dương: “Aƀaơ ăp ntil sầu riêng dôl klêh play lơn âk lah tơm tăm ma găr, ntil ơm he nơm n'hanh ăp ntil mô lăng geh khlay. Nău dja ăp năm khân păng klêh đŏng tăch dơi đŏng yơn năm aơ tâm rnôk nuh srê Covid-19 jêng rnoh âk tăch, rnoh âk rvăt hŭch tâm ban kơt nău mât uănh lhăt đŏng jêng jêr jŏt tâm nău hăn tăch jêng păng geh du đêt nău tât khuch đŏng".

- Kơt may nkoch ri dơn geh sầu riêng tăm ma găr dơm, ntil he nơm dơm lah mô khlay lah tăch bah jêr jŏt tâm nău hăn tăch tă khuch bah nuh srê Covid-19. Yơn lah ngăn geh aƀaơ ri dŭt âk ƀon lan kan lŏ mir dôl rvê mpeh nău dơi tăch mbra mâp jêr lĕ ma ntil sầu riêng tă an geh rnoh khlay âk. Ndrĭ mpeh Sở Nông nghiệp n'hanh Phát triển Nông thôn hŏ mĭn tât nău dja đŏng n'hanh moh geh trong nkra an nkô̆ nău dja mêh?

Wa Nguyễn Hoài Dương: “Nău dja Sở Nông nghiệp mpôl hên geh uănh saơ mô dơn êng sầu riêng ma hôm âk ndơ tuch tăm êng ƀa ƀă đŏng jêng đah aƀaơ 1 khay Sở hŏ geh si ƀŭt dăn đă ăp nkuâl, thị xã, nkual ƀon têh nchih rgum lĕ rngôch ăp ndơ tuch tăm klêh play nkre đah rnoh âk geh n'hanh nar khay klêh, nchroh ăp ndơ geh ƀư i jêr tăch lơn ri rgum nchih njuăl tât Sở. Mhe aơ nơh mpôl hên geh si ƀŭt nsŏng kơl an UBND n'gor njuăl Bộ Công thương, Bộ Nông nghiệp – Phát triển Nông thôn, Bộ Thông tin – Truyền thông lah ntŭk geh tơm ndranh tăch rgâl điện tử mô lah nkoch mbơh đah ăp doanh nghiệp buăt nthoi tăch ndrel đah Dak Lak gay gĭt rnoh âk geh play, nar khay bah ăp tơm ndơ tăch gay buăt nthoi tăch ăp ntil play dja. Tâm nê, lơn lah sầu riêng n'hanh bơ. Dak Lak geh nklăp 100 rbăn tấn sầu riêng n'hanh 50 rbăn tấn bơ mbra an geh klêh play tâm let năp tay”.

- Ndrel đah nău kâp tât kơl bah ăp n'gâng kan ri n'gor Dak Lak nơm ân geh ăp trong nkra na nê̆ đŏng, ta năp măt gay ntop kơl ƀon lan, doanh nghiệp? Ndrĭ na nê̆ nê lah moh trong nkra mêh hơi wa?

Wa Nguyễn Hoài Dương: “Mpeh Sở mpôl hên hŏ dăn đă n'gor 2 nkô̆ nău. Nkô̆ nău bôk năp rgum rđău đă ăp nkuâl bah meng nkô̆ nău njrăng n'gang nuh srê ân geh nău ntop kơl nta trong dơh gay nuĭh ƀon lan n'hanh doanh nghiệp mbra dơi buăt nthoi tăch ăp ndơ geh ƀư lơn lah sầu riêng ta ăp nkuâl du trong dơh soih. Ntrŏng năl kloh rêng ƀư gay đăp mpăn tĭng ƀư njrăng n'gang nuh srê Covid tâm nchuăn rdeng, tăch rvăt, nklâm tâl, rdeng ân tĭng jăp yơn ân ntrŏng kloh mơ mô di lah mpăng khân păng tât. Nsing kalơ nar 29/7, Groi thủ tướng Lê Văn Thành hŏ geh si ƀŭt njuăl bah chính phủ rđău đă ăp n'gor lah ân n'hao dăng trong soih lhoi an ndơ tăch tâm rnôk njrăng n'gang nuh srê Covid ri ăp n'gor ƀư jêng ngăn ngăn yor ăp n'gor njrăng n'gang nuh srê Covid hôm jŏ jong đŏng mo di lah du nar bar nar ma he ân geh ăp nău rđău đă mô jăp ri ăp n'gor tâm dâng mbra ƀư jêng jêr jŏt kơt nê̆ ăp doanh nghiệp, ăp nuĭh hăn rvăt khân păng mô tât, mô tât ri nău tăch ndơ tuch tăm mbra mâp dŭt âk jêr jŏt. Aơ lah bôk năp. Tâm 2 lah rđău đă bah ăp n'gâng kan dak si, ntung trong nchuăn rdeng geh ăp quy định na nê̆ mpeh rêng ƀư nchuăn rdeng, nău dơi geh ndơ rdeng n'hanh đăp mpăn đah ăp doanh nghiệp, nuĭh ƀĭt ndeh ăp nuĭh rdeng ndơ ân đăp mpăn di rnoh moh ndơ. Gay an ăp nhih pah kan ta n'gor dơh soih lơn tâm nău ƀư ôp uănh, groi nđôi ntĭm nti tĭng ƀư di, lhăt jăp gay nkre njrăng n'gang nuh srê nkre đăp mpăn tăch rvăt nchuăn rdeng dơi ƀư an dơh lhoi. Nê lah 2 nkô̆ nău tơm n'hanh geh ăp si ƀŭt njuăl tât ăp n'gor ăp ntŭk rgum rvăt lam dak gay geh nău buăt nthoi tăch rvăt sầu riêng n'hanh ăp ndơ tuch tăm êng ƀa ƀă an kônh wa.

- Ơ, du nkô̆ nău dơi uănh khlay rnôk dja đŏng lah nău rdeng ndơ dơh lhoi ri nău tăch play sầu riêng n'hanh ăp ntil ndơ tuch tăm êng ƀa ƀă lah nsum bah kônh wa mbra bah ir jêr jŏt, rnoh khlay mbra đăp mpăn đŏng. Tĭng may nău dŭt khlay rnôk dja lah moh ndơ mêh?

Wa Nguyễn Hoài Dương: “Gay nta trong dơh an ăp doanh nghiệp, nuĭh mbra rvăt mbra dơi hăn tât ri ân quy định dŭt n'hâm na nê̆ đah pah kan njrăng n'gang nuh srê n'hanh soih lhoi trong tăch ndơ tuch tăm ân mhâm ƀư. Nău dja ta ăp nkuâl kơt Krông Păk khân păng ƀư dŭt uĕh bol ma nkuâl aƀaơ mô hŏ njêng tĭng nău ntrŭnh mbrô 16. Khân păng njêng ăp rmôt gay ntĭm nti ntop kơl buăt nthoi trong tăch. Ntĭt kơt rmôt nê geh ăp quy định gay nuĭh hăn joi rvăt hăn tât mbơh đah nkuâl kloh rvah n'hanh ntrŏng gĭt kloh ăp ntŭk he hăn tât rvăt lah moh ntŭk gay mât kân bah nuh srê, mbơh ngăch dăng n'hâm suan tĭng ƀư ăp trong njrăng n'gang nuh srê. Geh rêng ƀư bah nău nchuăn rdeng rgum ndơ tuch tăm, nklâm tâl, rdeng ân mbơh đah nkuâl gay tĭng groi nđôi đăp mpăn pah kan njrăng n'gang nuh srê. Măt êng ăp nkuâl mbơh gĭt nău lư, mbơh tât nuĭh ƀon lan, ăp rnăk tuch tăm, ăp ntŭk mir ba gĭt dơi ăp quy định nê gay tĭng jăp nkre njrăng n'gang nuh srê nkre dơh lhoi trong an tăch ndơ mô dơi ƀư mpăng an nuĭh hăn rvăt tât, mô an doanh nghiệp tât mbra khuch tât nău kan tăch ndơ tuch tăm bah kônh wa. Nău dja gâp mĭn lah lôch rnôk UBND n'gor Dak Lak quy định kloh nău dja ri ăp nău lư dja mbra dơi mbơh nkoch ta ăp ntŭk nkoch trêng nău lư nsum mpôl tâm n'hanh bah dih n'gor gay nuĭh ƀon lan gĭt, doanh nghiệp, rnôk nê khân păng gĭt khân păng mbra mô hôm rvê an ƀư ăp trong kan hăn joi rvăt, rdeng tĭng di ăp nău way”.

-Ơ, dăn lah uĕh wa!

          Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja