VOV4.M’nông: Bah năp âk ntil ndơ tuch tăm jur thuk ƀư nau săk geh bah âk kônh wa ƀon lan geh nau khuch. Yơn lah, ndăn mih nar ueh lăng, neh tâm di đah tơm tăm sa play ma âk rnăk vâl tâm n’gor Dak Nông nchrăp ntrơn rgâl nau tăm tơm si, njêng nau săk geh văng sa nâp, leo nsĭt nau săk tam văng sa âk.
Wa Lầu A Si ta thôn Phú Xuân, xã Dak Nia, nkuăl ƀon têh Gia Nghĩa, n’gor Dak Nông geh 36 ha neh mir. Bah năp nơh, tâm rnoh neh nê, wa tăm cà phê, tiêu yơn lĕ khĭt, rnoh cà phê mô tâm ban khlay ri ma nau săk geh mô âk. Wa Si hŏ ntrơn tăm tơm play đur, bơ ndrel sầu riêng. Wa Si mbơh, mir păng geh mât chăm ueh, ri ma ndơ tăm ueh ndrel rnoh tăch kŏ ueh, khlay âk ngăn rđil đah tăm cà phê. Đah 15 ha tăm play đur, 1000 tơm bơ ndrel 5000 tơm sầu riêng tăm nsum ta tiêu, cà phê, du năm leo nsĭt nau săk geh văng sa ân wa 5 rmen prăk:
‘Gâp kơt tĭng tăm tâm năm 2000 knŭng tăm nsum ma tiêu ndrel cà phê, hôm tăm tơm sa play ri tăm ntơm năm 2004. Nua kan tăm nsum kơt aơ geh nau tâm kơl gay ma hun hao ngăn. Rnôk aơ ri tơm cà phê mô geh sa âk ri geh tơm tiêu ndơn âk an, ma tiêu lah thuk ngăn ri geh tơm sa play êng kơl tăch đŏng, kơt lah mâng năk nê, mô dơi tăm êng du ntil tơm ôh. Nua kan tăm nsum tơm sa play kơt aơ geh rnoh văng sa đê̆ ngăn kŏ geh 3 rmen prăk, hôm ăp năm ma geh ngăn ri kŏ tât 5 rmen đŏng”.
Jêh rnôk tiêu geh khuch yor bu tuh ndrel khĭt, wa Nguyễn Thị Tươi ta thôn Nghĩa Hoà, xã Dak Nia, nkuăl ƀon têh Gia Nghĩa ntrơn jêng tăm 2 saog neh tăm byăp rih tâm ngih kơt tĭng nau kan prêh mhe. Wa Tươi mbơh, saơ bri n’ik ueh, tâm ban ma du đê̆ nkuăl bah Lâm Đồng ri gâp hăn Đà Lạt gay tĭng kơt uănh nau kan tăm băyp. Rnơm kơt tĭng ngăn ăp nau kan tăm byăp kloh ri byăp rih geh tăm ndrel ma tăch ri bu hăn rvăt nkre tâm mir tăm:
‘Tơm byăp ta aơ gâp saơ hun hao ueh ngăn, neh tâm di ma tăm byăp, rnoh tăch ueh. Gâp tăm ăp ntil byăp ngăn, byăp rih, byăp njŭng, byăp cải, rpŭng, rpuăl, blên srat…ri moh ndơ bu tăm ri nơm tăm. Du khay mir tăm kŏ geh nklăp 20 rkeh”.
Tĭng wa Nguyễn Văn Ban, Groi Kruanh UBND xã Dak Nia, rnôk aơ lam xã geh rlau 1000 ha tơm sa play geh ƀon lan tăm nsum ma tơm cà phê, tiêu. Kônh wa hŏ hun hao 15 nau kan tuch tăm tĭng nau kan mhe ndrel mât 3 ntŭk kan tâm boh nau kan tuch tăm đah âk rnăk vâl râng tuch tăm ăp ntil tơm tăm tĭng trong VietGap. Rnơm ntrơn rgâl tơm tăm ân tâm di ri ma nau rêh bah kônh wa geh hun hao ueh:
‘Phung hên dôl ntĭm nti na ăp thôn, ƀon ndâk ăp rmôt tâm boh nau kan tuch tăm nsum tăm tơm sa play, tă bah nê tâm rgop nau kan mêt uănh nau kan tuch tăm jêh ri ƀư nâp mpeh nau săk geh. Kônh wa rhơn ngăn, joi ăp ntil mhe. Rnôk aơ geh âk rnăk dôl tăm mắc ca, phung hên hŏ tâm boh nsum ma ntŭk kan ntĭm mbợh nau tuch tăm bah n’gor, Rnâng kan mât nkuăl tuch tăm prtêh mhe gay mhâm ƀư rƀŏng ân kônh wa ntrơn rgâl tơm tăm ân geh nau kan tâm di đah rnoh ntil tơm ndrel ntŭk tăch sa. Du nau nơih đŏng nê lah tâm xã geh du ntŭk ƀư nau kan gay ma ntuh kơl ndâk nkra du ngih máy gay ma nkret njêng play sa, chanh sre aơ lah ăp nau nơih mpeh jŏ jong”.
Nău rgâl ăp ntil si tăm ta neh mir cà phê n'hanh tiêu ta xã Đăk Nia, nkual ƀon têh Gia Nghĩa, n'gor Dak Nông hŏ geh nău mpơl săk geh kloh rvah. Rơh tâm ôp đah wa Nguyễn Văn Chương, Giám Đốc Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm Dak Nông mpeh ăp nkô̆ geh tât pah kan dăp rgum si tăm, đăp mpăn geh trong tăch luh an ăp ndơ geh tuch tăm mhe bah n'gor mbra ƀư kloh lơn nkô̆ nău dja:
-May mbra an gĭt ăp nău rgâl geh tâm dăp rgum tơm tăm bah n'gor Dak Nông rnôk ăp ndơ geh ƀư luh bah ăp ntil tơm tăm tơm jŭr thuk mbro?
-Wa Nguyễn Văn Chương: Tâm ăp năm rlău aơ, rnoh khlay ndơ tuch tăm lah nsum, cà phê, tiêu lah êng geh ăp trong rgâl tât mô uĕh. Năl aơ lah ăp tơm tăm khlay bah n'gor đah 130.000ha tơm cà phê n'hanh nklăp 30.000ha ha tơm tiêu, Sở Nông nghiệp n'hanh Phát triển nông thôn bah n'gor Dak Nông hŏ rđău đă Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm n'gor tĭng ƀư du đêt trong leo tăm rlŭ, tâm ban kơt rgâl tơm cà phê, tơm tiêu đah nău ŭch n'hao rnoh khlay tâm du rnoh neh tuch tăm đŏng, bah ir tât khuch rnôk ntŭk tăch rgâl rgoh n'gơ mbro. Nău ŭch lah gay hun hao tuch tăm jŏ jong bên đah rgâl duh nđik trôk nar n'hanh tĭng kơn jêng nkual tăm rlŭ rgum. Na nê̆ du đêt trong ntĭt leo ƀư ma ntŭk kan ntrŭt nsôr tuch tăm hŏ leo ƀư tăm rlŭ n'hanh rgâl tơm tăm nsĭt geh jêng âk ma he mbra uănh saơ nê lah nău tăm rlŭ đah tơm cà phê lah tơm tăm tơm n'hanh tơm tiêu. Rlău ma nê, dơi geh nău ntop kơl bah Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm n'gor Dak Nông hŏ an leo ƀư 100ha trong kan dja đŏng, n'hanh hŏ jêng nkual tăm rlŭ rgum ta nkuâl Tuy Đức. Nkre tâm bah ri aơ nơh, nkô̆ nău rgâl mpeh tơm tăm rlŭ ta n'gor Dak Nông dơi rgum âk nê lah tơm sa play, lơn âk lah bar ntil tơm sầu riêng n'hanh bơ hŏ dơi tăm rlŭ dŭt âk tâm ăp mir cà phê. N'hanh dơi geh nău ntop kơl bah Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm gưl neh dak tâm ban kơt Sở Nông nghiệp n'hanh Phát triển nông thôn đŏng tât aƀaơ Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm n'gor hŏ an ƀư 30 ha mpeh trong ntĭt leo dja. Lơn lah, hvi neh tăm rlŭ tơm bơ, tơm sầu riêng hŏ dơi an ƀư dŭt âk. Bôk năp hŏ njêng dơi ăp nkual tăm rgum, njêng ăp rmôt ndrel ŭch rŏng, ăp rmôt tăm rlŭ tĭng hợp tác xã. Du đêt rmôt rnăk hŏ rƀŏng tât hun hao jêng du nkual ma dơi kơp dơn nsum mpeh VietGap.
- N'gâng kan ntrŭt nsôr tuch tăm hŏ geh moh trong ntop kơl đah kônh wa tuch tăm ta n'gor mêh wa?
Wa Nguyễn Văn Chương: Rlău ma nkô̆ nău rdâk njêng trong ntĭt leo, ntop kơl kỹ thuật. Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm hôm ntrŏng kloh du đêt nău kan hăn ndrel đah nuĭh ƀon lan, nê lah nău kơl nuĭh ƀon lan tĭng ƀư ăp rnoh tât kan kỹ thuật tŏng dơi rnoh tât kan lah geh kơp dơn gay njêng luh ndơ geh ƀư đăp mpăn. Lơn lah mpôl hên dŭt uănh khlay tât ăp ndơ geh ƀư tăm rlŭ lơn lah tơm sa play. Aơ lah ăp tơm sa play rêh, yor kơt nê̆ nău đăp mpăn kỹ thuật tâm rnôk tăm n'hanh mât chăm, đăp mpăn mpeh kloh uĕh ndơ sa đah trong kan tuch tăm lah du nău ŭch geh ma n'gâng kan ntrŭt nsôr tuch tăm grêt dăch nuĭh ƀon lan gay ntop kơl. Rlău ma nê, gay đăp mpăn tŏng geh rnoh âk play gay joi dơi trong tăch luh ri Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm kơl nuĭh ƀon lan njêng ăp rmôt tâm ban nău ŭch, câu lạc bộ, tâm ban kơt rƀŏng trong njêng ăp hợp tác xã rhŏ dŏng trong tăch luh an ăp ndơ geh tuch tăm dja.
- N'gâng kan ntrŭt nsôr tuch tăm mbra mhâm geh trong buăt nthoi gay kơl kônh wa tăch ăp ndơ geh ƀư tuch tăm bah n'gor mêh wa?
Wa Nguyễn Văn Chương: Tĭng ƀư đề án dăp rgum tay bah n'gâng kan tuch tăm bên đah rgâl duh nđik trôk nar, tâm ban kơt đề án n'hao rnoh khlay công nghệ bah n'gor ri Dak Nông hŏ njêng ăp nkual tuch tăm. N'hanh trong ntĭt leo tăm rlŭ bah Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm hŏ dơi rƀŏng trong tĭng nkual nê. Na nê̆ kơt mpôl hên rdâk njêng trong ntĭt leo tăm rlŭ tơm mắc ca ta nkuâl Tuy Đức, tăm rlŭ tơm sa play ta nkual ƀon têh Gia Nghĩa n'hanh nkuâl Dak Glong, nê lah ăp trong ntĭt leo hŏ dơi rƀŏng trong. Rlău ma nê, n'gâng kan tuch tăm hŏ rƀŏng trong rnôk hŏ njêng dơi ăp nkual tăm rlŭ rgum âk ri n'gâng kan tuch tăm mbra rƀŏng tât trong nkret njêng, tăch ndơ geh ƀư tĭng rêng rnoh khlay. Yơn lah, nău rdâk njêng ăp ntŭk nkret njêng, tăch rvăt, ăp kho nđik lah nău ŭch geh jăch ndăn, n'gâng kan tuch tăm bah n'gor ân rdâk njêng ngăch n'hanh dăch dêh mơ dơi tât đah ndơ geh ƀư bah nuĭh ƀon lan ƀư luh. Gay lor nchrăp kuăl jă ntuh kơl n'hanh jêng ăp nhih máy nkret njêng, nklâm tâl ri tât aƀaơ âk mpôl kan, ăp nuĭh hŏ lăp ôp tâm nkual công nghiệp, tâm ban kơt nkual tuch tăm công nghệ mhe gay tĭng ƀư ăp nkô̆ nău nklâm tâl du đêt ndơ tuch tăm tơm khlay, tâm nê uănh khlay tât sầu riêng n'hanh bơ. Mpôl hên njrăng đă nuĭh ƀon lan ndăn dŏng ăp nău dơh geh tâm tơm tăm tơm khlay gay tăm rơ̆ jêng âk tơm sa play. Yơn lah tâm rnôk tăm rơ̆ jêng âk tơm sa play ân rƀŏng trong n'hanh geh nău tâm rgop kan lor. Nău tâm rgop kan ta aơ dơi mpơl ma trong tâm rgop rmôt rnăk, n'hanh jêng ăp nkual tâm rgop đah ntŭk ƀư njêng tâm ban kơt ntŭk rgum rvăt, gay tĭng ƀư nkô̆ nău tăch rvăt ndơ geh tuch tăm jêh aơ tay.
-Dăn lah uĕh wa.
Nuĭh rblang: Điểu Thân n'hanh H'Thi
Viết bình luận