VOV4.M’nông: Kơt ăp rnoi mpôl êng ta Tây Nguyên, nuĭh Êđê geh dŭt âk ndơ pâl đah rla, nkar, tâm nĕ geh gông rêng. Gông rêng Êđê tă lah du ndơ pâl âk ta ăp ƀon lan ta n’gor Dak Lak. Ndơ pâl aơ mô knŭng dơi kreh tâm ăp lễ hội ma hôm tĭng kônh wa hăn tâm lŏ, tâm mir.

He dôl djăt nteh gông rêng tă bah nghệ nhân Y Dhin Êban (rnoi Êđê) ta Buôn Niêt, xă Ea Ktur, nkuăl Čư Kuin, n’gor Dak Lak kreh. Gĭt pâl Gông rêng bah jêt, nghệ nhân Y Dhin an gĭt aơ lah du ndơ pâl u che he ê nkra gay njuăl nău rngot răm tâm nteh gông. Gông rêng lah du ndơ pâl yor bu klô dŏng ta ăp ntŭk rngot rngăt tâm nău gŭ âm ăp nar n’hanh tâm nău mât druh ndăm.

Kăl e, Gông rêng Êđê dơi ƀư đah ngâr (mô lah rla), rse dơi lôk bah ntô dĭng ngâr ƀư săk gông. Gông geh 6 rse n’hanh gŏ tĭng nteh chĭng. 6 rse ntĭt kơt an ăp păng chĭng, he dơi mĭn lah du hê pâl gông rêng lah gĭt wât nău nteh dŭt blău, tâm ban du bôr chĭng 6 nuĭh tŭr. Rnôk pâl gông rêng, nghệ nhân dŏng 2 mpang ty kreh ăp rse, kreh ăp ntil nău nteh bah bôr chĭng 6 nuĭh.

Bah kơi aơ, ăp nghệ nhân ê nkra gông rêng đah rse loih dŭt uĕh. Nghệ nhân Y-Dhin Êban an gĭt: ƀư du mlâm gông Rêng mô jêr. Bôk năp, săch du dĭng ngâr kranh, pâr kro ta nơng ŭnh, 6 rse loih n’hanh du đêt rla mô lah si gay ƀư tôr gông. Du mlâm gông jong bah 80 cm tât 1m; tĭng jong tĭng nău ŭch n’hanh uĕh bah tĭng nuĭh.

Nghệ nhân Y-Dhin Êban dôl pâl gông rêng.

“Gay dơi ƀư du mlâm gông rêng an geh lĭng rla kranh, uĕh, koh du gâl ih kro, rse loih, n’hanh tơm gay kăt rse loih jêng ăp sre gông ƀư đah gôl si. Plah ăp mâng mlâm, ta bôk gay kăt ăp sre loih ri mon ăp trong gay kăt rse loih, jêh nĕ koar trôm gay ndơ̆ sre loih an kăt. Koar du trôm mpeh bah kơi gay nteh 6 rse gông nteh uĕh tĭng sre”.  

Nghệ nhân Aê Brin, ta ƀon Kniêt, xă Ea Ktur, nkuăl Čư Kuin, n’gor Dak Lak an gĭt tay, pâl gông rêng, nuĭh Êđê kuăl lah “Teh Gông”. Rnôk dŏng, bu kreh gŭ rok ta grê, 2 jâng nkep gông rêng, ăp nglău ty kreh mô lah dôh tâm ăp rse gông jêng nteh uĕh lăp tôr djăt. Ăp nghệ nhân way pâl gông rêng tâm ơm ôi yor nteh bah gông jêt jêng an rngot rngăt gay dơi tăng nteh gông.

“Êng đah mboăt nkre dŏng ty n’hanh mbung, Gông rêng knŭng pâl đah ty. Gông ƀư đah dĭng rla, ăp rse dơi ƀư bah tơm rla kranh. Nteh dơi luh bah du dĭng gông tŏng ăp nău nteh bah du bôr chĭng n’hanh rnôk pâl gông knŭng gay djăt, mô geh kreh ndrel an nuĭh mprơ”.

Gông rêng hăn ndrel kônh wa tâm lŏ, mir, pâl ăp rrnôk rlu rlău gay bah nău ŏk r’ah pah kan. Mô lah tâm rơh lễ hội mô lah rnôk ru ăp nghệ nhân sŏk gông rêng hăn pâl gay njuăl nkoch nău tâm ŭch tâm rŏng tâm nău rêh. Nghệ nhân Y-Dhin Êban ta ƀon Kniêt, xă Ea Ktur, nkuăl Čư Kuin, n’gor Dak Lak an gĭt:

Nghệ nhân Y-Dhin Êban dôl pâl gông rêng.

“Gông rêng dơi dŏng ta ăp ntŭk, kreh djăt jêh ăp nar pah kan mô lah ăp rnôk jay geh nuĭh roh kreh ndrel đah eirei dơi đŏng. Rnôk he ê nkra gông rêng ri dơi ăp rse ntŭk gŭ, nglău ty an m’hâm ƀư. Nar aơ, mpôl druh ndăm mô hôm ŭch nău nteh gông rêng tay, mô geh nuĭh ŭch nti pâl gông rêng tay, ntlơi lĕ hôm”.

Ndơ pâl way ơm lah ndơ sa nuih n’hâm mô dơi mô geh tâm ăp ƀư brah, lễ hội way ơm, gŭ âm rnăk wâl.... bah ăp rnoi mpôl ta Dak Lak. Aƀaơ ăp rnoi mpôl dôl dŏng ndơ pâl gông rêng, mboăt n’hôm dŭt uĕh kơt: chĭng, gâr, rlet, n’hôm n’hanh ăp ntil gông kreh. Ăp năm bah năp, nău kan dơi kan bah n’gor Dak Lak lĕ jă ăp nghệ nhân gĭt blău ơm râng ê nkra, ntĭm dŏng ăp mboăt n’hôm rnoi mpôl đêt, tă bah nĕ rgop mât ndray, ƀư uĕh nghệ thuật ndơ nteh way ơm bah nsum mpôl ăp rnoi mpôl Việt Nam. Yơn lah, ăp nghệ nhân ranh hôm e âk nău mĭn yor aƀaơ, âk băl mom mô ŭch đah ndơ pâl way ơm. Tâm nĕ, ăp nghệ nhân gông rêng gĭt saơ, nteh gông dôl hăn ngai, mô gĭt rơh bah kơi aơ hôm e gĭt tât đŏng lah mô.

          Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja