VOV4.M’nông - Bah năm 2018 tât aƀaơ, rlău 1.700 ha tiêu bah ntŭk rgum tăm âk tiểu Chư Pưh (Gia Lai) lĕ khĭt yor bu tuh, ranh n’hanh duh phang mô dơi hyao jêng tay. Nău aơ lĕ ƀư hang rbăn rnăk dâk gâng tâp tâm nău dôih rnon. Gay n’hŭch mâp nău mô lap, ntŭk tăm tiêu Chư Pưh lĕ rƀŏng trong ndâk njêng nkual rgum tăm tơm sa play tâm rgop nkra njêng tĭng trong khlay, uĕh kah kơl hao nău geh an nuĭh ƀon lan, dâk hao jâng wăng sa ơm geh roh hŭch bah tơm tiêu.

Rnăk wa Phan Văn Quý, thôn Thiên An, xă Ia Blứ, nkuăl Chư Pưh (n’gor Gia Lai) lah ngoay tâm âk rnăk ntơm uĕh jêng rgâl tơm tiêu ranh an tăm play phung ntô nđir n’hanh cam cam sành. Jêh 3 năm mât chăm, mir tơm 3 ha bah rnăk wa lĕ geh play. 1 tấn play bŭng n’hanh 20 tấn cam tâm du yan play bôk năp, lĕ nsĭt săk rnglăy ndơ geh an rnăk wâl wa Quý rlău 240 rkeh prăk; geh rlău dŭt âk nkôp đah ndơ geh bah tiêu bah năp đaơ.

“Rnoh khlay aƀaơ dŭt uĕh, nkôp đah tiêu rnoh thuk, aƀaơ rgâl âk ntil tơm aơ ri rnoh khlay đŏng. Play bŭng 1kg nklăp 40 rbăn, hôm cam 1 kg bah 10.000 tât 12.000 rbăn prăk, bôk năp gâp saơ wăng sa tơm cam, tơm play bŭng lah dŭt uĕh rlău tiêu lơn”.

Tơm sa play trong hăn mhe bah ƀon lan nkuăl Chư Pưh

Đah kônh wa rnoi mpôl đêt mô tŏng prăk, nkuăl Chư Pưh lĕ an âk âk prăk kơl kônh wa ntơm rgâl. Bah bôk nău nchrăp ƀư ƀon lan nkual yôk lvang 2019-2025, nkuăl Chư Pưh lĕ ntop kơl ntil, phân poh, dak si tơm tăm n’hanh nglăp trong tŏ dak an rnăk nô Ra Lan Phương ta thôn Plei Thơ Ga B, xă Chư Đôn rgâl bah 5 sào tiêu geh bu tuh khĭt kro an rgâl tăm ntil play bŭng chăng Hoà Bình. Aƀaơ năm tal 2, play bung hun hao uĕh n’hanh lĕ geh kao. Nô Ra Lan Phương nchrăp săk geh play bŭng mbra rlău 30 tấn/ha, ntop đah rnoh khlay aƀaơ hao rlău 40.000 prăk/kg mbra an geh đăp mpăn nkôp đah tăm tiêu bah năp đaơ.

“Play Bŭng jay gâp tăm 2 năm aơ, năm taơ năm tal 3 mbra an geh âk, lah uĕh ntŭk ntrŭt nsôr pah kan nkuăl Chư Pưh lĕ kơl rnăk wâl gâp geh đăp mpăn”.

Wa Nguyễn Long Khánh Kruanh jrô kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao ƀon lan nkuăl Chư Pưh, an gĭt: aƀaơ nkuăl lĕ mbơh ƀư bôk nău nchrăp uănh nđôi, năl neh gay ƀư nkô̆ nău ndâk njêng nkual tăm rgum ta ntŭk. Ndrel đah nĕ, năl na nê̆ tĭng nkual neh tâm di đah rmôt tơm tăm mbra rƀŏng trong an nuĭh ƀon lan way tăm rgum tĭng trong tâm rgop nkra njêng n’hanh đăp mpăn tâm di, uĕh kan. Tĭng dăp rgum bah nkuăl aƀaơ, ăp xă Ia Le, Ia Blứ, Chư Đôn lah ăp nkual geh neh ntu tâm di an tăm tơm geh blok, lơn lah bŭng ntô nđir n’hanh cam an khlay wăng sa âk.

Nău kan lŏ mỉ nkuăl Chư Pưh kơl kônh wa hun hao tơm sa play

Gay n’hao uĕh kah tơm tăm nsĭt săk rnglăy wăng sa, lơn lah rmôt tơm sa play, năm bah năp, nkuăl lĕ tâm rgop bôk nău kan OCOP, VietGAP, GlobalGAP hăn ndrel đah trong rgâl tơm tăm. Knơm nĕ, tât aƀaơ, ta nkuăl lĕ geh 2 ndơ tơm play lah sầu riêng n’hanh Na Thái geh tâm di OCOP 3 sao tĭng trong nkra njêng hữu cơ, wa Khánh nkoch tay:

“Nkuăl lĕ ưanh nđôi năl uĕh neh ntu gay ƀư tĭng ăp nkual way tăm rgum gay năl ăp nkual neh tâm di đah ăp rmôt tơm tăm ri ƀư nkra njêng way tăm rgum tĭng nkual, tĭng nkra njêng. Bah nĕ ntĭm trong an nuĭh ƀon lan nkra njêng tĭng trong tâm rgop gay geh kơp dơn tâm di uĕh kah”.

          Nău kơl nuĭh ƀon lan rgâl n’hanh đăp mpăn nkual way tăm tơm sa play ta ăp rnoh neh tiêu geh duh phang, bu tuh, ranh mô săk geh bôk năp lĕ mât uĕh săk rnglăy, nsĭt tay nău geh tâm di an nuĭh ƀon lan, bah nĕ rgop n’hŭch ach o, lơn lah nkual jru ngai, nkual bah ntŭk tăm tiêu Chư Pưh. Đah rlău 600 ha tơm sa play dơi rgâl bah tơm tiêu, lĕ n’hanh êp geh play, ƀon lan Chư Pưh, n’gor Gia Lai dôl ntơm rlet rlău lvang jêr jŏt. Ndrel đah ăp rnoh neh rgâl, ăp doanh nghiệp lŏ mir dôl ntuh kơl an nkuăl ăp ntŭk tăm tơm sa play têh, ndơ̆ Chư Pưh jêng nkual way tăm tơm sa play bah n’gor Gia Lai.

Nuĭh răk rblang: Y Sưng Phê Ja