VOV4.M’nông- Ta năp nău tât jêr njrăng srê bâh nuh srê Covid-19, nuĭh ƀon lan ta Lâm Đồng dôl joi ntŭk ntuh kơl, ntrôl an hun hao tuch tăm tâm nău mhe aƀaơ.

            Ăp nar ba năp, rnăk vâl yuh Nguyễn Thị Mơ, ta phường 8, nkuăl ƀon têh Đà Lạt rgum mât kuaih ueh tay ntŭk tăm kao gay ma rgâl jêng tăm ăp ntil biăp, bum, play an nău geh jŏ jong. Yuh Mơ an gĭt, yor nău khuch tât bâh nuh srê Covid-19, dŭt âk rnoh neh tăm kao koh n’gĭng roh roh dơm mbro, pah kan mô hôm geh tâm di jêng lah rnăk vâl rgâl jêng tăm tơm mbrăch n’hanh du đê̆ ntil biăp, bum êng.

            “Aƀaơ ăp ntil ndơ ntơm geh hao khlăy, nău geh bâh tơm mbrăch lah  geh lêh play âk jŏ nar lơn jêng nău geh lĕ âk lơn đah ăp ntil êng. Ăp ntil ndơ ntuh ƀư âk hoach prăk ma nău dŏng sa gơnh lôch rĭ mbra geh roh dơm âk, roh lĕ tât rlău 80%. Êng mbrăch rĭ geh sa dŏng âk rlău bar tơ̆ ma mông nar lêh play jŏ lơn đŏng jêng lah nău geh âk đŏng. Hôm đah ăp ntil kao kơt lah kao cúc, kao cẩm chướng nklơi jăng dơm tâm mir rĭ roh dơm lĕ rngôch.

Tâm ban kơt nĕ đŏng, lôch tă geh khăy rlu pah kan yor mô khlăy ăp ntil ndơ tuch tăm tăch mô khlăy, roh dơm âk, wa Nguyễn Thị Thu, ta phường 8, nkuăl ƀon têh Đà Lạt lĕ ntơm ntuh ƀư tay nău pah kan jan sa, ngăch ndăn jŭr ntil tăm gay ma ngăch pă an ntŭk tăch rgâl. Wa Thu an gĭt, yor nuh srê lĕ tă geh mât njrăng, nău nchoăn rdeng ndơ tuch tăm lĕ geh ƀư dơh lơn jêng du đê̆ ntil ndơ tuch tăm lĕ geh rnoh tăch khlay tay, tâm nĕ ntil biăp xà lách lĕ hao khlay đah nar êng. Yor nĕ wa n’hanh âk rnăk êng ta ntŭk dôl geh ndăn tăm tay gay ma tăch an ăp nuĭh tât rvăt.

“Mhe nơh mô hôm geh biăp, xà lách hao khlăy tât 1 rbăn prăk/tơm. Aƀaơ rnoh khlay tay tât 600 rbăn prăk tât 800 rbăn prăk/tơm đah nău way tăch ăp nar ba năp mô hŏ geh srê Covid-19. Bar pe khay ba năp nuĭh ƀon lan mô tă geh tăm yor tăch mô khlăy n’hanh mô geh ntŭk tăch, aƀaơ rnôk geh tăch rnoh khlăy bu ntơm tăm tay. Uănh nsum biăp dôl geh rnoh tăch khlăy, ƀon lan kan lŏ mir rgum njêng tăm tay””.

Mô dơn kanŭng biăp, nuĭh tăm kao cúc ta Đà Lạt dŭt rhơn đŏng yor rnoh khlăy tăch kao  hao tât 30 rbăn prăk/gri kao cúc jal, 15 rbăn prăk/gri cúc way tăm. Đah rnoh khlăy ăp, ăp sào kao cúc ƀon lan kan lŏ mir geh tât 40 rkeh prăk. Tĭng nău mbơh bâh wa Nguyễn Đình Thuận, ta phường 7, nkuăl ƀon têh Đà Lạt, klâp lah yor mông nar rlu mât tăm jŏ, pă tăch mô tŏng đah nău tăm jêng rnoh du đê̆ ndơ tăm hao khlăy ndal. Bol ma gĭt âk nuĭh tâm ndrĭh tăm tay dŭt âk, klâp lah ntŭk tăch rgâl ndơ biăp play let năp tay mbra mô geh tâm ban, jêng geh âk nău tât, yơn đah nău tât bâh nuh srê lĕ ntơm dơi geh njrăng đăp mpăn kơt aƀaơ, wa dŭt knơm nău pah kan mbra geh nsĭt tay nău săk rnglăy tâm let năp tay. wa Nguyễn Đình Thuận an gĭt.

“Uănh nsum đah rnoh khlăy kao cúc kơt aƀaơ rĭ ntŭk tuch tăm dơi geh mbơm oi, nău geh âk. Ta năm e ta rnôk aơ rĭ kao cúc dôl ta rnoh 40 rbăn prăk hôm, năm aơ yor nuh srê Covid-19 jêng păng lĕ jur thuk đŏng. Ntŭk tăch rgâl ta rnôk aơ rĭ gâp mô gĭt lor mơh nău, aƀaơ tơm kao cúc lah geh rnoh khlăy hôm ăp ntil kao êng an geh rôk jăng lĕ rngôch”.

            Gay ma dơi geh nău pah kan tuch tăm tâm di đah nău tât bâh nuh srê Covid-19 tâm nău mhe, n’gâng kan tuch tăm mât rong n’gor Lâm Đồng lĕ geh rdâk njêng nău nchrăp kan leo ƀư pah kan jan sa tĭng trong nkre lah tâm di đah nău ŭch ta ntŭk tăch rgâk, nkre lah mât đăp mpăn nău geh an nuĭh ƀon lan. Yơn lah, an geh tay ntil ndơ mô dơi geh tăch, nuĭh ƀon lan rôk jăng biăp, kao ta mir dâl đŏng lah mô? Aơ lah nău ôp dŭt têh dôl geh mbơh nchrăp an n’gâng kan tuch tăm n’gor Lâm Đồng.

Wa Nguyễn Văn Châu, Groi giám đốc Sở Nông nghiệp n'hanh phát triển nông thôn n'gor Lâm Đồng mpeh trong rƀŏng tuch tăm tâm nô nău plơ̆ tay kơt ơm mhe, đăp mpăn trong luh n'hanh nsĭt tay nău dơi geh wăng sa an nuĭh ƀon lan tâm nô nău mhe.  

- Hơi wa, nuh srê Covid-19 hŏ khuch têh tât nău kan tuch tăm bah âk n'gor, ndrĭ êng Lâm Đồng, n'gor leo dâk tay bôk năp dŏng công nghệ mhe tâm nău kan tuch tăm, nkre đah âk ntil ndơ geh ƀư tuch tăm kah khlay ri mhâm mêh wa?

-Wa Nguyễn Văn Châu: Đah n'gâng kan tuch tăm Lâm Đồng tât khuch bah Covid-19 tâm bah ri aơ nơh ri hŏ geh khuch tât âk. Lơn lah ta neh tăm 2 ntil ndơ tăch geh tât khuch têh lah biăp n'hanh kao. Yơn lah, ta năp nău tât nuh srê n'hanh nău tă ơm gĭt kan bah năm 2020, tât bôk năm 2021 ri n'gâng kan tuch tăm hŏ geh nău nchroh lor ăp nău tât mbra geh gay geh trong rdâng lơh năn ngăch. Ta rơh nuh srê tâl 4 ntoh ri bah năp nê nơh hŏ geh ăp nău tâm ôp, dơn ngoăy đah ăp nkuâl gay rdâk njêng trong nchrăp. Lơn lah, Sở hŏ rgum n'hanh rdâk njêng trong nchrăp glêh an nău kan tuch tăm n'hanh pă an biăp- kao, mô tăch gâl trong tăch.

Bol ma tât khuch bah nuh srê lah kơt nê̆, yơn tĭng uănh năl bah Cục thống kê ri n'gâng kan tuch tăm bah n'gor hôm hao âk 4,5% đŏng, âk rlău đah năm e nơh. Ri nê lah nău mpơl tâm ban ŭch ăp kôp trong nkra, ntơm bah nău rđău đă bah Tỉnh ủy, UBND n'gor n'hanh nău tâm boh kan nsum lhăt đah n'gâng kan tuch tăm đah UBND ăp nkuâl, nkual ƀon têh, ndrel đah nău nsrôih bah ăp doanh nghiệp n'hanh ƀon lan kan lŏ mir, rlău dơi ăp jêr jŏt tâm nô nău  nuh srê. Aƀaơ, nău rdâk tay nău kan tuch tăm, rnoh khlay biăp- kao hŏ đăp mpăn n'hanh plơ̆ hao tay.

          - Ơi wa, kơt may mhe nkoch ri n'gâng kan tuch tăm bah n'gor geh nău hun hao âk rđĭl đah ndrel khay dja năm e nơh, bol ma nău tât bah nuh srê tâl 4 dŭt krit nji. Yơn lah, ngăn an saơ hôm geh du đêt nkual, du rnoh âk ndơ tuch tăm biăp- kao geh rnôk, geh ntŭk mô dơi tăch, ƀon lan pha lah ma nkhŭt jăng ta mir, mhâm may lah mpeh nău dja mêh?

-Wa Nguyễn Văn Châu: Nkô̆ nău dja ri geh ngăn đŏng yơn rnoh mô âk ơm. Tâm rnôk nău tât bah nuh srê Covid-19 ta 19 n'gor, nkual ƀon têh geh mpă wêl tĭng nău ntrŭnh mbrô 16 bah Chính phủ ri nău tăch rvăt geh hŭch đêt. Bar ntil ndơ tuch tăm tơm geh tât khuch lah ăp ntil biăp sa lah mô dơi mât an jŏ, jêr rdeng; bar lah ăp ntil kao koh n'ging glêh nar lah geh tât khuch. Nău tât khuch nê lah geh ngăn yơn lah tâm rnôk bôk năp dơm. Lôch nê tâm trong nchrăp glêh nar bah Sở Nông nghiệp n'hanh Phát triển nông thôn rdâk njêng, kan nsum đah ăp nkuâl an ƀư ri ngăch hŏ geh nău mbơh njrăng đah nuĭh ƀon lan lah lơi ir tăm âk biăp sa lha (kơt xà lách, tàng ô...). Yor tâm rnôk nê geh nău tĭng ƀư rgâl neh tăm kao koh n'ging glêh nar jêng tăm biăp, yơn ân tăm tĭng nău ton rvăt, mô dơi tăm tĭng rơh khay. Ƀon lan bah he dŭt bên ngăch rgâl jêng ăp ntil ndơ tuch tăm geh nău dơi mât prăp rêh jŏ đŏng, rdeng trong jong bar pe nar, rnoh khlay ri mô hŭch n'hanh tăch geh đăp mpăn đŏng. Ndrel đah nê, du đêt doanh nghiệp n'hanh hợp tác xã ri ngăch prăl, ƀư jêr jŏt jêng trong dơh soih, tuch tăm tĭng si ƀĭt ton dăn rvăt hôm âk rlău bar tơ̆, pe tơ̆ rđĭl đah nuĭh ƀon lan ngăn đŏng. Lôch nău kan dja, he saơ nău rdâk njêng rêng tâm rgop kan nsum, n'hao rnoh khlay ri mbra bên di đah ăp nău tât krit jêr bah nuh srê lah dŭt uĕh. Hôm ăp neh tăm ƀon lan ký ton đah doanh nghiệp ri hôm tuch tăm ngăn đŏng, mô geh tât khuch âk. Nău râng ăp mpôl kan ƀon lan, ăp rêng tâm rgop way dŭt khlay tâm nău kan tuch tăm n'hanh tăch ndơ.

- Hơi wa, n'gâng kan tuch tăm ta n'gor hŏ moh geh nău njrăng đă, rdâk njêng trong nchrăp ƀư tuch tăm gay nuĭh ƀon lan mât chăm tâm di mêh. Nuĭh ƀon lan gĭt geh ƀư tĭng nău ŭch rŏng bah n'gâng kan tuch tăm ndơ̆ luh đŏng?  

-Wa Nguyễn Văn Châu: Tĭng gâp, nău dja geh nău rđău đă rloh rlău bah lơ jŭr tât tâm dâng, bah UBND n'gor ƀư tơm n'hanh rđău đă ăp rơh hop, lôch nê n'gâng kan tuch tăm ngăch nsŏng kơl, ăp nkuâl ngăch nkoch  trêng, mbơh gĭt jru hvi an nuĭh ƀon lan mpeh ăp nău ngăn geh...kơt tăm moh ntil ndơ jêr tăch, moh ntil ndơ dơi an jŏ, dơh rdeng. Lôch nê, nuĭh ƀon lan ngăch bên dĭl đah trong nchrăp he ndơ̆ luh, lơn lah trong nchrăp tuch tăm đŏng ri tĭng ƀư nklăp rlău 80% lah hŏ geh nău dơi hôm. Yor tâm nău kan tuch tăm ngăn ngăn geh dŭt âk nkô̆ nău ma nuĭh ƀon lan kan lŏ mir ân sơch, mhâm ƀư an đăp mpăn nsĭt geh wăng sa. Lôch hăn ôp uănh ngăn ngăn ri an saơ dơi kloh nău nê. Ntĭt kơt ta ƀon kao Vạn Thành, ntơm nơh rnoh neh bu tăm ăp ntil kao lily, aƀaơ ri hŏ rgâl jêng tăm biăp sa lha tâm ăp jay bil. Ndrĭ mơ n'hao dơi rnoh hvi neh tăm biăp bah n'gor Lâm Đồng, rnoh neh jao tăm hôm đăp mpăn mô pah pât rnôk rgâl tăm kao jêng tăm biăp đŏng. Lơn lah, đăp mpăn dơi tơm pă tăch bum biăp an ntŭk tăch rgâl. Lah ăp n'gâng kan êng ƀa ƀă tât khuch bah nuh srê, ri n'gâng kan tuch tăm bum biăp hôm kan kơt ơm đŏng. Lâm Đồng đăp mpăn ăp nar pă an tăch ntơm bah 6.000 tât 7.000 tấn bum biăp an ăp n'gor, nkual ƀon têh. Nsĭt geh wăng sa way geh mbro, nău rêh bah nuĭh ƀon lan hôm đăp mpăn đŏng.

          - Plơ̆ tay đah nkô̆ nău joi trong tăch luh đăp mpăn an ƀon lan, aơ lah nkô̆ nău n'gâng tơm tâm nău kan tuch tăm jŏ jong, nsĭt geh. Rnôk rdâk njêng trong nchrăp tuch tăm, n'gâng kan tuch tăm n'gor Lâm Đồng geh mĭn lor tât nău ntoh luh, đăp mpăn trong tăch luh bôk năp ndơ tuch tăm an nuĭh ƀon lan đŏng lah mô?

-Wa Nguyễn Văn Châu: Uănh nsum rnôk rdâk njêng trong nchrăp glêh nar tâm rdâng lơh đah nuh srê Covid-19 ri mpôl hên hŏ mĭn tât âk trong nkra hôm, mô dơn lah njrăng đă nuĭh  ƀon lan rgâl tơm dja, tăm tơm ri dơm ôh. Bah meng nê, mpôl hên geh ăp nău njrăng đă tăm moh ntil tơm, njrăng uănh tât rêng kan đăp mpăn kloh uĕh ndơ ngêt sa, hôm ăp trong nkra đăp mpăn tăch luh ndơ geh tuch tăm. Lĕ 3 ăp nkô̆ tơm kơt nê̆ ri mpôl hên njrăng đă tay ăp rêng tâm rgop, pơk hvi ntŭk tăch rgâl, n'hao rnoh âk geh rvăt ndơ an ƀon lan. Ăp doanh nghiệp ri nsrôih kơl ƀon lan rgum nău kan tuch tăm đŏng.

Ndrel đah nê, n'gor geh du bôk nău kan kuăl lah ntop kơl ndơ tuch tăm an ăp n'gor, nkual ƀon têh geh nuh srê. Prăk rvăt ngih dak kơl an du gâl, hôm du gâl ri nuĭh ƀon lan n'hanh ăp doanh nghiệp ntop kơl, ndrel đah ngih dak tâm pă n'hanh rvăt ndơ tuch tăm bah nuĭh ƀon lan đah du rnoh khlay dŭt kơl an, lơn lah an rvăt lor ta ăp  nkual geh nuh srê, nkual geh mpă wêl...Nău nê rgop dŭt têh tâm nău tăch ndơ tuch tăm an ƀon lan đŏng, mô an ndơ tuch tăm geh mưm âk. Tâm rnôk nê, ăp doanh nghiệp pơk hvi mhe ntŭk tăch rgâl, rnôk ăp n'gor mpeh bah dâng geh nuh srê ntoh luh, ndơ tăch mô dơi rdeng hăn ri rgâl jêng pơk hvi tât ăp ntŭk tăch rgâl êng ƀa ƀă kơt nkual miền Trung. Aơ lah du rnôk gay ndơ tuch tăm Lâm Đồng tât đah ăp n'gor êng ƀa ƀă.

          - Hơi wa, tâm nô nău kơt ơm mhe n'hanh rêh nsum đah Covid-19, nsĭt geh tuch tăm nsing dŭt âk tât ăp trong kan geh tât, tâm nê geh trong rdeng ndơ tuch tăm tât ăp ntŭk tăch rgâl. Ndrĭ gay đăp mpăn soih trong tăch, mô bưm âk, hŭch hao rnôk rdeng, Lâm Đồng hŏ mhâm geh trong nkra mêh wa?

-Wa Nguyễn Văn Châu: He ân dơi lah rnoh âk ndơ tuch tăm bah n'gor Lâm Đồng tăch luh tât ăp n'gor lah dŭt têh. Rĭng tât 7 rbăn tấn/nar. Tâm rơh bôk năp nuh srê, bol hŏ geh du đêt nkô̆ nău jêr jŏt, khoah tâm rêng nchuăn rdeng, yor ntưp rêng bah rmôt nuĭh ƀĭt ndeh rdeng ndơ geh rnoh dŭt âk. Yơn lah, mbrơi mbrơi n'gor Lâm Đồng geh ăp nău rđău đă, hôm Sở Giao thông Vận tải geh ăp trong rgâl bên di đŏng jêng nkô̆ nău rdeng ndơ tuch tăm Lâm Đồng dơn jêr jŏt bôk năp dơm, mpeh bah kơi mô hôm jêr jŏt đŏng ôh, lĕ rngôch hŏ tât to rho aơ da dê. Ngăn, ăp n'gâng kan, ăp nkuâl way nta ăp trong dơh soih, droh rklaih ăp jêr jŏt, kŏ kol năn ngăch jêng nău tâm rsong tăch rgâl, nchuăn rdeng ndơ tuch tăm hŏ dơh soih.

- Dăn lah uĕh wa  

Nuĭh rblang: Thị Đoắt