Ăp năm ba năp, ngăn lah tâm rnôk geh mbơh ƀư nău kan rdâk njêng Công viên địa chất lam ntur neh UNESCO Dak Nông, n’gâng kan n’hanh ntŭk kan têh ta Dak Nông lĕ mât uănh âk lơn tât nău mât rbăy ăp ntil nău khlăy văn hóa. Tâm nĕ geh nău ndâk nsơm tay ăp lễ hội way ơm n’hanh tâm pât mprơ.

          Lĕ dŭt jŏ hôm, ƀob lan nuĭh Bunong ta ƀon Pi Nao, xã Nhân Đạo, nkuăl Dăk Rlâp, n’gor Dak Nông mơ geh rơh vơt âk năch tât kơt nĕ. Kanŭng geh tăng nteh tŭr chĭng vơt năch, nkre đah nău mprơ nău njroh bâh ăp nuĭh lĕ geh gĭt nău rhơn, nău rong, mêr năch bâh ƀon lan ta aơ hôm. Nĕ lah ntơm bôk bâh nău kan rhơn ba mhe yor ntŭk kan văn hóa thể thao n’hanh pâl nđaih n’gor Dak Nông leo ƀư ta ƀon Pinao, đah nău tât râng kan bâh âk ƀon lan tât bâh ăp xã: Nghĩa Thắng, Quảng Tín, Nhân Cơ n’hanh Nhân Đạo, nkuăl Dak Rlâp.

Wa K’Bang- kruanh ƀon Pi Nao an gĭt ăp lah nău way dŭt khlăy bâh nuĭh Bunong geh ƀư ta khay wai- lôch yan kăch rek. Nău kuăl brah aơ mpơl nău lah ueh bâh ƀon lan đah trôk nar, brah yang lĕ mât mơh, kơl an ƀon lan geh du yan săk lăy, plăy mbôn.

“Tâm ƀon mpôl hên geh ƀư  kuăl brah yan gay njêng ntĭt tay ăp nău way pâl rlưn ơm bâh kăl e tâm ban kơt ăp nău kan văn hóa way ơm bâh mpôl rnoi. Tâm nĕ geh rơh tâm rlong khoh phe, n’gon piăng, tanh tôk, tŭr chĭng, cheh tanh, ngêt ndrănh yăng, nkoch ndrong. Leo ƀư kuăl brah rhơn sa ba mhe lah gay ma an ăp rơh ba kơi gĭt nău khlăy way ơm bâh u che, n’hanh gĭt mât rbăy n’hanh n’hao ăp nău khlăy mpeh văn hóa ueh êng bâh nuĭh Bunong.

Đah nău nsrôih mât rbăy n’hanh n’hao nău khlăy văn hóa way ơm, ntoh lư êng bâh nuĭh Bunong, ƀon Pi Nao lĕ geh UBND n’gor Dak Nông săch ntŭk rlong ƀư nău kan pâl nđaih ntŭk rêh jêng. Mpôl nghệ nhân bâh ƀon tă tât râng ăp nar tâm mâp tâm nđŭr văn hóa lam dak. Nar 30/12/2021 mhe nơh, mpôl tŭr chĭng goh gong bâh ƀon lĕ tât râng nar “Nar ngih dak Việt Nam” tâm rnôk pla n’hơ lam ntur neh EXPO 2020 Dubai. Du tơ̆ tay “Nkual neh bâh ăp nău nteh” bâh công viên địa chất lam ntur neh UNESCO Dak Nông geh trĕ hvi ăp ntŭk.

Ăp năm dăch aơ, n’gâng kan têh ta n’gor Dak Nông lĕ geh mât uănh âk lơn an nău kan mât rbăy ăp ntil ndơ di sản văn hóa ăp mpôl rnoi ta ntŭk. Tama nĕ geh nău kơl rdâk njêng ăp nău way, nău kuăl brah bâh nuĭh Bunong kơt lah: Tâm rnglăp jăng, kualw brah n’hao săk, kuăl brah dăn mih, kuăl brah chŭt njŭh...Bâh nău kuăl brah aơ, ăp ntil nău mpĭng way ơm geh ntŭk gay ma dơi mprơ.

“Phŭch brah ba, brah bri, brah dak me, brah yôk prêh an sĭt ta aơ sa rpu ta nar, sa poăch sŭr ta măng, măng ngo ngêt ndrănh yăng, rhơn ba săk. Ndrel sa ba mhe đah poăch djăr, dăn ăp brah kơl an, mât an mir ba ƀon hên geh jêng, geh âk. mô an mpa bri lơh sa, dăn ăp brah mât ƀon lan đăp mpăn lăng ngăch, hơm răm”.

Nĕ lah nău kuăl brah sa ba mhe bâh nuĭh Bunong geh ƀư ta xã Nâm Nung, nkuăl Krông Nô, n’gor Dak Nông. Nău kan aơ yor rnâng kan mât uănh công viên địa chất lam ntur neh UNESCO Dak Nông ƀư gay ma mât rbăy n’hanh mbơh tơih ntil di sản văn hóa ueh êng bâh nuĭh Bunong ta rơh pâl nđaih geh bôk nău “ Nău mprĭng bâh dak n’hanh ŭnh”. Bu ranh ƀon Y Xuyên, nkre lah nghệ nhân ưu tú ta ƀon Ja Rah, xã Nâm Ning dŭt rhơn n’hanh gơih nđơr rnôk nkoch mpeh nău wau kuăl brah ơm bâh nuĭh Bunong geh ƀư tay ta ƀon nơm.

“Mpôl hên kăl e nơh ngêt ndrănh kualw brah tâm ƀon. Tăng nteh chĭng lah ƀon lan gĭt geh nău kuăl brah ngêt sa têh hôm, tât râng êng, tâm nđŭr dŭt tâm rnglăp. Nĕ lah nău kuăl brah rhơn n’hao săk mô lah lăp jăy mhe, rhơn ba mhe...ƀon lan bâh ƀon aơ tât ƀon êng, djăt tăng nteh chĭng lah tât dâl. Nău rêh aƀaơ an geh mât ueh văn hóa way ơm kăl e. Kơt nĕ jêng lah he an geh nău mât kơl bâh Đảng n’hanh ngih dak ntuh kơl tay, gay ma nău nteh chĭng gong n’hanh nău kuăl brah, nău mprĭng Bunong mô an roh rui. An geh mât rbăy văn hóa way ơm kơt kăl e nơh.

Wa H’Thương, groi kruanh UBND xã Nam Nung, nkuăl Krông Nô, n’gor Dak Nông an gĭt, ƀon Ja Rah lah ntŭk geh UBND n’gor Dak Nông săch gay ma ƀư ntŭk pâl nđaih ntuk rêh jêng. Ta ăp, hôm nha geh mât rbăy ăp nău khlăy văn hóa ntoh lư bâh nuĭh Bunong. Bar pe jât nuĭh blău tŭr chĭng, hôm nha geh mât ƀon tanh cheh, tanh tôk, âk nuĭh gĭt nkoch ndrong, blău tâm pât mprĭng nău, tâm nĕ geh 6 nuĭh lĕ geh ngih dak pă bằng nghệ nhân dân gian đŏng.

“Mpôl hên hôm nha geh mpôl tŭr chĭng, tâm pât mprơ lah mom ndămk oh kon se geh 12 oh, dŭt jê̆ lah deh năm 2000, têh ngăn lah deh năm 1997. Ăp oh lĕ geh Hội bu ur n’gor n’hanh ntŭk kan nti nău kan nkuăl Krông Nô nti tanh tôk, tanh cheh. Hôm tâm pât n’hanh tŭr chĭng rĭ ăp oh lĕ blău đŏng. Ăp rơh tâm nđŭr ta nkuăl rĭ lĕ rngôch ăp nghệ nhân n’hanh ăp oh kon se lĕ geh tât râng da dê, n’hanh geh giải rnê da dê.

Nâm Nung lah ntŭk căn cứ cách mạng ta 2 rơh tâm lơh tâm su đah mpôl rlăng. Ƀon lan ăp mpôl rnoi ta aơ dŭt âk lah nuĭh Bunong geh nău dơi kan cách mạng  da dê, geh nău rêh văn hóa, nău mĭn lan ntoh lư. Nâm Nung ta nkual glo tơm bâh Công viên địa chất lam ntur neh UNESCO Dak Nông- ntŭk geh trong trôm pư̆ yôk ŭnh Krông Nô dŭt jong ta Đông Nam Á. Du năm mhe tay lĕ tât sĭt ta “Nkual neh bâh ăp nău nteh”, nău nteh chĭng gong gloh tay, nsŭk nsôr ƀon lan dăch ngai gŭ rgum.

Nuĭh rblang: Thị Đoắt