VOV4.M’nông: Kơt ăp rnoi mpôl êng ta Tây Nguyên, nuĭh Bunong (Rlâm) geh âk nău mprơ uĕh đah ăp ntil nău kơt Tâm pât, yŭn yơ̆, Têt ta Wêu... geh âk nkô̆ nău nkoch êng, rblang nău. Nău mprơ way mô geh mboăt n’hôm n’hanh geh rnôk geh mboăt uh ndrel. Ăp nău mprơ ngơi, đah nkô̆ nău uĕh, geh nău jong răm. Nău uĕh văn hóa bah nuĭh Bunong ta nkuăl Lắk, n’gor Dak Lak dôl gŭ bah năp nău roh rui. Nuĭh ranh gĭt mprơ nkoch dôl đêt, hôm rơh druh ndăm ri knŭng uănh tât nău rêh mhe.

Nău mprơ Bunong ma kônh wa dôl djăt tă bah nghệ nhân Y Nhang Liêng ta Ƀon Năm, xă Đăk Phơi, nkuăl Lăk, n’gor Dak Lak mprơ. Nău mprơ aơ geh nkô̆ nău ntĭm nti kon sau pah kan jan sa tâm mir, n’hanh ndrel soan, tâm rnglăp tâm kơl tă bah ăp yan.

Ăp nău mprơ nkoch bah nuĭh Bunong geh nkô̆ nău dŭt uĕh, nkoch nău way ơm gŭ âm tâm rnăk wâl, nău rêh jêng, nău tâm rŏng, ăp nău tâm boh tâm rnăk wâl, gŭ âm pah kan jan sa... Ăp nău mprơ geh nău n’hir, lah gay khâl pơng răm m’ak jêh ăp nar pah kan ŏk r’ah. Tă bah ăp nău mprơ răm uĕh nuih n’hâm, bôl jêr jŏt rlet rlău đŏng. Nău mprơ Bunong dơi pơng du hê, mô lah mprơ tâm ơh bu ur-bu klô. Nghệ nhân H’Jiêng Ndu ta ƀon R’cai A, xă Krông Nô, nkuăl Lăk, n’gor Dak Lak an gĭt.

“Kăl e, nău rêh jêr jŏt, mât rong kon nhĭm yor ăp nar mô tŏng sa.... hăn joi biăp tâm bri, tơk bum,... mât kon.... Ăp rnôk nĕ nuĭh mê̆ mprơ hôr nkoch an kon djăt nău jêr jŏt nĕ”.

Nuĭh Bunong dơi mprơ ta ăp ntŭk ăp ndrâm. Tâm rnôk hăn pah kan, rnôk hăn tâm mir mprơ đŏng. Lơn lah tâm ăp jay rot, jay jong rnôk ngêt ndrănh yăng mô lah lễ hội nuĭh Bunong way mprơ. Ndơn yor nkoch bri ri khân pơng mprơ gay ndơn nău ŭch ngơi.

Nghệ nhân Y Nhang Liêngh uh mboăt

Nău mprơ Bunong “mprơ nău nkoch” way mprơ dơm, mô geh mboăt n’hôm. Mboăt way yor nuĭh bu klô uh hôm nău mprơ lah bu ur mô dah bu klô dơi da dê. Mboăt geh 6 dĭng, geh 4 dĭng têh ta bah lơ hôm 2 dĭng jêt ta bah dâng. Pơng ntrŭp tâm du play nông. Rnôk nuĭh mprơ rlu tĭng gưl ri mbưat uh tĭng n’hanh nteh. Nghệ nhân Y Nhang Liêng ta Ƀon Năm, xă Đăk Phơi, nkuăl Lăk, n’gor Dak Lak an gĭt, mboăt aơ geh bah kăl e n’hanh uh rnôk nkoch mpeh du nkô̆ nău tâm nău rêh. Yơn lah abaơ đêt nuĭh dơi ƀư n’hanh blău uh mbuăt aơ.

“Gâp ŭch nău uĕh way ơm u che he, gâp ƀư tay mbưat mhe. Ta aơ knŭng gâp hôm blău ƀư. Ăp nghệ nhân ta ntŭk êng mô blău ƀư  hăn ta aơ sŏk. Ta aơ âk nuĭh ranh yơn du hê gâp dơi uh. Rơh kon se mô gĭt uh, gâp ntĭm ma khân pơng mô gĭt..”.

Nkoch nău rvê mpeh nău roh rui bah văn hóa way ơm, nô Y Xim Du, ta ƀon Yuk La 1, xă Đăk Liêng, nkuăl Lăk, n’gor Dak Lak an lah: Rnôk rơh u che-me bơ̆ roh, ri mô hôm geh âk nuĭh Bunong dơi mprơ n’hanh uh mbuăt kơt nĕ tay. Yor rơh druh ndăm mô hôm âk nuĭh ŭch đah nău mprơ, khân pơng uănh tât ăp nău rêh mhe. N’hanh tâm nău ngăn aƀaơ geh dŭt âk ndơ gay răm m’ak, tâm di đah rơh druh ndăm.

Ăp nghệ nhân Bunong tâm nar mprơ nău mprĭng

“Lĕ rngôch druh ndăm mô hôm ŭch đah mboăt n’hôm, nău mprơ way ơm, nău nĕ dŭt rngot. Pơng lah nău ôi taơ klak tâm văn háo way ơm rnoi mpôl ta ntŭk nĕ geh ngăn bah rnôk hun hao bah naư rêh jêng kon nuĭh. Yơn ma lah nsrôih mât ndrăy ăp nău ri ăp nuĭh kon se lah ăp nuĭh an hăn lor tâm nău nĕ”.

Mprơ nkoch tâm nău mprơ Bunong kơt du nău ŭch đah nău rehe uĕh lơn n’hanh du drăp ndơ khlay tâm văn hóa bah nuĭh Bunong. Nău rêh mhe, ndal ir đah âk trong nău răm, m’ak ƀư nău mprơ Bunong geh nău roh rui. Ân geh nău ndrel ty bah lĕ nsum mpôl gay nău mprơ nkoch nău njŭng răm hôm e nteh mro./.

          Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja