N’gor Gia Lai dôl mbơh ƀư Bôk nău rgop an tâm nchră hun hao n’hanh n’hao uĕh ntĭm nti ăp ngih samƀŭt phổ thông dân tộc nội trú, ngih samƀŭt dân tộc bán trú lvang 2025-2030. Dĭng lĕ prăk ƀư bôk nău rgop an tâm nchră lah rlău 728 rmen prăk. Nău rƀŏng bah Bôk nău rgop an tâm nchră lah tŏng ăp nău dơi nti an kon hŏk rnoi mpôl đêt, nta geh nuĭh kan uĕh rhŏ an hun hao wăng sa-rêh jêng nkual jru, ngai bah n’gor. Lam n’gor Gia Lai aƀaơ geh 17 ngih samƀŭt phổ thông dân tộc nội trú n’hanh 23 ngih samƀŭt phổ thông bán trú, đah âk rlău 14.000 kon hŏk.

Ndrel đah ăp nău kơl bah ngih dak ntuh kơl an ntĭm nti, nuĭh rnoi mpôl đêt ta Gia Lai dôl wât mât uănh an kon se nti nsơm. Wa Kpă An, rnoi nuĭh Jarai, ta ƀon Ring Dap, xă Chư A Thai, an gĭt:

 Ăp rnôk oh kon nchrăp lăp năm nti mhe, ăp rnăk wâl mĭn năp rwăt kho ao, ndrôm samƀŭt, ndeh wah jâng... đah mpŏng cŭh têh ngăn ntauĕh ngăn an oh kon hăn nti gĭt blău, têh jêng, bah kơi aơ geh nău rêh uĕh lơn. Ta nkual aơ geh 3 ƀon: ƀon Ring, ƀon Dap n’hanh ƀon Ơi, ta nkual 3. Gâp saơ n’gâng kan ƀon lan dŭt uănh kơl, ăp mon dơi nti dơm, knơm nău ntop kơl nĕ ma kônh wa dŭt rhơn.

Wa Alưnh, nuĭh Bana, ta ƀon Biă Tih, xă Ia Băng, n’gor Gia ƀư dŭt n’hâm hăn ndrel mĭn an ăp kon hăn nti tât lôch tât dŭt.

Năm nti mhe aơ gâp ntrŭt đă tay oh kon nsrôih nti uĕh ngăn, mô ntlơi nti n’gul gâl. Aƀaơ du hê ri hăn nti Đại học, du hê ri dôl nti phổ thông. Mpŏng năm nti mhe aơ, oh kon hăn nti tât lôch. Săk gâp mô nti âk, mô gĭt âk jêng knŭng gĭt ntrŭt đă oh kon nsrôih nti nsơm, nti gay geh nău blău, tĭng kơt oh nô, băl bên, gay bah kơi aơ dơi mĭn êng săk nơm, rnăk wâl n’hanh kơl uĕh an kônh wa ƀon lan.

Ntơm lăp năm nti mhe, n’gor Đăk Lăk rgum ƀư tĭng 10 nău kan tơm khlăy gay ma n’hao nău dơi ueh ntĭm nti. N’gor an nsrôih n’hao rnoh ngih nti an tâm di đah nău mpŏng ngih dak hao tât 55%, mât nâp rnoh tốt nghiệp THPT rlău 98% n’hanh an geh bah ir tâm ƀah nău dơi ntĭm nti đah nkual geh nău dơh nơih đah nkual jêr jŏt, mpŏng tât hun hao tâm ban n’hanh nâp nâl.

Ta nkual n’har bri xã Buôn Đôn, n’gor Đăk Lăk, Ngih nti mầm non Họa Mi geh ntuh kơl an 6 rmen prăk rdâk ƀư tay ndơ dŏng , an tâm di đah nău ŭch nti bâh 260 oh kon se. Nai nti H Pé Niê nkoch.

“Ƀon lan n’hanh săk nai nti kơt hên dŭt rhơn rnôk geh saơ ngih nti mhe jrô nti mhe, kon hoc hăn nti tŏng ăp. Bôk năm nti hên hăn rgŏ jă ta ăp rnăk ăp jay tâm rgop mbơh tơih ntĭm nti. Lĕ rngôch nai nti hên nsrôih ƀư lĕ săk nơm gay ma nchrăp an năm nti mhe, mpôl hên ƀư ueh jăp nău kan njrăng rdâng nuh srê kơt mât ueh ndơ dŏng, jrô nti, ngih ach cho an geh kloh ueh. Mpôl hên mbơh tơih an mê̆ bŏ kon hoc gay ma khân păng gĭt njrăng nuh srê. Mpôl hên dŭt rhơn ngăn, ăp nar mpôl hên tât ta aơ rep kloh ntŭk ntô, kon hoc rhơn đŏng”.

Ta xã n’har bri Buôn Đôn, n’gor Đăk Lăk xã krông Na ơm, wa H Sâm Buôn Jă, rnoi Bunong, an gĭt, năm aơ ƀon geh trong cờ mhe, jrŏng cờ mhe. Aơ lah nău ma ƀon lan dŭt rhơn ngăn, mpơl nău rŏng dak, nău tâm rnglăp đah neh dak Việt Nam. Tâm nău rhơn nđơr vơt Têt đăp mpăn, ƀon lan n’har bri rhơn nchrăp ndơ an oh kon hăn nti. Wa H Sâm rhơn nkoch an gĭt.

“Ăp nai nti ta aơ dŭt tâm pêt tâm rŏng ngăn đah kon hoc, dŭt gơih  kơl an kon hoc nti, lah kon học mô hô̆ vât mbra nti tay tât ta jay, rgŏ jă kon  hoc tât ngih nti tât jay, nkre ma kuăl điện thoại nkre ma hăn tât ta jay gay ma bonh leng jă kon hoc hăn nti.

Ta xã nkual njônh ngai Dang Kang, n’gor Dak Lak, nău rhơn vơt năm nti mhe geh mpơl ta ăp trong hăn, ăp rnăk vâl. Nô Y Phinh Buôn Yă , nai nti ngih nti tiểu học Dang Kang 1, nkoch

“khay rlu nti lĕ mpôch dŭt, ndơn an  nău răm  rhơn vơt năm nti mhe. Ăp băl kon hoc lĕ rhơn lăp năm nti mhe, mâp tay nai nti, băl mpôl. Yơn lah, ta meng nĕ, hôm nha geh ăp băl geh nău rêh ach o jêr jŏt. Yơn gâp knơm an lah, đah nău nsrôih n’hanh nău tâm kơl bâh ntŭk rêh jêng, ăp oh mbra rlet rlău nău jêr n’hanh lăp năm nti mhe đah nu ărhơn, nău knơm âk.

N’gor Lâm Đồng geh 5 xă n’har bri tahen kơh geh Quảng Trực, Tuy Đức, Thuận An, Thuận Hạnh n’hanh Đắk Wil đah rnoh ƀon lan rnoi mpôl đêt geh bơi n’gul rnoh nuĭh. Ƀư tĭng nău ntrŭnh bah trung ương mpeh ndâk ƀư ngih samƀŭt phổ thông dân tộc nội trú 2 gưl Tiểu học-Trung học Cơ sở ta ăp xă n’har bri, n’gor dôl ntrôl ngăch nău mbơh ndâk ƀư 2 ngih samƀŭt bôk năp ta ăp xă Thuận hạnh n’hanh Thuận An. Du ngih samƀŭt geh âk 30 jrô, tŏng ntŭk nti nklăp 1.000 kon hŏk. Ndrel đah năp tŏng ăp mpeh ngih wâl ndoh ndơ an nău ntĭm nti, ngih samƀŭt dơi ntuh kơl gay tŏng nău ŭch ntŭk nội trú n’hanh ntĭm nti an êng ta nkual n’har bri jêr jŏt.

Tâm rnôk ngih samƀŭt mhe mô hŏ ƀư jêh, nuĭh ƀon lan ntuh kơl tay an kon hŏk nti ta ăp ntŭk aƀaơ hin. Wa H Thê, nuĭh Bunong, ta ƀon Sarpa, xă n’har bri Thuận An, Lâm Đồng, răm rhơn: nău rêh aƀaơ mô hôm mô tŏng rplay samƀŭt, jêng rnăk wâl nsrôih n’hanh ntrŭt đă ăp kon hăn nti tŏng ăp:

Rnăk wâl gâp geh 2 hê kon dôl năm hăn nti. Bôl rnăk wâl ƀư lŏ mir, yơn ma rnôk ntơm lăp hăn nti ri gâp an mông nar gay nchrăp ndơ an ăp kon gâp lăp bôk năm nti mhe dŭt uĕh. Rwăt dŭng anh, ndrôm samƀŭt, kho ao n’hanh jêp ntô ôt an 2 kon, gay kon geh du năm nti mhe geh nău răm gay tât ngih samƀŭt, n’hanh nti uĕh lơn. Hôm gâp gĭt rplay samƀŭt ri rnôk hăn bah dih ri kơl săk nơm gĭt wât n’hanh têh jêng lơn.

Ndrel nău mĭn kơt nĕ, yuh Cil Pam K’Quyên (nuĭh K’Ho) ta thôn Dà Blah, xă Lạc Dương, n’gor Lâm Đồng, nkoch:

Đah nuĭh ƀon lan, nău nti rplay samƀŭt mô knŭng an kon gĭt răk, blău nchih ma hôm mpông pơk du nău rêh rgŏ năp uĕh lơn. Bah nuih n’hâm me bơ̆ tâm rnăk wâl, nău dŭt n’hâm bah ăp nai tât nău kơl bah n’gâng kan ƀon lan ta ntŭk lĕ saơ nuih n’hâm ŭch nti bah nuĭh ƀon lan ntŭk aơ n’hanh an saơ nău ndrel nuih n’hâm bah ƀon lan tâm trong kan hun hao ntĭm nti ta nkual neh yôk prêh Lạc Dương.

Rnăk nô Tría Ha Bại (nuĭh K’Ho) ta thôn Mê Ka, Dà Tông, n’gor Lâm Đồng tâm nuĭh dŭt jêr jŏt, rnôk geh tât 9 nuĭh kon. Tâm nĕ nuĭh kon têh năm aơ lăp nti jrô 10. Nô Tría Ha Bại an gĭt mbra nsrôih gay lĕ rngôch ăp kon dơi nti, gĭt samƀŭt kơl rgâl nău rêh:

Lah uĕh n’gâng kan ƀon lan ta ntŭk n’hanh ngih samƀŭt lĕ nta ntop kơl prăk nti an ăp mon gay ăp mon mô ntlơi nti, ur sai gâp nsrôih ntrŭt đă ăp kon nsrôih nti gay gĭt samƀŭt đah ăp nuĭh.

Ta ntŭk nkual n’har bri mpeh nhâp nar n’gor Quảng Ngãi n’gor Kon Tum ơm, ƀon lan ăp mpôl rnoi dôl rgŏ jă, mât kơl an oh kon hăn nti lăp năm nti mhe. Wa A Blut, rnoi Rơ Ngao, ƀon Đăk Kang Pêng, xã Đăk Tô, n’gor Quảng Ngãi dŭt rhơn nchrăp ndơ nti an kon hăn nti ta ngih nti DTNT ngai đah jay rlău 50km, Wa an gĭt.

“Gay ma nchrăp an năm nti mhe, rnăk vâl gâp lĕ nchrăp tŏng ăp an oh kon. Ta meng nău rvăt năp drăp ndơ săm ƀŭt kho ao, ndơ dŏng nti tŏng ăp, rnăk gâp hôm nha an oh kon geh nău mĭn ueh, njêng nău ueh an kon lăp năm nti mhe đah nău tâm knơm, gơih. Rnăk vâl gâp nkah đah oh kon nti an nsrôih, nti hăn ndrel đah ăp nău êng đŏng, nti gay ma gĭt âk nău ueh nău di, nti gay ma ba kơi tay gĭt ƀư wăng sa, gĭt vât âk ntil nău tâm nău rêh, jêng lah nti mbro lĕ nău rêh ngăn”.

Ta xã nkual njônh ngai Đăk Pxi, n’gor Quảng Ngãi, yuh Y Liễu, rnoi Xơ Đăng, ƀon Đăk Sế Kne, lĕ geh nchrăp tŏng ăp ntil ndơ gay ma 3 hê kon hăn nti. Tâm nĕ, 2 hê kon têh nti cấp 1, kon mpŭt nti mẫu giáo. Yuh an gĭt.

‘Ngih nti rĭ dăch jay jêng lah oh kon hăn nti dơh ngăn, mpeh prăk nti rĭ mô geh âk đŏng, kanŭng du đê̆ dơm. Lăp năm nti mhe gâp ŭch oh kon gơi h nti n'hanh nti blău geh âk nău dơi tâm nti dơm.