VOV4.M’nông: Ndrănh yăng lah ndơ ngêt mô dơi mô geh tâm nău rêh bah nuĭh Bunong. Rlău ma dŏng tâm ăp nău kơt: Ƀư brah, rhơn năm deh nuĭh ranh, nsông nsao, khĭt ôm, ƀư jay mhe ri geh bu năch jŏ nar tât pâl, nuĭh tơm jay sŏk ndrănh yăng pư jă ngêt tâm rhơn bah nuĭh tơm jay đah bu năch. Yơn lah, nău ngêt ndrănh yăng geh nău uĕh ơm êng bah pơng.

Bah kăl i kăl e, ăp rnăk wâl bah nuĭh Bunong geh ndrănh yăng da dê tâm jay. Đah he ndrănh yăng lah ndơ ngêt mô knŭng dŏng tâm ăp rơh rnăk wâl geh nău mư n’gôn, ma na nao geh nchrăp lor gay dŏng ăp tơ̆ ŭch tât. Lah ndrănh yăng ndơ dơi dŏng tâm ăp rơh nsông nsao, khĭt ôm, ƀư jay mhe... gay ƀư ndơ nsơr ôp brah yang, ri đah băl mpôl, ndrănh yăng lah ndơ tâm pă nău răm, nău rngot, tâm ôp tâm rnglăp... Ndrănh yăng ƀư nău mbơh, nsơr jă, dăn ăp brah yang uănh mô lah nta an, bôl dŏng tâm ăp rơh ri ndrănh yăng hôm e du nău uĕh lăng ơm tâm nău rêh brah yang bah nuĭh Bunong.  

Yơn lah, rnôk ngêt ndrănh yăng, mô di ăp nuĭh dơi ngêt lor, ma ngêt tĭng nuĭh reh. Jêh yăng ndrănh lĕ kăt ta n’gâng, troch bêng dak nuĭh ngêt lor dơi săch tĭng nău ngêt bah nar nĕ. ntĭt nsa: Nuĭh bu ur ranh tâm rnăk wâl mbra dơi “djôt tong” lor lah kơt nar nĕ geh ƀư mham mŭt jay, ƀư brah ba mhe; lah bu năch dơi djôt tong lor lah kơt nar nĕ geh bu năch tât khâl jay; lah kon se dơi djôt tong lor lah kơt nar nĕ rnăk wâl ƀư săk an kon se. Tĭng “nău ƀư” ma rnăk wâl tơm jay dŏng moh nău. Wa U Siơp, ta xă Ea Huar, nkuăl Buôn Đôn, n’gor Dak Lak rblang mpeh tĭng nuĭh ngêt ndrănh yăng kơt bah kơt aơ:

“Lah ndrănh gay mham ba ri nuĭh ngêt lor lah bu ur ranh tâm rnăk wâl. Lah ƀư mham rpu ri nuĭh ngêt lor lah nuĭh chiăp. Hôm lah ƀư săk ri nuĭh răch brah ngêt lor bôk năp. Lah rnăk wâl kăt geh 3 yăng ndrănh ri an nuĭh năch dơi chiem dak rêng lĕ 3 yăng ndrănh, lah ndrănh geh 5 yăng ri ngêt dak rêng lĕ 5 yăng, jêh nĕ reh nuĭh bah kơi tay”.

Tâm ăp rơh ngêt ndrănh yăng geh du hê jao “reh ndrănh”, nuĭh aơ lah nuĭh gĭt đah nău reh ndrănh. Yơn lah nuĭh dơi ngêt lor lah tơm jay, jêh nĕ reh tĭng ăp nuĭh tâm jay, n’gleh dŭt lah ăp bu năch tât râng. Hôm lah rnăk wâl ngêt ndrănh yăng ta nar bu năch ƀon ngai tât khâl ri gay nkah gĭt wât năch, nuĭh tơm jay reh ngêt bôk năp lah nuĭh bu năch. Rnôk ƀư nuĭh reh ndrănh ri tơm jay mô lah “nuĭh reh ndrănh” ty djôt tong ndrănh na nao, reh tĭng lĕ ăp nuĭh geh măt tâm rnôk nĕ. Nuĭh troch dak ndrănh dŭt khlay đŏng, way knŭng geh du hê bu klô dơi an troch dak ndrănh, khân pơng tâm rgâl êng nuĭh troch dak lah mô dơi rnăk wâl ŭch. Tâm rnôk ngêt ndrănh, mô di ăp nuĭh dơi ngêt dak dê, geh nuĭh ngêt âk lơn, geh nuĭh ngêt đêt lơn, tĭng tâm nuĭh reh ndrănh n’hanh troch dak. Troch tay dâng âk ka chok ri nuĭh reh an ngêt êng lĕ dak nĕ mư khlay, bôl ngêt ta tong mô lah nhiăt ta ka chok ri đă ngêt lĕ dak bah nơm. Wa U Siơp, ta xă Ea Huar, nkuăl Buôn Đôn an gĭt, nuĭh Bunong dŭt đêt sŏk ndrănh yăng ngêt dơm, ma geh nkô̆ nău mư sŏk ngêt.

“Ndrănh yăng dơi ăp rnôk geh ăp nău tâm rnăk wâl dơm, đêt sŏk ndrănh yăng ngêt dơm ngăn. Jay gâp knŭng ngêt rnôk geh nău kơt mham rpu, ndrôk, mham săk an nuĭh tâm rnăk wâl mô lah rnôk geh bu năch tât pâl tâm wâl”.

Ngêt ndrănh yăng lah du nău uĕh bah nău rêh uĕh lăng way ơm, nuih n’hâm bah nuĭh Bunong. Rlău ma nău nsơr ƀư brah lah yang rnôk ƀư brah ri ngêt ndrănh yăng lah du nău uĕh ơm đŏng geh nău tâm rnglăp nsum mpôl. Rnôk lĕ nhŭl ndrănh ăp nuĭh geh nău njroh mprơ tâm ơh gay hôr mpring nău rŏng bah ăp nuĭh. Aơ lah di an ăp nuĭh nti nsơm tâm rgâl nău blău ơm pah kan jan sa kơt dơi mât nău uĕh tâm ryơk ndrel tâm rnăk wâl n’hanh ntŭk gŭ rêh.

          Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja