VOV4.M’nông: Rlău 30 năm bah năp, nghệ nhân Y Thái Êban, ta nkual ƀon têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak lĕ rgum soan gay mât ndrăy n’hanh hun hao nău kan trah mon si, rgâl ăp gâl si mô khlay jêng ăp ndơ nghệ thuật. Wa lah ngoăy tâm dŭt đêt nghệ nhân ta Dak Lak hôm e mât nău ŭch trah mon si, n’hanh nta an nău geh prăk bah nău kan aơ.

Nghệ nhân Y Thái Êban nkoch du đêt ndơ rup kon mŭn si bah nơm.

Gŭ sroh tâm ăp kon mŭn si đah âk rup gui, nghệ nhân Y Thái Êban (aê En Lin), ta ƀon Kmrơng Prong B, xă Ea Tu, nkual ƀon têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak răm m’ak nkoch mpeh ndơ kon mŭn si “Nuĭh ƀư brah n’hanh nuĭh bu ur kơl ƀư brah”. Wa an gĭt aơ lah ngoăy tâm âk kon mŭn ŭch ngăn bah wa, ndơ lĕ geh giải nhì ta Rgum tâm rlong trah mon si way ơm ăp rnoi mpôl Tây Nguyên năm 2017.

Nghệ nhân Y Thái nkoch, nar hôm e jêt, wa way hăn tĭng ăp kônh, ăp wa hăn tâm mir sŏk si gay trah mon an ta jay môch. Geh wăch rgum âk nău uĕh saơ tĭng tâm kon mŭn, wa uănh ngăn na nê̆ jêh nĕ nơm trah mon tĭng. Dŭt âk tơ̆ mpang ty mô hăr djôt ka choh, sung, n’hat tĭng nău ŭch nơm ƀư ăp si djơh lơi. Mô blao, wa hôm e trah mon tay, trah an tât rnôk jêng kon mŭn uĕh. Kơt ndrĭ, rlău 30 năm bah năp, kon mŭn si jêng nău ŭch n’hanh nsĭt tay an wa lôch uĕh, kơl wa nsrôih tay mât ndrăy n’hanh hun hao.

“Du nău mĭn rlă lah gâp sŏk si gâp trah mô kâp uănh rup gui. Lah nsum lah gâp nsrôih, yor nău gâp mât ndrăy, rƀăy văn hóa aơ. Gâp klach bah kơi aơ roh rui, bah kơi aơ gâp ranh ri mô geh soan mât ndrăy tay nău aơ, mô dơi roh gay kon sau bah kơi saơ, kơt kăl e gâp saơ kônh, wa gâp ƀư tât nar aơ gâp hôm e mât ndrăy hôm e nkah gĭt n’hanh gâp dơi ƀư dâl”.

Nghệ nhân Y Thái Êban ơh nău ôp bah nuĭh nchih nău Đài TNVN

Năm 2015, bah rnôk tâm rlong trah mon si rơh bôk năp dơi an ƀư tâm trôm Lễ hội cà phê Buôn Ma Thuột, nghệ nhân Y Thái lơ ŭch đah nău trah mon, yor wa lĕ dơi joi “ntŭk pâl”, gĭt tay âk nuĭh ndrel ŭch đah nơm. Bah tâm rlong nĕ, nghệ nhân Y Thái dơi âk nuĭh gĭt n’hanh joi tât nchăm ndơ ăp ndơ rup kon mŭn si. Wa âk tơ̆ ntoh măt an n’gor Dak Lak râng n’hanh geh giải têh ta ăp rơh tâm rlong trah mon si way ơm ta nkual Tây Nguyên. Tât aƀaơ, trah mon si mô knŭng lah nău ŭch ma hôm jêng nău kan khlay nsĭt tay geh âk prăk an rnăk wâl wa.

Gay jêng rŭp an ăp kon mŭn, nghệ nhân Y Thái knŭng dŏng sung, n’hat, pêh. Rnôk uănh ta si, wa dơi saơ rup n’hanh ty nơm ƀư jêng êng kon mŭn uĕh ma mô kâp vẽ rup gui. Ăp kon mŭn nsĭt tay du nău khlay êng, lah du nău nkoch, du ntŭk uĕh ơm ƀon lan, du nău uĕh văn hóa... hăn ndrel đah nău rêh ăp nar bah nuĭh Êđê. Wa H Yâo Byă, ur nghệ nhân Y Thái nkoch:

“Pơng nĕ dơi ƀư ăp ndơ dŏng knŭng đah nău mĭn rvê êng jêh nĕ trah luh dơm, bah rup trah ta mpông jay tât ăp rup ndah geh rup gui êng êng. Săk gâp nơm dŭt n’hâm ntrŭt đă gay pơng trêng ntĭm tay an 2 hê kon bu klô tay, jêng lĕ wâl gâp kơl, ntrŭt đă gay pơng mât ndrăy nău uĕh ơm bah u che, lah mô geh pơng nĕ ri mô hôm geh nuĭh ƀư tay”.

Rup kon mŭn nuĭh ƀư brah dôl dơi nghệ nhân Y Thái ƀư jêh ta rgum tâm rlong trah mon si ăp rnoi mpôl Tây Nguyên năm 2017

Tĭng nghệ nhân Y Thái, lĕ geh rnôk kon mŭn si mô dơi geh nuĭh dŏng jêng mbrơi mbrơi roh rui. Aƀaơ pơng dŭt răm rnôk nar lơ âk nuĭh mom n’hanh năch uănh mĭn tât rup ndah kon mŭn. Gĭt saơ nău khlay n’hanh nău geh wăng sa bah nău kan aơ, wa ntrŭt đă ăp kon n’hanh ăp nuĭh tâm ƀon, ăp nuĭh ŭch n’hanh gơih nti, wa nchrăp ntĭm nău kan n’hanh ntrŭt đă khân pơng tât râng ndrel ăp rnôk geh sam ƀŭt nchăm đă trah mon. Wa Bùi Văn Hượng, cán bộ văn hóa xă Ea Tu, nkual ƀon têh Buôn Ma Thuột, an gĭt, nghệ nhân Y Thái lĕ rgop dŭt n’hâm tâm nău mât ndrăy nău uĕh way ơm bah nuĭh Êđê ta ntŭk.

“Nghệ nhân Y Thái nsrôih râng tâm trong kan mât ndrăy trah mon si lah êng n’hanh nău uĕh văn hóa rnoi mpôl đêt bah nuĭh Êđê ta xă lah nsum. Nghệ nhân Y Thái aƀaơ dôl mât uĕh ăp nău khlay mpeh trah mon bah nơm gay nkre nkoch ndơ bah nơm n’hanh nkre rhŏ an trong kan pâl nđaih bah kơi aơ. Aƀaơ hin ta xă Ea Tu mô geh nuĭh nghệ nhân trah dơi trah mon rlău ma nghệ nhân Y Thái jêng xă ntrŭt đă tay, ntrŭt nsôr nghệ nhân Y Thái hun hao tay, mât tay nău blău bah nơm”.

Ryơk uănh ăp nău khlay way ơm bah rnoi nơm, nghệ nhân Y Thái hôm e gơih “khôm huêng” an ăp rup kon mŭn si. Wa mĭn joi, mât rƀăy tay ăp ndơ way ơm gay trah joi kon mŭn, jêng nău nkoch an ăp nuĭh. Đah wa, trah mon si lah trong an mât ndrăy way ơm n’hanh trêng tay an ăp rơh kơn bah kơi.

          Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja