VOV4.Mnông-Ndrel nsum nău mpo\ng hăn mpeh doh rklaih nău “Geh play tăch mô khlăy, tăch khlay play mô âk”, bar pe jât rnăk [on lan rnoi đê| ta nkuăl Đăk Đoa, n’gor Gia Lai le\ ndrel mât tăm cà phê t^ng trong UTZ kơp dơn bâh lam ntur neh mpeh cà phê kloh ueh. Đah nău mpo\ng hăn aơ, nu^h [on lan nkre bah rvê nău mô geh âk play ma hôm nha geh tăch cà phê rêh đah rnoh khlăy, geh 8.500 rbăn prăk/kg.

Hăn rvăch mir cà phê 1 ha dôl lêh play, nô Si Môn deh năm 1987, gu\ ta [on Dor 2, nkuăl Đăk Đoa, n’gor Gia Lai nkoch: “Bar pe năm dăch aơ, cà phê mô khlay mbro. Rnoh cà phê ta ntu\k tăch rgâl ê ho\ rlău 7 rbăn prăk/kg. Gay  ma n’hao nău khlăy tâm ban kơt nău ueh cà phê, bâh năm 2018-2019 gâp n’hanh ăp rnăk [on lan ta [on Dor 2 le\ tât râng pah kan ta HTX tuch tăm n’hanh dịch vụ Lam Anh ta thôn Tuơh Ktu, xã Glar, gay ma ndrel tâm ton nău pah kan [ư cà phê t^ng nău kơp dơn UTZ. Aơ lah nău kơp dơn lam ntur neh mpeh cà phê kloh ueh, mât đăp mpăn săk soan an nu^h tăm n’hanh mât ueh ntu\k gu\ rêh tâm rnôk tuch tăm”.

Rnăk vâl nô Wui ta [on Dor 2, xã Glar lah rnăk hăn bôk năp tâm nău kan mât tăm cà phê kloh ueh t^ng trong nâp nâl. Rnăk vâl nô geh 5 ha cà phê yơn yor mô to\ng prăk, nău way bên pah kan n’hanh nău kan mô tâm di jêng ntơm nơh, nău geh mir tơm mô rlău 2 tấn găr rnglăy/ha. Bâh năm 2015, nô Wui ntơm [ư tay ueh neh, do\ng nău mât tăm cà phê kloh ueh t^ng nău mpo\ng UTZ an le\ rnoh neh tăm cà phê ntil ơm n’hanh ntil TR4 cao sản, tâm mbơh nău kan, mbơh nău tă kan, kĩ thuật mât chăm đah [on lan tâm nkual. Nô Wui nkoch: “Nău rgâl têh ngăn bâh nu^h [on lan kan lo\ mir lah geh mbơh tơih mpeh trong kan mât chăm săk soan, mât ueh ntu\k gu\ rêh, mô do\ng dak si nkh^t pih. Bâh ne\ ma mir cà phê geh rgâl mhe ueh geh âk play, rnoh tăch khlăy đăp mpăn đo\ng”.

T^ng nu^h [on lan ta aơ, nău pah kan tăm cà phê t^ng trong kơp dơn UTZ, le\ rngôch nău pah kan rgâl t^ng trong hữu cơ da dê. Tâm ne\, dak si mât tơm tăm n’hanh phân hoá học mô nă geh do\ng n’hanh kanu\ng ta rnôk geh do\ng dơm. Mô geh do\ng dak si nkh^t pih, n’hao rnoh phân hữu cơ n’hanh dak si sinh học tâm nău kan njrăng bu tuh.

{on lan kan lo\ mir ta aơ an g^t: Lôch 1 năm mât chăm mir tơm cà phê  t^ng trong hữu cơ, nău ueh neh dôl rgâl, mô geh kram kơt ntơm ma neh ueh pru lơn. Tơm cà phê ntơm jêng đo\ng, nău geh đăp mpăn, mô geh năm geh nău roh kơt ntơm nơh. Ngăn lah, bâh geh tăm t^ng trong UTZ jêng rnăk vâl gâp  n’hanh ăp rnăk tăch cà phê rêh đah rnoh khlăy 8.500 rbăn prăk/kg.

Yan cà phê năm 2018-2019, nô Suân ta [on Groi 2, xã Glar [ư rgâl ueh neh mir cà phê 1,5ha bah rnăk vâl, tâm ne\ du\t âk rnoh neh geh do\ng le\ 20 năm. Ndơn ma tăm tay kơt ntơm nơh, nô nsrôih kơt nti nău kan kĩ thuật mât chăm cà phê t^ng trong nâp nâl. Bâh geh nsrôih ntuh kơl rnoh pah kan mât chăm, nău geh n’hanh nău ueh cà phê mir tơm cà phê geh ueh hao t^ng ăp năm.

A[aơ HTX tuch tăm n’hanh dịch vụ Lam Anh geh 19 nu^h kan ndrel tât râng kan n’hanh 31 rnăk tâm rgop kan ndrel, đah le\ rnoh neh klâp ma 70ha. Le\ rngôch rnoh neh aơ geh pah kan t^ng trong UTZ. Tâm ne\ 70% nu^h kan ndrel ta HTX lah nu^h Bahnar ta 3 xã Glar, Ia Dơk n’hanh xã Trang bâh nkuăl Đăk Đoa.

Wa Lê Hữu Anh- Giám đốc HTX tuch tăm n’hanh dịch vụ Lam Anh an g^t: “A[aơ HTX le\ tâm rgop tăch ndơ an doanh nghiệp way tăch cà phê an cà phê an dak bah dih, đah rnoh khlăy đăp mpăn. Nchrăp, tâm yan aơ, le\ rnoh cà phê t^ng nău mpo\ng kan UTZ bâh hên mbra geh klâp ma 200 tấn. HTX le\ mbơh tơih nău pah kan [ư cà phê geh nău ntơ Slar Land Coffee, geh ntu\k kan ndrel HTX nsrôih săch bâh ăp nar cà phê săk ueh. Ntơm bôk năp ndơ [ư le\ geh ntu\k tăch rgâl dơn, ntu\k tăch rvăt ăp nar lơ ma hao”.

Tâm năm bôk năp rgâl trong kan mât tăm cà phê, rnăk [on lan le\ n’huch nău geh. Yơn lah, bâh năm tal 2 let lơ, nău geh ntơm hao. Nău pah kan t^ng trong hữu cơ, rnôk lêh play nu^h [on lan mbra săch play cà phê du\m gay ma lêh tăch, hôm e lah tăch t^ng rnoh tăch rgâl. Yor phân poh, puh dak si di kĩ thuật jêng nău geh mir tơm mbra âk lơn đah ăp mir cà phê mât chăm t^ng nău way ơm.

Bâh geh pah kan t^ng di nău ntru\nh mbơh kan jêng nău pah kan mât tăm cà phê bâh HTX tich tăm n’hanh dịch vụ Lam Anh le\ geh g^t tu tơm, nău nt^m nkual neh na nê|. Ngăn lah, nu^h [on lan ta ntu\k dôl rgâl nău pah kan cà phê t^ng nău way ơm ua\nh khlăy nău kan mât tăm jo\ jong, do\ng dak si mât tơm tăm n’hanh phân hoá học t^ng di nău kan, rgâl tăm ăp tơm tăm t^ng trong hữu cơ, nâp nâl, mât đăp mpăn pah kan tăch an dak bah dih. Wa Bùi Quang Thoại- groi kruanh UBND xã Glar ua\nh năl: “Nău do\ng t^ng trog mpo\ng bôk năp kơl an nu^h [on lan ta ntu\k g^t hnău do\ng dak si mât tơm tăm di rnôk, mô do\ng dak si kh^t pih [ư [ô djơh ntu\k gu\ rêh, n’hao nău geh ndơ kan, găr cà phê kloh ueh, mât đăp mpăn tâm di nău mpo\ng.

Nu^h rblang: Thị Đoắt