VOV4. M’nông: Ndrel đah nău rhơn nuh srê Covid-19 hŏ dơi mât kân, ăp nar dja, ƀon lan ăp nkuâl mpeh bah dâng luh nar n’gor Gia Lai dôl dŭt rhơn nđơr yor âk ndơ tuch tăm ta ntŭk jŭr geh, rnoh khlay hao âk lơn rđĭl đah năm e nơh.            

Bơi jât năm tăm rpŭng kai ta xã Chư Gu, nkuâl Krông Pa, Gia Lai, aơ lah lor bôk năp rnăk wa Huỳnh Thanh Táo tăch geh rnoh khlay 9000 prăk/ 1 kg rpŭng kai ta mir. Đah 1 ha rpŭng kai, mât chăm mô hŏ tât 3 khay, rnăk wa nsĭt geh 50 tấn rpŭng kai, tăch geh bơi 300 rkeh prăk. Wa Huỳnh Thanh Táo an gĭt, đah ăp rnăk tăm geh play rpŭng kai têh, uĕh, rnoh khlay tât 14 rbăn prăk/1kg, ri nsĭt geh hôm âk đŏng. Nơm geh âk kơt nê| lah nơm geh nuh srê covid-19 ta n’gor dơi mât kân uĕh, ndơ tăch luh lhoi:

“Rnăk gâp dŭt rhơn rnôk tât nar klêh dơi n’gâng kan ta ntŭk an nuĭh hăn jŭr rvăt; nơm geh kơt nê\ gâp tăch dơh.”

Ndrel rnôk dja ƀon lan tăm tao ta ăp Thị xã Ayun Pa, Thị xã An Khê n’hanh nkuâl Chư Sê (n’gor Gia Lai) nsum du năm rhơn đŏng rnôk ndơ tuch tăm jŭr geh, rnoh khlay hao. Wa Bùi Văn Cường, Nuĭh mât bôk rmôt tăm tao, nkuâl Chư Sê, an gĭt, năm aơ tăm tao rĭng geh 80 tấn/1ha, đah rnoh khlay tăch 900 rbăn prăk/tấn, lôch n’hâp lĕ prăk dŏng kan, ăp ha ƀon lan mbra hôm nsĭt geh nklăp 50 rkeh prăk. Ndrel đah nău ndơ tuch tăm jŭr geh, rnoh khlay hao, nuĭh tăm tao ta Gia Lai dơh tâm trong klêh tăch đŏng:

“Năm aơ mih lăng prăng uĕh, tơm tao mô geh tât khuch bah mih lơh phŭt lơh, đah tơm tao, năm aơ mô kâp rvê mpeh nuĭh luh sreh yor nhih máy hŏ geh rmôt hăn luh sreh.” 

Bah meng tơm tao, rpŭng kai, ri rnoh khlay bum blang rêh năm aơ dơi rvăt đah rnoh khlay tât 3000 prăk/kg đŏng, hao 3 tơ̆ rđĭl đah năm bah năp nơh. Ndrel đah nê, rgâl bah hôm ma manh ndeh rdeng bum blang tât công ty,  năm aơ nuĭh hăn rvăt tât mir đah rnoh khlay 30 tât 35 rkeh prăk/1ha. Wa Hoàng Thị Chanh (60 năm deh) nuĭh tăm bum blang ta thôn Mê Linh, xã Chư Rcăm, nkuâl Krông Pa, an gi\t:

“Gâp tăm 2 ha ri tăch geh 60 rkeh prăk. Rĭng ăp ha geh ntơm bah 15 tât 17 tấn tât 20 tấn, lah mô geh bu tuh bu sa ri geh tât 30 tấn/1 ha. Nar mât chăm bum blang roh huach âk ngăn yơn păng đăp mpăn rlău ăp ntil tơm tăm êng ƀa ƀă”.

Tâm khay 2/2021, du đêt nkuâl mpeh bah dâng luh nar n’gor Gia Lai kơt Ia Pa, Krông Pa, Thị xã Ayun Pa geh nuĭh ji Covid-19. N’gâng kan ta ntŭk hŏ an gŭ srang ngai êng gay njrăng, n’gang nuh srê. UBND n’gor Gia Lai ngăch rđău đă ăp n’gâng kan, ăp nkuâl an ƀư ăp trong nkra đăp mpăn dơh soih an nuĭh ƀon lan klêh n’hanh tăch ndơ tuch tăm. Tĭng nê, n’gâng kan tuch tăm, n’gâng kan tăch rgâl tâm ban  kơt ăp nhih máy nkret njêng rnih bum, nhih máy đường ta Gia Lai geh trong nchrăp rvăt, nkret njêng, mât prăp, tăch ndơ tuch tăm, lơn lah tâm nkual geh nuh srê Covid-19; n’gâng kan ntung trong đăp mpăn mbluh aih trong ndeh hăn rdeng ndơ tuch tăm, luh lăp tâm nkual geh nuh srê. Wa Đinh Xuân Duyên, Kruanh jrô kan tuch tăm n’hanh hun hao ƀon lan nkuâl Krông Pa an gĭt, nơm geh kơt nê ma n’gâng kan ta ntŭk hŏ ƀư lôch jêh rnoh tât kan ndrop nkre mât nău kan tuch tăm, tăch ndơ tuch tăm, nkre njrăng n’gang nuh srê Covid-19 geh nău tam: 

  “Ta năp nô nău nuh srê Covid-19 ri Ƀan rđău đă njrăng n’gang nuh srê nkuâl rđău đă UBND ăp xã mât lhăt rnoh nuĭh hăn klêh rpŭng kai. Nuĭh ƀon lan tât ri mpôl hên nta trong dơh n’hanh hăn klêh ri tĭng ƀư 5k; ntĭt kơt mbơh ngăch dăng n’hâm suan, mô an gŭ rgum âk nuĭh n’hanh tĭng ƀư ăp trong mât đăp mpăn klêh play bah ƀon lan n’hanh đăp mpăn njrăng, n’gang nuh srê Covid-19.”

Tâm pơh rlău aơ, ntop geh tay nău rhơn lah rnoh khlay tiêu hao mbro ntơm bah 60 rbăn tât 70 rbăn prăk/1kg. aơ lah rnoh dŭt khlay tâm 4 năm rlơ̆ aơ. Nău dja kơl an ƀon lan kan lŏ mir tăm tiêu ta Gia Lai hŏ geh sa âk tâm năm klêh tiêu dja. wa Nguyễn Đình Thuỷ (thôn 4, xã Ia Hlốp, nkuâl Chư Sê) mhe manh tay nuĭh kơl klêh tiêu mir hvi 1,5 ha gay ngăch tăch ban rnoh khlay.

Wa Thuỷ an gĭt, nkô̆ lah năm 2017 tât aƀaơ, rnoh khlay tiêu jŭr ntơm bah 200 rbăn prăk jŭr geh rnôk dŭt thuk lah 35 rbăn prăk/1kg, rnăk păng way klêh êng gay mpêt nkrem bah ir roh huach prăk kan. Hôm năm aơ, mhe ntơm lăp klêh, tiêu hŏ hao rnoh khlay, tât chông lah 69 rbăn prăk/1kg tâm n’gul khay 3. Đah rnoh âk 3 tấn rêh, n’hâp 60 rkeh prăk ntuh kơl n’hanh prăk nar klêh, rnăk wa Thuỷ nsĭt geh sa nklăp 150 rkeh prăk:

“Bar pe năm rlơ̆ aơ, rnoh khlay tiêu thuk, nuĭh tăm mô tŏng prăk mât chăm, ntlơi mir âk, âk mir geh khĭt kro. Gâp hăn ôp uănh, bu mbơh nti rgâl ma trong mât chăm sinh học, saơ mir tiêu nđĭr uĕh lơn, play âk tâm ban lơn. N’hâp lĕ prăk dŏng mât chăm ri 1 ha mbra nsĭt geh 150 rkeh prăk.”

         Ndơ tuch tăm jŭr geh, rnoh khlay hao tâm năm klêh play dja hŏ du gâl kơl kônh wa ƀon lan kan lŏ mir ta Gia Lai hŭch bah ir jêr jŏt tâm nău njrăng, n’gang nuh srê; nkre nta trong dơh an nău ntuh kơl, tuch tăm tâm ăp năm tuch tăm bah kơi tay../.

Nuĭh rblang: Điểu Thân