VOV4.M’nông: Aƀaơ, âk nuĭh tơm mir play vải bah nuĭh ƀon lan ta n'gor Dak Nông dôl lăp tâm  khay klêh play. Ta năp nô nău nuh srê Covid-19 tât krit nji, nău tăch play mâp âk jêr jŏt, du đêt rnăk geh âk play vải hŏ pơk mpông wơt năch hăn uănh pâl, jă rlong sa dơm play vải ta mir; năch geh ŭch rvăt mbra lăp sơch êng tâm mir dah rŏng nơm. Trong ƀư dja nkre tăch peh play n'hanh geh ndơ ma tâm pă nău tă ơm gĭt kan mât chăm tơm vải uĕh jêng play.

Rnăk wa Thắng ta thôn 17, xã Nhân Cơ, nkuâl Dak Rlâp, n'gor Dak Nông geh rlău 500 tơm vải thiều. Aơ lah năm tâl 2 mir vải lăp klêh ngăn play, nchrăp rnoh âk play vải klêh tâm năm aơ nklăp 20 tấn.

Tĭng wa Thắng, tă khuch bah nuh srê Covid-19, ăp nuĭh hăn rvăt đêt ƀư play vải bah rnăk wâl năm aơ jêr trong tăch luh. Tâm rnôk nê, mir vải bah rnăk he hŏ ntơm dŭm ryô. Yor kơt nê̆, rnăk păng hŏ nchih nkoch tâm mạng xã hội gay joi trong tăch an rlău 2 ha vải thiều dôl dŭm. Ăp nar bôk năp, rnăk păng dơn tăch chrai geh bar pe kg vải ma trong jao dơn. Yơn tât aƀaơ, rnăk păng hŏ tăch geh  rlău du tấn vải ta mir nơm dĭl.

Wa Thắng an gĭt, bôk năp nuĭh rvăt dơn ntĭnh đă băl  mpôl, nuĭh bên dơm. Lôch nê, geh âk ntŭk tăch chrai, ăp băl mom joi tât mir dăn rvăt. Rnăk păng hôm pơk an năch uănh pâl. Lăp tâm mir chŭp rup, sa dơm play vải đŏng, rnôk rvăt sĭt mơ kơp prăk đah rnoh khlay 20.000 đ/kg, thuk rlău bah dih 5.000- 10.000đ/kg.

Uănh saơ rêng tăm n'hanh mât chăm vải thiều n'hanh rlong sa kah ta mir dĭl lor rnôk rvăt sĭt, he saơ dŭt uĕh mƀak an năch. Tât ta aơ, năch mô dơn lăp nsum tâm n'hâm sial nđik uĕh, mô rsĭk nteh ma hôm joi gĭt dơi rêng tăm, mât chăm, ti he nơm klêh play n'hanh rlong sa dơm ta mir dĭl, du nău rlong pâl nđaih mhe.

Pơk mpông wơt năch hăn uănh pâl n'hanh rlong sa kơl rnăk wâl păng mô hôm kâp hăn chợ tăch play ma hôm nsĭt geh prăk rkeh ăp nar đŏng. Tĭng wa Thắng, i ngăn, nău tât đah ntŭk tăch rgâl tĭng trong dja hŏ dơi ƀon lan ăp ntŭk geh tăm âk tơm sa play ntoh lư ta du đêt n'gor, nkual ƀon têh lam dak dŏng geh nău tam. Ndrĭ yơn, đah ƀon lan kan lŏ mir ta n'gor Dak Nông, nău dja hôm mhe ngăn. Trong buăt nthoi ndơ geh ƀư tât nuĭh dŏng sa bah wa Thắng pơk luh trong hăn mhe ndơ̆ ndơ geh ƀư tuch tăm tât uĕh lơn đah ntŭk tăch rgâl ta ntŭk.

Trong ƀư an năch lăp tâm mir hăn uănh pâl n'hanh kơp prăk rnôk rvăt play dơn geh nău rnê uĕh bah năch hăn pâl nđaih. Nuĭh dŏng sa, năch pâl nđaih mô rvê prăk hăn uănh pâl, săk kah play, mô rvê "geh rŭn mpet rnoh khlay" ma hôm dơi geh sa play kah, thuk đŏng. Tâm rnôk nê, rnăk mô hôm rvê geh bu rŭn thuk, mô hôm kâp roh nar n'hanh prăk rdeng hăn tăch ndơ ma hôm geh bu rvăt ta mir tâm nô nău jêr jŏt kơt aƀaơ đŏng.

Aƀaơ, mir tơm vải 250 tơm ta rnoh hvi neh nklăp 1,5 ha bah wa Nguyễn Văn Nuôi, bon Păng Sim, xã Trường Xuân, nkuâl Dak Song dôl lăp tâm khay klêh play. Năm aơ, mir vải nkre rsuel play, rnoh âk nklăp 20 tấn. Ntơm nơh, rnôk mô hŏ ntoh luh nuh srê Covid-19, mir vải dja an nsĭt geh wăng sa nklăp 300 rkeh prăk. Yơn aƀaơ, nău tăch ndơ mâp jêr jŏt tă khuch bah nuh srê Covid-19.

Nkoch rnôk jêng mir vải dja, wa Nuôi an gĭt: Năm 2004, rnăk tăm 180 tơm vải yơn lôch 5 năm nha mô hŏ luh play. Păng jă kỹ sư bah nkual ƀon têh Hồ Chí Minh hăn tât mir mbơh nti, ntĭm nti n'hanh dŏng khoa học kỹ thuật tâm mât chăm ri mir tơm vải mơ ntơm luh play. Tâm rnôk mât chăm, păng roh tay 3 năm đŏng gay gŭ mĭn n'hanh dŏng tay nău gĭt, mir vải mơ geh play tăch mbro. Tâm 8 năm rlău aơ, ăp năm, mir vải bah wa Nuôi an geh mbro ntơm bah 15-25 tấn play, nsĭt geh tăch hang rhiăng rkeh prăk.

Mir vải dơi rnăk wa Nuôi tăm tĭng rêng kloh uĕh, jêng play uĕh, săk mbâl, găr jê̆, njŭng dah găp, nuĭh dŏng sa dŭt ŭch. Tĭng wa Nuôi, tơm vải way geh ăp bu tuh nđôch, ndrŭng klôn lha, geh play srat...Jêng nê, rnôk tăm kônh wa ân njrăng n'gang bu tuh ma trong dŏng vôi, ăp ntil dak si êng ƀa ƀă. Ŭch geh play vải njŭng, kônh wa ân poh âk kali tŏng dah găp an tơm. Rêng mât chăm dŭt jêr lah an mir vải rsuel play, nuĭh tăm ân dŏng trong nkrŭl luh kao.  

Mir vải bah rnăk wa Nuôi lah trong leo ƀư nsĭt tay rnoh khlay wăng sa âk, rgop rgâl si tăm ta xã Trường Xuân, nkuâl Dak Song, n'gor Dak Nông. Aƀaơ, rnăk wa Nuôi hŏ pơk mpông mir vải an ăp nuĭh tât hăn uănh pâl, rlong sa dơm. Rnôk ăp nuĭh tât hăn uănh pâl mir vải, lĕ dĭng nuĭh rvăt du đêt play đŏng. Nău dja kơl nar lơn ma âk nuĭh gĭt tât mir vải bah rnăk hên, nău khlay lơn lah rêng tăch ndơ geh ƀư dơh soih lơn./.

 Nuĭh rblang: Điểu Thân