VOV4.M’nông - Nuĭh Mơ Nâm (Xơ Đăng) ta ƀon Kon Du, xă Măng Cành, nkuăl Kon Plông, n’gor Kon Tum trah mon si way ơm mô knŭng hăn ndrel đah ăp lễ hội ma hôm trong ƀư gay ăp nuĭh dôl rêh nkah gĭt tay ăp nău ơm, rup ndah hăn ndrel đah nuĭh lĕ roh tâm ƀon. Ăp ruh ndah si kơt rse brai tâm nthoi, njuăl tât nău rŏng bah kon sau đah u che, kơl khân pơng mât ndray nău rêh gŭ âm, pah kan, jan sa way ơm bah rnoi mpôl đêt. Aƀaơ, ta ƀon Kon Du, mô knŭng bu klô ma du đêt bu ur gĭt trah mon si đŏng.

          Wa A Gông (rnoi Mơ Nâm-du mpôl bah Xơ Đăng) ta ƀon Kon Du, xă Măng Cành, nkuăl Kon Plông, n’gor Kon Tum lah nghệ nhân ưu tú trah mon si. Bah rnôk hôm e jêt, nghệ nhân A Gông lĕ ŭch trah mon si. Ăp tơ̆ nuĭh bên tâm rnăk wâl mô lah nŭih ƀon trah mon si, pơng gŭ uănh mro. Yor ŭch jêng pơng gơih nti, tiăr nti jêng nuĭh trah mon si blău rnôk mhe 20 năm deh. Mât rƀay nău blău bah săk nơm, wa nsrôih râng ăp nău ƀư văn hóa, nar rgum trah mon si way ơm ta n’gor. Bah măng nĕ, wa hôm gơih trêng ntĭm tay nău trah mon si an ăp druh ndăm kon se tâm ƀon.

          Nghệ Nhân A Gông an gĭt:  “Gay jêng nuĭh blău trah mon blău, rlău ma nău blău nghệ thuật, rngok mĭn, mpang ty har hôm geh nău rlăp, nsrôih n’hanh gơih, yor ăp nău mĭn, trah mon đah sung, đah yêh mô lah đah n’hat đah pêh geh nău mĭn n’hanh di na nê̆. Trah tih du tơ̆ djơh lĕ nău nchrăp ƀư, rup gui lĕ rngôch bah ăp kon mut lĕ ndâk ƀư bah năp nĕ”.

Nghệ nhân ưu tú A Gông ntĭnh druh ndăm trah mon

Dơi joi nuĭh blău trah mon si lĕ jêr, bônh jă khân pơng nti jêh nĕ ntĭm hôm jêr lơn. Yơn lah, đah nău nsrôih bah nghệ nhân A Gông ndrel âk nuĭh têh ranh êng tâm ƀon, aƀaơ ta ƀon Kon Du geh dŭt âk druh ndăm gĭt trah mon si, kơt A Rể, A Naia, A Niêm, A Ia. Lơn lah, ta ƀon Kon Du hôm e geh du đêt bu ur gĭt trah mon kon rup.

Tĭng nău nkoch bah nghệ nhân A Gông, mô kơt ăp rnoi mpôl êng, trah mon si hăn ndrel đah nău way ƀư jay môch, nuĭh Mơ Nâm ta ƀon Kon Du trah mon si gay mpơl tay rup ndah n’hanh nkah gĭt nuĭh bên, nuĭh âk năm deh tâm ƀon lĕ roh. Rup ndah dơi trah way săch geh đah nău rêh, gŭ âm ăp nar, nklăp lah rup me bơ̆ hăn ƀư mir, bu klô djôt sung hăn tâm bri, bu ranh tŭr chĭng, bu ranh djôt tak, bu ranh peh ba, bu ranh anh dak...

Kăl e, rnôk tât ăp lễ hội bah ƀon kơt lễ hội m’ham wang rpu, nuĭh ƀon Kon Du mbra djôt rup kon mut ta ty jêh nĕ njroh rwăch tâm jay nhih mô lah bah dih jâng gung tâm nău nteh chĭng tâm măng. Tât ôi ơm nar bah kơi, lor rnôk hăn srih tăm, nuĭh ƀon mbra hăn bah kơi jay nhih, ntăm ruop kon mut bah năp wang rpu, srih nklăp 20-30 grăp ba wăr rup kon mut gay u che kơl an ân rnăk wâl dơi geh du năm săk play lăi mbôn.

Nar aơ, rnôk nău rêh hun hao, rlău ma dŏng sung gay trah si gay jêng kon mŭn n’hanh pêh gay trah nău jêt, nuĭh ƀon Kon Du hôm dŏng bào ndơ trah mon si bah nuĭh dŏng mỹ nghệ gay dơh n’hanh nơih tâm nău ƀư kon rup ăp nău jêt, kơt muh măt, nglău ty, nglău jâng, rup ndah cheh ndrang kho ao...

Rlău ma ăp kon rup jêt gay djôt ty, nuĭh ƀon Kon Du hôm ƀư ăp rup têh geh 40 cm, prêh 1,5 mét gay tâm nđŭr đah ăp rnoi mpôl băl. Ndơ gay tra lah si nâng, dổi, sơn đỏ, yor aơ lah ăp si mô dơi nchiăr sa n’hanh mô chah đang.

Trah mon si lah trong ƀư gay nkah gĭt đah nuĭh lĕ roh

Nghệ nhân A Gông an gĭt: “Ăp rơh râng tâm nđŭr trah mon si đah ăp rnoi mpôl êng, mpôl hên dơi nkoch nău uĕh văn hóa trah mon bah nuĭh Mơ Nâm, mpơl nău gĭt blău, har ty bah nơm n’hanh dơi nti, ntêm nkrem nău blău ơm tă bah kỹ thuật trah mon si bah ăp rnoi mpôl êng. Kơt rơh tâm nđŭr trah mon si đah rnoi Jarai ta n’gor Gia Lai, nti dŏng dŭt n’hâm ăp si lĕ ôm, koe gay nkra n’hanh ƀư jêng ăp rup ndah tâm di đah rup bah tơm si nĕ”.

Đah ăp nuĭh trah mon si ta ƀon Kon Du, nău uĕh gŭ tâm ăp rup ndah dơi mpơl tăm bah rup săk nuĭh n’hanh măt. Muh măt, rsau măt, trôm bôm, tôr, lĕ rngôch an rêh đah nuĭh rnôk hôm e rêh. Săk jăn khân pơng m’hâm geh, khân pơng rêh, gŭ âm, pah kan jan sa m’hâm ƀư, bu trah an dŏng rngok bah nơm gay trah tay di đah kon rup nuĭh.

Nghệ nhân A Gông ndrĭ đŏng, ăp rup ndah, nău nkah gĭt đah nuĭh bên ranh săk tâm ƀon lĕ roh nkah gĭt na nê̆ n’hanh djôt tâm bôk rngok.

Ăp tơ̆ ru, pơng gŭ bah năp jay nhih bah rnăk wâl nơm, trah ăp kon rup gay nkah gĭt, njuăl tât nău rŏng đah ăp nuĭh lĕ roh.

Nuĭh răk rblang: Y Sưng Phê Ja