VOV4. M’nông: Lôch âk năm rgâl tơm ntil mhe nkre đah ndơ̆ rgâl kỹ thuật mât chăm tơm điều tĭng trong rƀŏng jŏ jong, Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm mât rong Lâm Đồng hŏ kơl ƀon lan nkuâl Cát Tiên đăp mpăn săk geh 1,5-2 tấn/ha/năm.

            Tơm điều tăm ta Lâm Đồng bah năm 1986 rgum lơn âk ta 3 nkuâl Đạ Huoai, Đạ Tẻh, Cát Tiên. Bah meng rgop rgâl geh nău rêh wăng sa rnăk wâl, tơm điều Lâm Đồng hôm geh dŏng nkŭm n'hâm an neh ja, yôk lưn, mât njrăng ntŭk gŭ rêh đŏng. Yơn lah, ăp năm dăch aơ, nô nău âk neh tăm mâp jêr jŏt mpeh nău geh wăng sa tă bah tơm hŏ kro ranh, săk play đêt, mô tŏng geh tơm ndơ an nhih máy nkret njêng ta nkual.

            Gay kơl kônh wa kônh wa tât đah khoa học kỹ thuật, tĭng kơn rdâk jêng tay mir điều, ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm mât rong n'gor Lâm Đồng hŏ rdâk njêng n'hanh an ƀư trong leo mât chăm tơm điều năm 2 n'hanh tăm tơm điều rgâl ta nkuâl Cát Tiên ntoch jong 8 khay mhe aơ. Na nê̆, trong leo ƀư mât chăm tơm điều jŏ jong 2 năm đah lĕ rngôch rnoh hvi 40ha n'hanh tăm điều rgâl 10ha ta xã Phước Cát n'hanh xã Nam Ninh, lĕ rngôch 50 rnăk râng.

            Dơi gĭt, aơ lah trong leo ƀư năm tâl 2 đah 40 rnăk râng mât chăm tơm điều jŏ jong; năm bôk năp đah 10 rnăk tăm tơm điều rgâl. Ăp rnăk dơi sơch râng trong ntĭt leo geh rnoh hvi dŭt đêt 1ha neh tăm tơm điều, nsĭt geh âk play 700kg/ha tâm 3 năm mbro, yơn mô geh nău dơi ndop n'hanh mât chăm dâk hao jêng tay. Nkre, geh tŏng rnoh âk nuĭh kan rƀah ngăch n'hanh tĭng ƀư jăp ăp rêng kỹ thuật bah rêng mât chăm mhe tă bah Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm n'gor Lâm Đồng ndơ̆ rgâl.

            Lăp ƀư trong leo kan, Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm n'gor Lâm Đồng kan nsum đah Jrô kan tuch tăm mât rong nkuâl Cát Tiên ƀư kơi năp nti, ntĭm nti an 40 rnăk mât chăm ndê ăp tơm điều đah ăp trong nkra kơt: way jik kuaih kloh uĕh mir tơm; koh n'ging, koh mpŭm lha; dŏng dak si ndrŭng di nău way "4 di"; poh phân tâm ban, di kỹ thuật...Đah 10 rnăk tăm điều rgâl mhe ta rnoh neh hvi 10ha dơi sơch ăp ntil tơm tăm ndop dôl tăm âk nsĭt geh wăng sa đăp mpăn ta Lâm Đồng lah BO1, PN1, MH4/5, MH 5/4... Na nê̆, tơm ƀư n'gu ndop ntơm bah 3 - 4 khay; n'gluh bah mir kơp ntơm bah rnôk ndop rlău 45 nar; prêh kơp ntơm bah bâr dŭng tât neh 20- 25 cm; hao jêng ăp tŏng 1- 2 dăp lha; trong rvoal têh rlău 8 mm; prêh chông ndop rlău 10 cm; tơm hon sŏng; mô geh ntưp bu tuh, sôt khap; têh dŭng tâl neh 15 x 33 cm mô lah 15 x 25 cm...

            Weh ntu kuĭh tăm tơm điều rgâl tĭng ntu drŭng hvi 50 x 50 x 50 cm mô lah 60 x 60 x 60 cm. Lôch kuĭh ntu tăm, tâm pot đah neh buh bah lơ 10-20 kg phân ndrung n'gar rmŭ ôm n'hanh 0,5 kg phân lân gay poh săp lor. Nău tâm pot phân kuĭh ntu ân ƀư lôch jêh lor rnôk tăm dŭt đêt ntơm bah 20- 25 nar. Lôch tăm lah mô geh mih, ân ƀư tŏ dak nklăp 20- 30 lít/ntu gay reh n'hanh neh tâm dŭng rhôp ndơ sa. Tăm trok tay dĭl rnôk saơ geh tơm kon khĭt gay đăp mpăn rnoh hao jêng tâm ban bah mir tơm điều. Tâm bar năm bôk năp, tơm hôm jê̆ dơh geh sial rgu tơm, nkêng tơm n'hanh pă n'ging, jêng tăm ăp ntil tơm nching sial kơt tơm muồng kao êr ta n'gul mbor điều. Tâm rnôk tơm hôm jê̆ ân jik kloh pih ta n'gu tơm n'hanh ngai đah n'hâm tơm ntơm bah 30 -50 cm, way jik kloh pih ntơm bah 3 tât 4 tơ̆/năm. Dŭt đêt 3 năm bôk năp rnôk mir điều mô hŏ tâm n'glu lha, ân tăm rlŭ tơm glêh nar ƀah đah tơm điều bah 1 - 1,5 m. Rnôk tơm điều hŏ geh play n'hanh hŏ tâm nchâm lha, jik pih 1 năm 2- 3 tơ̆ tâm bôk, n'gul n'hanh kêng dŭt khay mih...

            Đah rêng ƀư kỹ thuật mhe bah Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm n'gor Lâm Đồng ndơ̆ rgâl, 10 rnăk ƀon lan ta xã Phước Cát 2 n'hanh xã Nam Ninh, nkuâl Cát Tiên hŏ tăm rgâl rlău 10 ha neh tăm tơm điều lôch 8 khay hao jêng n'hanh têh play, tơm prêh 1- 1,2 m, trong rvoal ntơm bah 2- 3cm. Êng tơm điều lôch 5 năm rgâl mbra geh rnoh âk tơm rêh tât 98%. Lơn lah, ndrel rnôk dja đah 40 rnăk mât chăm 40ha tĭng trong leo ƀư bah Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm n'gor Lâm Đồng hŏ geh hao jêng uĕh, lơn âk dôl luh lha nse n'hanh kao...

            Tĭng uănh năl bah Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm n'gor Lâm Đồng ri: "Trong leo ƀư di trong nchrăp hŏ dơi uănh an dŏng, ƀon lan kan lŏ mir nsrôih kơt tĭng ƀư. Nơm ngăch geh puh dak si mât njrăng tơm tăm n'hanh chế phẩm sinh học, jêng tơm hŏ luh mŭn kao n'hanh hao jêng uĕh, tơm luh chông nse tâm ban, bu tuh bu sa n'hanh yui jôp đêt. Aƀaơ ăp rnăk ƀon lan tĭng groi nđôi tay n'hanh tĭng ƀư di rêng gay tơm sĭt jêng tay ngăch n'hanh tât di rnoh ndơ̆ luh...". Ntơm bah aơ, n'gâng kan tuch tăm n'gor Lâm Đồng kơp nđăp tay, rgâl ăp neh tăm kro ranh, săk geh đêt jêng tăm ntil điều cao sản mhe tâm di đah tĭng ntil neh ntu trôk nar, gay kơl kônh wa ntop n'hao geh wăng sa, đăp mpăn jâng wăng sa rnăk wâl./.

Nuĭh rblang: Điểu Thân