VOV4.M'nông:  Tă khuch nuh srê Covid-19, nuĭh mât rong sŭr dôl mâp jêr jŏt. Tâm rnôk rnoh khlay puăch sŭr tăch bah dih hao, hôm rnoh khlay sŭr mblâm tăch luh bah dih ndrung jŭr thuk. N'gâng kan dơi kan nchroh, ntơm bah aơ tât kêng Tết Nguyên đán, rnoh khlay sŭr mô mpơl ntơr uĕh ơm yor puăch sŭr bu rvăt sa đêt. Yor kơt nê̆, ân lơi ir rvăt n'glăp puăch sŭr dak bah dih gay dŏng sa âk puăch sŭr tâm dak nơm.

        Rnoh khlay sŭr jŭr thuk ƀư nuĭh mât rong ta Dak Lak tŭp tâm lơn ma mât lơn ma roh. Wa bu ur Thân Thiều Lệ Quyên ta thôn 5, xã Hoà Thuận, nkual ƀon têh Buôn Ma Thuột, n'gor Dak Lak geh ndrung n'gar mât rlău 1.000 mblâm sŭr an gĭt, lah n'gluh tăch đah rnoh khlay kơt aƀaơ ri mô tŏng prăk nar luh kan n'hanh prăk điện. Hôm lah mât jŏ mô tăch, ăp nar mbra roh dơm bar pe jât rkeh prăk.

      “Rơh nuh srê Covid-19 mhe aơ nơh ntoch jong jêng ƀư jêr jŏt an nuĭh mât rong dŭt âk. Tă bah trong tăch luh mô dơi rdeng hăn, nău way mât nklăp 5 khay lah tăch luh yơn mhe aơ nơh bơi 7 khay yor kơt nê̆ khuch dŭt têh tât nău geh wăng sa. Tâm 3 khay nê ân trok prăk kan, prăk điện jêng nsĭt geh wăng sa mô âk. Ma rnoh khlay sŭr mblâm ri jŭr thuk, rđĭl đah sŭr mblâm n'hanh lâk nuĭh mât rong roh dŭt âk".

        Rđĭl đah ăp năm bah năp nơh, nuĭh mât rong way sơch mât tay tâm rnôk dja gay n'gluh tăch tâm rnôk Tết Nguyên đán. Yơn lah, năm aơ âk rnăk mât rong dŭt njrăng na nê̆ rnôk plơ̆ mât tay. Wa Lê Văn Hoàn ta buôn Đắk Tro, xã Krông Nô, nkuâl Lắk, n'gor Dak Lak an gĭt: lôch plơ̆ mât tay 34 mblâm sŭr me geh nkhĭt su jăng tă bah nuh srê ji ndŭl djroh sŭr Châu Phi lơh khuch rlău 1 rmen prăk, păng hŏ puh nkhĭt kaman ndrung n'gar mât rong gay plơ̆ mât tay. Yơn lah, rnôk dja rnoh khlay sŭr mblâm dôl jŭr thuk, rnoh khlay ndơ mât rong hao khlay jêng ân manh rlu yor lah mât tay mbra roh dơm.

“Du bao lâk nse aƀaơ rđĭl đah ntơm nơh hao 7 pham jât rbăn tât 100 rbăn prăk. Ntơm nơh du mblâm sŭr dơn sa 2,5 tât 3 rkeh prăk lâk nse dơm ri hŏ dơi tăch luh, hôm aƀaơ sa 3,7 tât 3,8 rkeh prăk mô dơn nê sŭr hôm rmeh bưm ân sa huach tât 4 rkeh prăk đŏng. Du mblâm sŭr kơt nê̆ lah gâp ân roh dơm 1,5 tât 2 rkeh prăk. Plơ̆ mât tay tâm rnôk dja lah dŭt jêr jŏt n'hanh lêt wăm, rnoh khlay ri thuk mô uănh saơ nău mpŏng đêt".

        Ta nkuâl Cư M’gar, n'gor Dak Lak, tâm 6 khay aơ, nuh srê ji ndŭl djroh sŭr Châu Phi hŏ ntoh ta 9 xã, thị trấn lơh 452 mblâm sŭr geh ntưp nuh srê ân nkhĭt su jăng. Wa Nguyễn Quang Đức, Kruanh jrô kan mât rong n'hanh thú y nkuâl Cư M’gar an lah, nkô̆ ƀư jêng plơ̆ mât tay sŭr mbrơi lah tă bah tơm ntil jêr jŏt, mô tŏng vaccine njrăng n'gang nuh srê ji ndŭl djroh sŭr châu Phi n'hanh nău khlay lơn lah rnoh khlay puăch sŭr jŭr thuk.

“Mpeh plơ̆ mât tay sŭr ri ăp ndrung n'gar ân tŏng ăp nău dơi geh. Rnôk rvăt kon ntil sĭt mât ri ân rvăt ta  nkual đăp mpăn bah nuh srê, n'hanh geh tơm luh na nê̆. Lor rnôk rvăt n'glăp plơ̆ mât rơ̆ jêng tay ri ân mât rgum êng tĭng groi nđôi, mô dơi rvăt kon ntil tăch lêng lang bah duh. Lah sŭr geh mpơl nău ji ri ân mbơh đah cán bộ thú y, gưl xã, thôn, ƀon mô lah mbơh na nê̆ an Trạm thú y dĭl. Rnôk rvăt, tăch n'gluh ri ân tĭng ƀư puh nkhĭt kaman, lơn lah nuĭh hăn rvăt rdeng sŭr ndrôk".

Tĭng uănh năl ntŭk tăch rgâl, rnoh khlay sŭr mblâm ta nkual miền Trung, Tây Nguyên hŭch hao ntơm bah 33.000 - 38.000 prăk/kg. Rđĭl đah bôk năm 2021, rnoh khlay sŭr mblâm tăch luh bah ndrung hŭch ntơm bah 70.000-75.000 prăk/kg. Aơ lah rnoh dŭt thuk tâm 4 năm rlơ̆ aơ. Rnôk rnoh khlay sŭr dŭt khlay tât nklăp 100.000 prăk/kg (tâm năm 2019) ri aƀaơ hŭch tât 65%. Nuĭh mât sŭr ăp ntŭk lôch plơ̆ mât rong tay koh bah roh dơm mô plơ̆ mât tay đŏng ôh ma ntlơi soih dơm ndrung n'gang yor lơn ma mât lơn ma roh.

Tĭng TS. Phạm Công Thiếu, Viện trưởng Viện Mât rong (Bộ Nông nghiệp n'hanh Phát triển nông thôn), nuh srê Covid-19 hŏ khuch dŭt têh tât ntŭk tăch rgâl, rnoh rvăt dŏng puăch sŭr hŭch tă bah ăp nău kan tâm nău rêh rlu tay, tơm pă tăch ơm geh tâm rnôk nău ŭch rvăt dŏng sa đêt. TS. Phạm Công Thiếu năl lah ntơm bah aơ tât Tết Nguyên đán, rnoh khlay sŭr mô mpơl săk ntơr uĕh, bol ma sŭr aƀaơ hôm mô hŏ âk tâm ban kơt rnôk bah năp rơh nuh srê Covid-19, rnoh âk mô hŏ tât rmeh bưm. Rnoh khlay sŭr jŭr thuk tă bah rnoh rvăt đêt, dŏng sa hŭch. Jay ngêt sa, nkual nhih nti, nkual công nghiệp...lah ăp ntŭk dŏng sa âk puăch sŭr mô dŏng kan âk khay aơ, jêng bôk tơm tăch têk jŭr hŭch nkre dŭt đêt.

Tâm rnôk suan dŏng sa ta rnoh dŭt đêt, yor kơt nê̆, ân lơi ir rvăt n'glăp puăch sŭr, puăch djăr bah dak bah dih lăp gay dŏng sa âk puăch sŭr djăr tâm dak.

Tĭng Bộ Nông nghiệp n'hanh Phát triển nông thôn, dŏng sa hŭch, ƀư n'gâng kan mât rong geh bưm nklăp 30% mpeh rnoh âk. Gay nkra bah nô nău rmeh bưm tâm rnôk dja n'hanh gay đăp mpăn tơm pă an ndơ sa kêng dŭt năm, Bộ Nông nghiệp n'hanh Phát triển nông thôn ntrŭt nsôr ăp doanh nghiệp têh rgum rvăt an nuĭh ƀon lan ta rnoh dŭt âk, mât prăp tâm kho rnôk rnoh khlay jŭr thuk. Nău dja kơl lor nchrăp du rnoh tơm ndơ tăch, nkre mbluh aih bah rmeh bưm tâm ndrung n'gar đŏng./.

Nuĭh rblang: Điểu Thân