VOV4.Mnông- Ôi nar 29/9 ta nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc râng rơh r[u\n nchră “Nău geh hun hao tơm măc ca ta Việt Nam tâm ba năp nơh; ntrong mpo\ng n’hanh ntrong an hun hao tâm let năp tay”. Ntoh ngơi ta rơh nglôch lôch r[u\n nchră, Thủ tướng lah na nê|, măc ca lah ntil tơm hun hao âk ta dak he, lah ntil geh nău dơi hăn ba kơi s^t ta năp lah g^t do\ng khoa học công nghệ, nkret njêng, hun hao ăp ntil ndơ bâh măc ca, njêng ăp rmôt tâm rgop kan…T^ng ne\, Thủ tướng đă an n’gâng kan tuch tăm n’hanh hun hao [on lan leo kan, tâm rgop ndrel đah ăp ntu\k kan rdâk njêng ntrong kan an hun hao măc ca tâm let năp tay.

Ntoh ngơi ta rơh r[u\n nchră, nu^h leo kan âk doanh nghiệp mpơl nău u\ch chính phủ geh ntrong kan gay ma kơl an doanh nghiệp geh g^t đah rnoh prăk manh mô âk prăk kon gay ma hun hao tơm măc ca, nău nchrăp ăp nkual neh tăm tơm măc ca gay ma der geh nău [ư tih n’hanh tih đah nău nchrăp, an geh âk ăp doanh nghiệp nkret njêng ta ăp nkual geh mât tăm, nău ta ntu\k tăch rgâl ntu\k tăch rvăt an măc ca..Du đê| rnăk tăm mac ca r^ đă njêng ăp hợp tác xã gay ma leo [ư tăch rvăt măc ca an dơh nơih an ăp rnăk tăm.

Ăp nu^h kan khoa học ua\nh năl, đah rnoh khlăy wa\ng sa âk, ueh an nău nku\m nđir gôl hil ta ăp nkual geh trôk nar, neh ntu tâm di, r^ aơ lah ntil tơm n’huch ach o du\t ueh.

Nglôch lôch ta rơh r[u\n nchră, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc lah na nê|, măc ca lah ntil tơm geh nău dơi gay ma ns^t tay nău wa\ng sa an nu^h [on lan nkual njônh ngai, nkual jêr jo\t. lah geh g^t ntrong hun hao r^ mbra lah tơm “hăn ba kơi s^t ta năp”. Bôk năp, nău hun hao ntil tơm mac ca an geh săk rnglăy ueh, ndâk nsơm nău knơm mpeh trong hun hao ntil tơm tăm aơ. Yơn lah, Thủ tướng an lah, a[aơ rnoh neh hôm huêt, mhe geh 17 rbăn ha. Nkah tay nău bâh ntơm kăl e mhe tât n’hanh hun hao tơm cà phê bâh Việt Nam, Thủ tướng an g^t, lôch 125 năm, tât a[aơ Việt Nam lah dak tăch ngluh cà phê an dak bah dih du\t âk ta lam ntur neh. Kơp tât năm 1975, Việt Nam mhe geh 13 rbăn ha cà phê. Kơt ne\, kanu\ng tâm 35 năm dăch aơ, đah nău mpo\ng kan tâm di, tât a[aơ Việt Nam geh n’gâng kan cà phê đah rnoh neh rlău 680 rbăn ha, rnoh geh 1,5 rkeh tấn, nău geh tăch an dak bah dih 3 rmen đolar. Ua\nh bâh ntrong kan hun hao bâh tơm cà phê, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc mbơh nău dơi hun hao tơm măc ca ta dak he.

“Kơt ne\ du nău ôp geh mbơh lah măc ca đah nău m^n hăn ba kơi s^t ta năp, lăp ta Việt Nam rlong ua\nh, hun hao bôk năp le\ geh nău dơi kơt mhe mbơh ne\, r^ măc ca dăch aơ an geh 10 năm mô lah 20 năm gay ma jêng tơm dâk bôk năp ta lam ntur neh. Mơh lơh d^ng mô? Ăp đại biểu le\ mbơh rblang ăp nău dơi geh tâm rđil bâh dak he gay ma hun hao tơm măc ca ma ăp dak êng jêr dơi geh. Jêng lah, Thủ tướng đă n’gâng kan tuch tăm, ăp nu^h kan khoa học, doanh nghiệp, Hiệp hội măc ca Việt Nam an geh ơh ăp nău ôp mpeh mham [ư an tơm măc ca mbra dơi hun hao tâm di đah nău geh na nê| bâh Việt Nam. Yor aơ lah tơm sinh thái, an ueh nđir ntu\k ntô, tơm jut n’huch ach o, mbra dơi [ư sâm geh, du tơm geh ntop mât đăp mpăn rnă njrăng ngih dak, đăp mpăn nău rêh jêng. Kơt ne\, tơm măc ca lah tơm geh âk nău khlăy mpeh nău rêh jêng ngăn lah mô dơn lah săk rnglăy hun hao wa\ng sa, yor mbra lăp ta nkual njônh ngai, nkual jêr jo\t, nkual rnoi đê| nău rêh mô ho\ to\ng ăp”.

An g^t, t^ng nău ua\nh kơp, măc ca mbra an nău geh 250 rkeh prăk/ha đah rnoh khlăy tăch lah 6 đôlar Uc a[aơ, rlău 3 tơ\ đah tơm cà phê, yơn Thủ tướng lah na nê| an geh nău nchrăp tăm nkual đê| đê| yor lah ăp ntu\k tăm măc ca da dê. Hun hao măc ca an ge ndrel đah nău mât ua\nh ngih dak mpeh nău mât ua\nh ntil, ntuh kơl khoa học công nghệ. Măc ca lah ntil ndơ geh rnoh khlăy ndơ kah lăy âk, geh tât 70-80% ngi, tâm ne\ geh axit béo chưa no, rnoh protein âk đah âk axit amin. Aơ lah nău gay ma dơh nkret [ư ăp til ndơ dak toh bâh găr an âk nu^h dơi ngêt, ndơ [ư h^ng muh măt ueh, ăp ntil ndơ do\ng khlăy êng. Nău dơi âk kơt ne\, yơn Thủ tướng an g^t, bâh 10 năm hun hao, rnoh măc ca hôm nha đê|, kanu\ng geh 1% rnoh găr geh ngih bâh dak he.

“Jêng lah du nău ôp lah mơh lơh d^ng mô geh hun hao ngăch ma tât năm 2030 kanu\ng geh 450 rbăn ha n’hanh rnoh geh kanu\ng 200 rbăn tấn? Du nău ôp an Hiệp hội măc ca, ntu\k kan mât ua\nh ngih dak mpeh măc ca, an ăp nu^h kan khoa học. nău duh nđik, nău prêh, nău trôk nar, nău duh l’^t an geh nău khlăy ndơ\ mbơh an he geh nău nchrăp na nê|. Bar nkual mbra dơi hun hao đăp mpăn tơm măc ca ma nar aơ he mbra dơi lah na nê| ne\ lah Tây Bắc n’hanh tây Nguyên. Hôm ăp nkual êng ê ho\ geh trong kan an ueh an nău luh kao kơn play mô lah to\ng rnoh neh hun hao drăp ndơ têh kuăng an geh ua\nh n’hêl. Mơh lơh nkual Đông Trường Sơn bah miền Trung Việt Nam mô dơi hun hao tơm măc ca đah rnoh âk, mbra dơi geh rnoh play yơn mô âk, r^ an geh m^n ua\nh, der tăm lôch ne\ geh nău tât r^ mô geh dơn đah nu^h [on lan kan lo\ mir. Yor ne\ an geh rgum ta 2 nkual Tây Bắc, Tây Nguyên, hôm ăp nkual êng ua\nh n’hêl rlong [ư lor ê lor nglôch mbơh le\ rngôch”.

T^ng ne\, Thủ tướng lah na nê|, mât ua\nh hun hao ntil lah nău ntil tơm lah nău ntru\nh khlăy. A[aơ geh 13 ntil geh kơp dơn n’hanh du đê| ntil mhe yor doanh nghiệp rvăt nglăo, an geh nău săch kan tâm di, der geh nău [on lan kan lo\ mir tăm ma mô geh play. Đah nkual Tây Nguyên r^ mbra dơi tăm tâm breh, nkual Tây Bắc r^ mbra geh tăm rgum. Yor aơ lah tơm mbra geh tăm âk, Thủ tướng an lah an geh ua\nh khlăy ntuh kơl tâm ban bâh bok năp mơ an geh săk rnglăy. Ndrel đah ne\ an geh [ư ndrel đah công nghiệp nkret njêng lơ ma na nê| lơ ma ueh. N’gâng kan ngân hàng an geh m^n ua\nh nău kơl nta nău dơh nơih an nu^h [on lan n’hanh doanh nghiệp ntuh kơl ta tơm măc ca geh dơh nơih lơn.

Ndrel đah nău rdâk njêng, mbơh tơih nău nchrăp hun hao tơm măc ca tâm let năp tay. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đă.

“An geh mât ua\nh tâm ban mpeh nău hun hao tơm măc ca rnôk geh mbơh nău nchrăp kan. Ne\ lah chính phủ, n’gâng kan, ta ntu\k kan, n’gor an geh ntrong mpo\ng kan na nê|. Tal pe lah rgo\ jă nău tât râng nsrôih bâh nu^h [on lan, doanh nghiệp. ăp n’gor an geh nt^m mbơh nu^h [on lan n’hanh gâp u\ch lah njêng ăp HTX hun hao tơm măc ca bâh nău [ư play an tât nkret njêng. An geh [ư tâm ban nău aơ, yor aơ mô dơn lah tơm hăn ba kơi s^t ta năp ma lah tơm wa\ng sa bâh nu^h [on lan”.

Bâh nău ngăn hun hao Thủ tướng đă n’gâng kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao [on lan, Hiệp hội mắc ca Việt Nam, ăp ntu\k tâm rgop rdâk njêng du ntrong kan hun hao tơm măc ca Việt Nam. N’gâng kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao [on lan rdâk njêng du nghị định bâh chính phủ mpeh hun hao tơm măc ca ta Việt Nam.

Nu^h rblang: Thị Đoắt