VOV4.Mnông - Geh mbơh tơih ƀư bâh năm 2016 tât aƀaơ, nău nchrăp kan rgâl mhe tuch tăm nâp nâl (Vn SAT) đah ntŭk kan mât tăm cà phê, lĕ kơl an ƀon lan kan lŏ mir ta Gia Lai geh gĭt vât âk tay nău ueh mhe mpeh tơm tăm lĕ dŭt bên. Tăm cà phê, đah âk ƀon lan kan lŏ mir ta Gia Lai aƀaơ mô hôm geh jik pih, kuĭh ntu tŏ dak ŏ r’ah. Nău kĩ thuật mât chăm, công nghệ tâm nău kan lĕ jêng mât uănh bôk năp, kơl an ƀon lan n’hao nău dơi pah kan n’hanh geh săk rnglăy nău wăng sa. Năm mhe 2022 tât đah ăp thôn ƀon n’gor Gia Lai ndrel đah nău rhơn mpeh du yan cà phê mhe geh rnoh khlăy, ƀon lan lơ ma geh mât uănh tât nău dŏng kĩ thuật công nghệ, gay ma cà phê lơ ma ueh jêng, nsĭt tay nău geh nâp nâl an rnăk vâl.

Ăp nar aơ, trôk bri lơ ma ntơm duh kro, cà phê tâm mir nô Siu Bốp ta ƀon mnông Yô̆ 2, xã Ia Ka nkuăl Chư Păh lĕ hoănh n’ha, ntơm geh tơm ŭch dak tŏ. Siu Bốp pơk dak tŏ let mir tơm, trong dĭng dak n’hoch bâh ntŭk ngâr dak ta rnăk vâl, tâm du ƀlât, dak rsang nđik lĕ bêng ntu cà phê. Siu Bốp an gĭt, ăp năm nô roh tât 10 nar mbro, ƀư bâh ơm tât măng ngo, gay ma lôch du rơh tŏ cà phê an rlău 2 rbăn tơm. Hôm aƀaơ, kanŭng bar pe tŏ pơk, trong dĭng dak tŏ đah công nghệ mpêt nkrem mhe mbra rgâl lĕ rngôch soan kon nuĭh. Siu Bốp an gĭt, ndrel đah rnăk vâl nô, ăp rnăk êng lah nuĭh kan ndrel bâh htx- pah kan- tăch rgâl- kơl kan tuch tăm n’hanh pâl nđaih Ia Mơ Nông, lĕ geh dŏng trong tŏ dak mhe aơ.

“Ntơm nơh rnôk HTX ê hŏ an hên tŏ dak ma béc tŏ êng, mpôl hên tŏ ma ti, hên tŏ 1 ha rohbâh 4 tât 5 nar. Bâh ntơm hên ntrŭp máy tŏ êng rĭ 3 tât 4 nar rĭ mơ lôch, mô geh hoach prăk kan, tâm ban kơt mô geh hoach điện, hoach dak. Tât khay mih he pơk máy tŏ lôch nĕ poh phân dơh lơn, mô geh jêr kơt ntơm nơh”.

Ndrel đah nchrăp năp trong tŏ dak tât ta ntu mpêt nkrem, bâh geh rnoh prăk bâh nău nchrăp kan VnSAT, htx pah kan tăch rgâl- kơl kan tuch tăm n’hanh pâl nđaih Ia Mơ Nông nkuăl Chư Păh hôm nha geh ntuh kơl 1 măy săch êng plăy lĭt, ntŭk pâr gay ma ƀư cà phê ueh kah, ntuh ƀư ntŭk mât prăp, ih pâr n’hanh 2 km trong hăn ta ntŭk. Rlău 300 nuĭh kan ndrel bâh HTX geh nti nău kan tăm cà phê tĭng nău mpŏng 4C. Yuh Rơ Châm Seng ta ƀon Mnông Yô̆ 2, xã Ia Ka, nuĭh kan ndrel ta HTX an gĭt.

“Ƀư cà phê rĭ mô dơi poh âk phân NKP yor geh âk ir chất hóa học, poh âk rĭ mô jêng tơm, mô ueh neh, he an geh poh phân vi sinh. Phân vi sinh ueh an reh, an tơm, kơl an tơm hao jêng, geh âk play. Rnôk he dŏng phân hóa học, dak si puh tu ndrŭng âk ir mbra mô ueh an săk soan nuĭh mât tăm cà phê đŏng”.

Tĭng nău mbơh bâh wa Lê Quốc Tuấn, groi Giám đốc mât uănh nău nchrăp kan Vn SAT n’gor Gia Lai, nău nchrăp kan rgâl mhe tuch tăm nâp nâl VnSAT geh mbơh ƀư ta n’gor Gia Lai bâh năm 2015 tât aƀaơ ta 6 nkuăl Chư Prông, Đăk Đoa, Ia Grai, Chư Păh, Đức Cơ, Mang Yang. Tĭng nĕ, nău nchrăp kan lĕ geh kơl an bar pe jât nău kan, máy mok an 20 ntŭk leo kan ƀon lan kan lŏ mir n’hanh ntŭk kan ndrel, nti nău kan mpeh mât tăm cà phê nâp nâl n’hanh tăm tay cà phê an rlău 15 rbăn rnăk ƀon lan. Bâh ta aơ đŏng, lĕ geh 432 rnăk tăm cà phê geh gĭt đah lĕ rnoh manh prăk lah 185 rmen prăk gay ma tăm tay rlău 1.470ha cà phê.

Wa Tuấn an gĭt, lvang năm 2021-2022, nău nchrăp kan VnSAT mbra geh ƀư tay ăp nău kan jê̆ gay ma kơl hăn ndrel đah ăp ntŭk kan, hợp tác xã n’hanh ƀon lan kan lŏ mir mât tăm cà phê nâp nâl.

“Mpeh nău pah mât tăm cà phê nâp nâl n’gâng kan ƀư cà phê bâh nău nchrăp kan VnSAT lĕ geh  ăp nău mpŏng kan. Yơn lah, tâm let năp tay, ngih dak an geh kơl nău tâm rgop kan đah doanh nghiệp tăch rgâl, nkret njêng, kơl ndơ dŏng ntung trong gay ma ƀon lan kan lŏ mir geh gĭt đah khoa học kĩ thuật gay ma ƀon lan ƀư cà phê ăp nar lơ ma geh săk rnglăy lơn”.

Ŭch đah nău rgâl mhe pah kan jan sa gay ma tâm di đah nău geh ta ntŭk tăch rgâl, nuĭh ƀon lan kan lŏ mir ta Gia Lai lĕ njêng tay soan kan tâm rlong bâh ntil cà phê ta ntŭk. Nău ueh lĕ kơl an cà phê ta Gia Lai tât geh tay ăp ntŭk tăch rgâl mhe, nsĭt tay nău geh đăp mpăn, nâp nâl an ƀon lan ta ăp thôn ƀon.

Nuĭh rblang: Thị Đoắt