VOV4.M’nông: Rnôk aơ, bum blang lah ngoai tâm ăp ntil ndơ tuch tăm geh tăch luh geh rnoh prăk ăp năm hao rlau du rmen đôla bah dak nơm. Yơn lah, nau geh hao khlay bah ntil ndơ aơ hôm âk ơm. Gay joi ntrong kan n’hao rnoh geh ân tơm bum blang, mhe rlau, tâm nkuăl ƀon têh Pleiku, N’gâng kan tuch tăm ndrel hun hao ƀon lan tâm rgop nsum đah UBND n’gor Gia Lai ƀư rƀŭn mbơh nau kan ndrel nau rƀŏng hun hao bum blang Việt Nam.

            Rnôk aơ, dak nơm geh rlau 528 rbăn ha bum blang, tăm âk ngăn mpeh yôk ba lơ, Bắc Trung Bộ, Duyên Hải Nam Bộ, Tây Nguyên ndrel Đông Nam Bộ. Rnoh neh rgum tâm 5 nkuăl tom: Nkuăl rđŭng yôk ba lơ, Bắc Trung Bộ, Duyên Hải Nam Bộ, Tây Nguyên ndrel Đông Nam Bộ. Tâm nê, Tây Nguyên geh rnoh neh tăm bum âk ngăn rđil lam dak, đah 172,5 rbăn ha, geh 32,7% rnoh neh tăm bum tâm lam dak, âk ngăn lah n’gor Gia Lai (81.000 ha), Dak Lak (450 rbăn ha), Kon Tum (48,8 ha). Năm 2021, rnoh geh bum blang bah lam dak geh bơi tât 10,7 rkeh tấn, tâm nê geh 2,9 rkeh tấn geh tăch luh, rnoh geh bơi tât 1,2 rmen đôla. Dak nơm lah dak geh rnoh bum blang âk dâk tal 3 ndrel dăp tal 2 mpeh rnoh geh bum tăch luh tâm lam ntur neh.

            Yơn lah, rnôk aơ, nau kan ê tăm ndrel nkra bum tâm dak nơm hôm âk nau ê dơi, kơt: Nau tâm rgop ƀư nau kan mô lăng nâp, nau kan ê nkra tâm rnoh măn dưn, ngăn lah bum sơh, mô geh nau ê nkra jru, ăp ntrong ƀư rklaih dak ndŏk tă bah ngih máy nkra ê geh nâp ngăn mpeh nau mât ntŭk ntu gŭ âk, nau pah kan tăch luh bum blang hôm âk nau kol, mô geh tâm ban prêh. Wa Bùi Thị Quy-Giám đốc tơm prăk Công ty TNHH du ntŭk ƀư kan nkra bum blang-trong Vạn Phát (nkuăl Krông Pa, n’gor Gia Lai), ngơi:

            ‘Rnôk aơ, nau kol ngăn bah phung hên lah nsing rnơm 95% tâm ntŭk tăch bah Trung Quốc, rnôk tât yan ri păng jur thuk, jêr ngăn ƀư hun hao văng sa. Rnôk aơ lah nau ueh gay ma dơi leo tăch tât Châu Âu. Phung hên ŭch, ntung njŏ lah N’gâng kan tuch tăm ndrel Hun hao ƀon lan ndrel N’gâng kan Công thương ƀư pơk hvi mpông trong kan aơ ân phung hên geh râng”.

            Gia Lai lah n’gor geh tăm âk bum blang ngăn bah lam dak, kŏ hŏ geh ăp trong rƀŏng hun hao ngăn đah tơm bum blang tâm nkuăl. Ntoh nau tâm nar rƀŭn, Groi Kruanh UBND n’gor Gia Lai-Kpă Thuyên mbơh, tĭng trong rƀŏng ndâk tay nau kan tuch tăm bah n’gor Gia Lai lvang năm 2021-2025 mra mô pơk hvi ndrel ăp nhoat n’huch rnoh neh tăm bum blang ntơm 81 rbăn ha rnôk aơ jur hôm 65 rbăn ha. Nkre rgum nau ntĭm nti, kơl an ƀon lan nchâp dŏng ăp nau kan tăm prêh mhe, săch ăp ntil tơm bum geh nau dơi rdâng bu tuh gay ma n’hao nau geh tâm du blah neh.

            Ta nar rƀŭn, Kruanh n’gâng kan Lê Quốc Doanh mbơ, rơh tât, ăp rmôt bah N’gâng kan tuch tăm ndrel hun hao ƀon lan mra n’hao nau mĭn njêng ăp ntil mhe, nâp ueh, dơi rdâng bu tuh. Kruanh n’gâng kan đă ăp n’gor ndrel rmôt kan n’hao nau ƀư tuch tăm tĭng trong n’huch prăk dŏng, n’hao nau geh, n’hao nau nâp, rgâl mhe nau kan, ntrŭt dăng nau ê nkra, mât ntŭk ntu ndrel tâm rgop ƀư nau kan tuch tăm ân nâp nâl:

            ‘Nau khlay ngăn lah nau tâm rgop, ƀư kan tuch tăm mhe. Rnôk aơ, ngih máy ta nê yơn lah ƀư nau kan tâm rgop nsum mô nâp ndrel nau kơl an nŭih ƀon lan ntŭk tăm. Tât aơ tă, nau kan bah rmôt tăm bum blang Việt Nam ndrel ăp ntŭk kan ân geh ntrŭt dăng lơn tay nau kan, ân geh nsum n’hâm ma kônh wa ƀon lan tă bah nau nkoch trêng, mbơh nau kan tuch tăm, tâm rgop nsum râm nau kan tuch tăm tay, jêh ri tât trong rvăt ƀư ân geh nau dơi tâm ban đah ngih máy, n’gor ndrel kônh wa ƀon lan”.

            Rƀŏng trong hun hao tuch tăm nâp nâl, săk tam, rgum tăm bum blang tâm ăp nkuăl geh nau dơi nsum ma neh nklăp 500 rbăn ha, njêng ăp nkuăl tăm tơm geh nau rgum âk lơn, geh naum ma ngih máy, ntŭk kan ê nkra, n’hao nau ntuh kơl ƀư nau kan khoa học công nghệ tâm nau tăm ndrel ma ê nkra, ƀư âk ntil ndơ ê nkra tă bah bum blang, âk ntŭk tăch, ƀư nau kan tuch tăm tay, ntrŭt dăng nau tâm rgop ƀư nau kan bah ăp nkuăl tăm bum ndrel ngih máy tăm bum. Bonh đă ăp ngih máy tâm rgop nsum đah ăp ntŭk ƀư kan nsum, ăp rnăk vâl tăm bum tĭng nau kan tâm rgop leo tĭng ntrong ƀư kan ân nâp nâl, nchâp ăp nau kan ê nkra jru, njêng ăp ntil ndơ geh rnoh ƀư nau kan văng sa prêh, ăp nhoat n’hao lơn nau săk geh tuch tăm, nau geh jêng bah nŭih ƀon lan tăm bum blang./.

Nŭih rblang: H’Thi