VOV4.M’nông: Rnoh phân poh, ndơ sa ân mpa rong kŏ kơt lah ndơ dŏng kơl an nau kan tuch tăm hao khlay ƀư âk nŭih ƀon lan kan lŏ mir tâm Dak Lak jêr tâm nau ntuh kơl ân nau kan tuch tăm. Yơn lah, tâm ăp nkuăl, nŭih ƀon lan kan lŏ mir, rmôt ƀư nau kan lŏ mir hŏ doh rklaih êng nau jêr ân nơm đah nau sŏk dŏng ndŏk nja tuch tăm gay ma ndum, poh ân tơm tăm, ƀư tĭng nau kan tuch tăm ueh gay ma n’huch prăk dŏng.

            Wa Đỗ Hữu Minh, tâm Thôn Tân Phú, Xã Ea Nuôl, nkuăl Buôn Đôn geh rlau 2 ha cà phê, tiêu ndrel tăm nsum ma du đê̆ tơm sa play. Wa mbơh, ăp năm rnăk khân păng dŏng ntơm 35-40 rkeh gay ma rvăt phân poh. Rnôk phân hao khlay, wa ndăn ndŏk bah nau kan tuch tăm nơm gay ma ndum jêng phân. Rlau du năm ma aơ wa dŏng phân ndum bah nkhop cà phê, tiêu lâk kranh gay ma mât chăm tơm tăm, mô êng ƀư ueh tay neh, mât ntŭk ntu gŭ âm ma hôm n’huch prăk ntuh kơl:

            ‘Bah năp nơh chê̆ phân NPK, hoá học, yơn rnôk aơ ri knŭng dŏng phân ndum êng. Phân ndum êng gâp nkra tă bah ăp ntil nkhop, ntô, tơm di gay ma njêng jêng phân ueh ngăn. Mpeh phân hoá học ăp năm lah nơm sui tâm du năm rnoh 35 rkeh, yơn lah nơm ndum phân ma nkhop play, tơm di ri roh 4-5 rkeh prăk ri nơm geh mir càphê 2 ha lah nơm tŏ ueh hôm”.

            Đah ma ntŭk ƀư nau tâm boh kan tuch tâm rgop nsum ma pâl n’aih Phú Nông Buôn Đôn, nkuăl Buôn Đôn, ri nau dŏng ndơ ndum gay ma poh ân tơm tăm hŏ geh ăp nŭih tâm aơ ƀư tâm ban nau blau. Nau tuch tăm tĭng nau dơi ƀư ueh du trong ma ăp ntil ndơ ndŏk nja geh plơ̆ dŏng tay sui ân tơm tăm. Wa Trần Văn Toàn, Giám đốc ntŭk tâm boh nau kan mbơh, nau kan văng sa ƀư du ntrong njêng ndơ tuch tăm ueh, nâp, n’huch nau mpŭng lir, roh rui ndrel ngăn lah n’huch âk ngăn ndŏk nja geh khuch tât ba dih ntŭk nơm gŭ:

            ‘Gay ma n’huch nau leo dŏng tâm nau kan văng sa ri ăp ntil ndơ tă bah nau mât rong ndăn dŏng ăp ntil ndơ nơm mât rong dŏng ăch ndrôk, rpu gay ma ân păng jêng brăn, lah geh brăn ri ân kok, djăr chôk sa, ân ka sa ri mra n’huch âk đŏng nau nơm dŏng kan. Nsôih ntĭm nti nŭih ƀon lan nơm tuch tăm tĭng nau kan ƀư du ntrong mra n’huch nau dŏng, n’hao nau săk geh văng sa bah nơm geh njêng ƀư ri mra dơi geh ăp nkô̆ nau ueh”.

            Nau tuch tăm du ntrong lah ăp nau ƀư bah âk ntŭk kan ƀư kan tăch rgâl tâm Dak Lak ƀư bah năp nau tât “khuch hao khloay” bah ndơ dŏng tuch tăm, phân sui, nkre rƀŏng du trong mhe ân nau tuch tăm nâp nâl, n’huch nau dŏng phân hoá học, dak si mât tơm tăm. Wa Phạm Hữu Thời, Tổng giám đốc công ty TN HHH tuch tăm Nhất Thống, rmôt ƀư nau kan tuch tăm, tăch luh ndơ tuch tăm kloh, mbơh:

            ‘Tuch tăm hữu cơ lah nau kan tuch tăm ƀư du ntrong ueh ri kơt lah mô lăng geh nau khuch mpeh ăp rnoh ndơ tăch tă bah phân poh tă bah dih. Ndri ma tâm rnôk ƀư nau kan tuch tăm njêng luh ăp phân sui, ntơm sa tâm ntŭk ndrel kŏ kơt lah tŏng ăp nau ŭch ăp nau ntrŭnh geh tâm nau dơi bah nau chăt jêng lah njêng nau ueh ndơ kah sa tâm ntŭk nơm ƀư kan, ngăn ngên ân dơi geh 50% ân nau kan mât rong kŏ kơt lah nau poh phân ân tơm tăm”.

            Dak Lak lah n’gor geh jâng văng sa âk ntil ngăn, ri ma rnoh ndok rnôk ƀư nau kan tuch tăm geh njêng luh bah dih lah âk ngăn. Aơ lah nau ueh ngăn gay ma dơi hun hao tuch tăm nâp nâl tĭng du ntrong ueh. Nau kan ƀư tuch tăm văng sa du trong nâp nâl njêng luh ăp ntil ndơ ân đăp mpăn, nâp ueh, n’huch âk ngăn ăp ntil ndơ ƀư nau ndok luh bah dih. Ngăn lah tâm rnôk rnoh ndoh ndơ tuch tăm dôl hao khlay kơt rnôk aơ, nau ndăn ƀư dŏng dơi ăp ntil ndơ ndok nja bah nau kan tuch tăm gay mplơ̆ tay ƀư njêng ueh ân nau kan mât chăm tuch tăm êng mra geh têm nkrem âk ngăn ndơ dŏng tuch tăm./.

                                    Nŭih rblang: H’Thi