VOV4.Mnông- Bâh geh ơm dŭm lơn đah ăp n’gor mpeh Bắc kơl an tơm vải ta n’gor Dak Lak dơh tăch, rnoh khlăy tăch đăp mpăn jêng tơm vải lĕ n’hanh dôl geh tăm hun hao âk ta n’gor Dak Lak. Aƀaơ, lam n’gor Dak Lak geh 2.200ha vải, tâm nĕ 1.100ha dôl an nău geh lêh play, đah rnoh klâp ma 10.500 tấn. Âk nkuăl ta n’gor lĕ njêng ăp rmôt kan ndrel, tâm kơl kan gay ma tâm rgop ƀư, tăch rvăt...

Lah ngoăy tâm âk nuĭh hăn lor bôk năp mpeh tăm play vải ta n’gor Dak Lak, tât aƀaơ, rnăk vâl wa Nguyễn Trọng Hải, tổ dân phố 1, nkuăl têh Phước An, nkuăl Krông Pách lĕ geh 17 ha vải, tâm nĕ 7 ha dôl lêh play. Yan vải năm aơ wa nchrăp geh klâp ma 20 tấn/ha, ăp ha an nău geh klâp ma 400 rkeh prăk. Kơt nĕ, đah 7 ha, yan vải năm aơ, rnăk vâl wa Hải geh klâp ma 2 rmen 800 rkeh prăk.

Wa Hải an gĭt, nău dơi bâh tơm vải ta Dak Lak lah dŭm ơm đah yan vải ta ăp n’gor mpeh Bắc jêng lah tăch khlăy n’hanh ntŭk tăch đăp mpăn.

 “He lêh play tăch mô geh tĭng ntŭk tăch rvăt yor lah he rlơ̆ yan đah mpeh bắc nkre lah play he lêh ta yan mô nă geh âk play jêng lah he dơh ngăn tăch”.

Saơ geh nău kan tăm vải nsĭt tay săk rnglăy wăng sa âk, năm 2018 rnăk vâl wa Nguyễn Văn Nhân, thôn Thanh Xuân, xã Ea Dăh, nkuăl Krông Năng lĕ geh rgâl 1 ha bum mbo mô jêng rgâl tăm 300 tơm vải u hồng. Wa lĕ nsrôih tât uănh kơt nti nău kan tăm vải ta ăp rnăk tăm lĕ dơi geh sa ta ntŭk n’hanh ntuh mât ƀư trong tŏ dak bruh êng, ndum êng phân hữu cơ poh an tơm, kơl an tơm hun hao nâp nâl. Năm aơ mir tơm vải jay wa ntơm lêh play bôk năp, nău geh klâp ma 30kg/tơm, rnoh khlăy aƀaơ ta rnoh klâp ma 35-40 rbăn prăk/kg. Nău geh bơi tât 300 rkeh prăk. Tĭng wa Nhân, nău ueh ngăn bâh tơm vải lah dơh tăm, dơh mât chăm.

“Ntil tăm rĭ dŭt thuk ngăn, tal 2 đŏng lah dơh tăm, ngăn lah păng geh du nău ueh nĕ lah ta khay wai mô geh kro, mô geh tŏ âk dak, rnôk tơm geh play rĭ mơ he mât chă, rnôk mhe tăm rĭ 3 năm bôk năp he mô kâp mât chăm tât ta khay mih he tĕ phân dơm, khay wai mô geh mât chăm. Mpeh nău bu tuh dơh săm đŏng mô geh jêr, săk rnglăy wăng sa rĭ kơt aƀaơ lĕ nsĭt tay nău geh wăng sa dôl dâk tal 2 đah sầu riêng”.

Tĭng nău mbơh bâh wa Lê Văn Thành, chi cục trưởng chi cục  tuch tăm n’hanh mât tơm tăm n’gor Dak Lak, aƀaơ lam n’gor geh 2.200 ha vải, tâm nĕ geh 1.100 ha dôl lêh play, đah rnoh geh klâp ma 10.500 tấn. Gay ma kơl an ƀon lan hun hao pah kan, chi cục lĕ way geh leo ƀư ăp rơh tâm nchră, pơk ăp jrô nti nău kan, mbơh ntĭm khoa học kĩ thuật, nsrôih ntĭm mbơh pah kan tĭng nău way kan VietGap n’hanh pơk hvi nău pă rnoh mbrô nkual tăm kơl an tơm vải hun hao nâp nâl.

Aƀaơ, ta du đê̆ ntŭk lĕ geh rdâk njêng ăp nkual rnoh neh tăm vải tâm di đah nău way kan VietGap n’hanh lĕ geh kơp dơn, bôk năp lĕ nta nău dơh nơih an ƀon lan tâm rgop tăch rvăt dơh lơn, kơt rmôt kan tâm kơl pah kan tăm vải tăch rgâl Ea Sar, nkuăl Ea Kar, HTX tuch tăm dịch vụ Thanh niên Ea Dăh, nkuăl Krông Năng, rmôt kan ndrel tăm vải Ea Na, nkuăl Krông Ana...Dak Lak lĕ pă rnoh mbrô tăm vải an 111ha vải bâh 303 rnăk ta xã Ea Dăh, nkuăl Krông Năng. Wa Lê Văn Thành an gĭt:

“Pă rnoh mbrô aƀaơ lah trong kan khlăy n’hanh nĕ lah nău kan gay ma ƀư kloh na nê̆ tâm nău pah kan bâh tăm, nkret ƀư tât tăch rvăt an geh gĭt na nê̆ tu tơm ndơ tăm. Yor nĕ ăp ntŭk way kan kơt hên n’hao nău kan mbơh tơih, rgum nti n’hanh ntĭm mpeh pă rnoh mbrô”.

Đah ăp nău ueh nsĭt tay bâh play vải tăm ta neh Dak Lak, play vải lĕ n’hanh dôl nsĭt tay săk rnglăy wăng sa n’hanh geh âk nkuăl ta n’gor săch ƀư tơm tăm tơm ta n’gor.

Kơt hŏ nkoch bah bôk ntuh nkô̆ way nkoch, nthoi tay bah kơi aơ mpôl hên geh rơh ôp đah wa Lê Văn Thành, Chi cục trưởng Chi cục Tuch tăm n'hanh Mât njrăng si tăm mpeh trong rƀŏng hăm rơ̆ jêng âk tơm vải ta n'gor.

Hơi wa, he mbra dơi saơ lah, bar pe năm aơ, tơm vải dôl geh âk rnăk ƀon lan ta Dak Lak sơch tăm, đah n'gor ri mhâm geh trong rƀŏng tăm rơ̆ jêng âk tơm vải mêh wa?

Wa Lê Văn Thành: “Bộ Nông nghiệp dôl geh trong rƀŏng tăm âk ta nkual Tây Nguyên đŏng tâm nê geh Dak Lak lah êng dôl rƀŏng mbra tăm rơ̆ jêng âk tơm sa play tơm khlay. Êng Dak Lak aƀaơ dôl ntrŏng hun hao du đêt ntil tơm sa play geh rnoh khlay wăng sa âk, tâm nê geh bơ, sầu riêng n'hanh du đêt tơm tăm êng ƀa ƀă tâm nê geh tơm vải. Êng mpeh tơm vải aƀaơ lam n'gor geh nklăp 2.200ha vải, rnoh hvi neh tăm an geh klêh play nklăp 1.100, rnoh âk nklăp 10.500 tấn vải. Aƀaơ nkoch mpeh dăp rgum ri mô geh dăp rgum tơm yơn geh trong rƀŏng tăm âk. Lôch hăn uănh năl ăp rnoh neh hŏ ơm geh saơ tâm di ri hŏ nkoch trêng ntĭm nti ƀon lan rgâl du đêt tơm tăm mô săk geh âk jêng tăm tơm vải gay geh du ntŭk rgum tăm du ntŭk.  

Lah mô geh dăp rgum ngăn ngăn an tơm vải kơt nău may nkoch nê ri gĭt jêng geh nău nuĭh ƀon lan rgâl tăm êng tơm vải ta ăp nkual neh mô tâm di ƀư jêng săk kah mô âk đŏng may lah hơi wa?

Wa Lê Văn Thành: “Aƀaơ kơt tơm vải ri nchrăp rnoh khlay wăng sa nsĭt tay dŭt âk, yơn gay ma lah nău dăp rgum nkual tăm kơp lĕ ma nău gĭt êng bah nuĭh ƀon lan lah moh nkual neh moh ntil tơm tăm, ntĭt kơt neh guh bazan lah tơm tăm khlay kơt cà  phê, bơ, sầu riêng nkual neh tăm tơm vải păng êng, mô hŏ tâm pit tât neh bazan ôh. Aƀaơ ntĭt kơt ta MĐrăk, mô lah Ea Kar bu tăm ta neh n'glang, neh dak bôr meng dak me, nkual neh geh choih bu mbra dơi tăm ta nê. Gâp mĭn lah tơm vải hao jêng dơi ri he mbra ndăn dŏng ăp neh djơh rlău neh guh bazan. Yor kơt nê̆ nuĭh ƀon lan mbra sơch ăp nkual neh mô dơi tăm ăp ntil tơm geh rnoh khlay kơt sầu riêng gay tăm tơm vải.

Rgâl bah hôm ma an nuĭh ƀon lan sơch êng nkual neh tăm tâm di, ndơ lơh dĭng nhih pah kan dơi kan mô ndơ̆ luh trong rƀŏng kloh rvah gay der bah lơh chrai nău dăp rgum kơt ăp ntil tơm tăm ntơm nơh mêh?

Wa Lê Văn Thành: Nău dja ri Sở Nông nghiệp mpôl hên dôl nchrăp nsŏng kơl gay an dŏng du trong nchrăp hun hao tơm sa play lah nsum, mbra rƀŏng trong na nê̆ đŏng moh ntŭk neh i tâm di an tơm tăm đah trôk nar neh ntu bah tĭng nkuâl n'hanh nchrăp tâm khay 9 tât mbra ƀư lôch jêh trong nchrăp kan dja.

Tĭng may, moh nău dơh uĕh n'hanh jêr jŏt rnôk tăm rơ̆ jêng âk tơm vải ta Dak Lak mêh?

Wa Lê Văn Thành: Mpeh nău dơh uĕh đah tơm vải Dak Lak ri tơm vải dŭm ơm rđĭl đah du đêt n'gor mpeh bah lơ nklăp 30- 40 nar. Tâl bar ntô play vải ta Dak Lak mbâl lơn đah ăp ntŭk tăm êng ƀa ƀă yor kơt nê̆ pah kan mât prăp n'hanh nchuăn rdeng dơh uĕh lơn. Jêr jŏt aƀaơ ri Dak Lak lah du n'gor tăm bah kơi rđĭl đah ăp n'gor mpeh bah lơ jêng nău gĭt blău khoa học kỹ thuật ri đah kônh wa ƀon lan tăm mô hŏ geh nău gĭt âk tâm nău kan mât chăm. Jêr jŏt tâl bar đŏng lah play vải lah ndơ tăch n'gluh tơm tât Trung Quốc n'hanh tăch n'gluh ri ân geh mbrô nchih ntŭk neh tăm, yơn mbrô nkual tăm aƀaơ dôl quy định ân tăm rgum hvi 10ha let lơ mơ dơi geh, hôm Dak Lak ri dôl tăm rlŭ mô lah tăm êng yơn mô hŏ geh rnoh tŏng hvi nkual tăm kơt nê dôl lah nkô̆ nău jêr...

 Ơ dăn lah uĕh wa mpeh ăp nău nkoch mhe aơ!

 Nuĭh rblang: Điểu Thân n'hanh Thị Đoắt