VOV4.M’nông - Tât ƀon Đăk Tiêng Ktu (xă Đăk La, nkuăl Đăk Hà, n’gor Kon Tum), ôp ur sai nghệ nhân A Biuh (68 năm) n’hanh Y Rac (69 năm deh) rnoi Rơ Ngao (du rnoi bah rnoi Bana), ăp nuĭh gĭt, yor ur sai wa lah ngoay tâm đêt nuĭh ŭch mât ndray n’hanh rƀăy nău kan way ơm bah rnoi đêt. Bôl năm lĕ ranh yơn ur sai nghệ nhân hôm e wât mât ndray n’hanh trêng ntĭm an kon sau nău uĕh lăng bah rnoi nơm.

         Dơi nău ntĭm trong bah A Cân-Kruanh thôn Đăk Tiêng Ktu, mpôl hên joi tât jay bah ur sai nghệ nhân A Biuh n’hanh Y Rac. 2 hê ur sai nghệ nhân deh n’hanh têh tâm du rnăk geh âk nău way ơm đah nău kan tanh wêl n’hanh cheh tanh. Bah năp ndring jay kloh uĕh, nđik sial, bu ranh A Biuh ri tanh wêl, wa Y Rac ri tanh cheh ndrang. 2 hê ur sai nkre răm m’ak nkoch bri, nkre cheh tanh bah nơm gay ƀư ăp ndơ way ơm bah rnoi nơm.

  Ăp rnôk ru, 2 hê ur sai nghệ nhân lŏ gŭ ndrel cheh tanh

         Rnôk dơi ôp đah nău kan way ơm bah rnăk wâl, bu ranh A Biuh saơ dŭt rhơn. Bu ranh A Biuh nkoch: “Kăl e, rnôk nău rêh bah kônh wa ƀon lan hôm e knơm tâm bri, yôk nor âk, lĕ rngôch ăp ndơ dŏng tâm jay geh mpang ty nơm ƀư êng n’hanh geh. Yor rĭ, druh ndăm bu klô tâm ƀon rnôk nĕ lĕ rngôch dơi nti nău kan way ơm bah u, che, uănh nĕ kơt du trong gay uănh lah nău blău n’hanh hăr ty bah ăp nuĭh”. A Biuh nkoch ntô̆ n’hao ngăn: “Yor knơm nĕ ma jêng ur jêng sai đah wa Y Rac”.

         Djôt ta ty sah tanh đah nglak ka su ăp ntil, nghệ nhân A Biuh nkoch tĭng ntil ndơ uĕh nâp, kỹ thuật tanh sah. Bu ranh an gĭt, aƀaơ, pơng dŏng ka su lĕ jăng lơi gay rgâl tanh sah bah nơm, nkre ntop đah rse reh nkre ntop rse ka su gay nsĭt tay nău nâp uĕh kơt n’hŭch prăk dŏng. N’hêl na nê̆ ntil sah mô lah dông nĭr đah rse ka su dŭt nâp n’hanh dơi âk nuĭh ŭch.

         Wa Y Rac gŭ ta nklang ndring jay dôl rui ăp rse brai tanh ri nkoch: “Bah năp đaơ gâp deh ta ƀon Đăk Rơ Chót ƀon ta pĭt ri. Tâm du rơh tâm nđŭr văn hóa đah ƀon Đăk Rơ Chót n’hanh ƀon Đăk Tiêng Ktu, ăp druh ndăm bu ur bu klô hăr ty đah nău kan way ơm geh rơh mâp, tâm nđŭr. Ndrĭ mpôl hên mâp n’hanh tâm ŭch bah măt uănh bôk măt”.

         Jêh tâm nsông sĭt, 2 hê ur sai dơi mê̆ bŏ an đêt sào neh ta ƀon Đăk Tiêng Ktu an gŭ n’hanh ndâk njêng lŏ mirr. Nar nĕ hôm e gŭ jay nhih, ăp ôi wa bên dâk ơm gay sĭnh ŭnh n’hanh gŭ njâr nsum, đah kon sau nkre nkoch bri, nkre tanh ăp ndơ way dŏng kơt, dông nĭr, sah waih.... gay dŏng an rnăk wâl n’hanh djôt tâm rgâl đah ăp rnăk, ƀon lan kiău ma. Tât aƀaơ, bôl săk lĕ ranh, kon sau lĕ têh yơn ăp rnôk jêh nău kan mir ba, ru lah 2 hê ur sai lŏ gŭ ta ndring jay gay tanh, rui brai, nthoi tay đah nău ŭch bah nơm. Tĭng wa Y Rac, nău kan way ơm kơt nĕ, đah ăp rnoi mpôl mbra geh du nău uĕh êng đah gŭp gui n’hanh bah ndơ wêl gay gĭt tĭng nkual tâm nsum mpôl rnoi mpôl Việt. Bôl du ntil ndơ ƀư luh geh nău tâm rnglăp nsum, tâm rlŭk ăp ntil na nê̆, trong tanh yơn hôm e geh âk nău uĕh êng, knŭng an uănh mbra saơ nău nĕ.

Bôl săk lĕ ranh yơn wa Y Rac mât mro nău ŭch đah cheh tanh

         Ndrel đah nău ŭch nău kan way ơm jêng 2 hê ur sai nghệ nhân ăp rnôk geh rơh lŏ ndrel nsoh kho ao way ơm gay râng ăp lễ hội têh jêt tâm ƀon. Lơn lah, wa Y Rac hôm gĭt njroh, bu ranh A Biuh pâl geh âk mboăt n’hôm, n’hanh tŭr âk ntil nău chĭng, jêng ur sai wa lah nuĭh tâm rmôt chĭng bah ƀon. Bu ranh A Biuh nkoch, ăp nău uĕh văn hóa way ơm bah rnoi nơm dŭt âk. Yor rĭ gay mât nău kan way ơm, rlău ma nău ŭch cheh tanh, wa dŭt n’hâm tâm ăp nău ƀư văn hóa.

         Bu ranh A Biuh wơt nău, nkoch bri: “Mpôl druh ndăm aƀaơ đêt geh nuĭh wât n’hanh gĭt lĕ ăp nău uĕh n’hanh nkô̆ nău bah ăp ndơ dŏng way ơm. Nuĭh mom aƀaơ mĭn êng bah năp đaơ âk ngăn, bah nău sa nău nsoh ŭch geh ơm, tâm di rnôk, mhe mô knŭng ndơ dŏng way ơm bah u che ri pơng mô ŭch dŏng tay, ri lah nău nti nău kan ơm mô ŭch”. Wa săch trong ntĭm an kon nơm, gay mât nău uĕh văn hóa. Kon bu ur tal 7 lah Y Ny (25 năm deh) rnôk dơi ôp đah nău kan way ơm, oh nkoch: “Bah jêt oh lĕ dơi mê̆ ntĭm tanh, têh lơn tay ri bơ̆ ntĭm oh tanh ăp ndơ dŏng jêt, dơh ƀư. Rnôk nĕ oh ŭch ƀư ngăn jêng nar aơ uănh mê̆, uănh bơ̆ kơt tĭng ƀư. Aƀaơ yor mô ru đah nău kan jêng oh đêt geh mông ƀư kơt kăl e, nău ŭch dŏng ăp ndơ way ơm nĕ bah mpôl druh ndăm oh dŭt đêt đŏng jêng đêt râng tĭng ƀư.

         Bôl săk lĕ ranh, ur sai A Biuh n’hanh Y Rac ăp nar hôm e mât tay đah nău kan bah nơm. Ăp nău nsrôih nâp nâl đah mông nar gay mât ndray nău khlay văn hóa way ơm bah rnoi nơm, gay ăo nău khlay nĕ mô an roh rui.

                             Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja