VOV4.M’nông: Văn hoá way ơm bah nuĭh Rđe lah êng, ăp rnoi nuĭh Tây Nguyên lah nsum mpơl mô dơn ta ndơ nsoh bah lơ, ndơ uh goh...ma hôm bah ndơ sa ngăn way ăp nar. Ơm bah kăl i kăl e, gay bên di đah bri dak, nuĭh Rđe hŏ gĭt ndăn dŏng ăp ntil lha tâm bri gay gâm jêng ndơ sa ntĭt êng bah khân păng. Aƀaơ ăp ndơ sa ngăn way ăp nar nê hŏ jêng ndơ sa kah khlay ntĭt êng ƀô n'hŭm yôk bri.

Trău pai lha rnhao lah ngoăy tâm ăp ndơ sa way ơm n'hanh geh nkô̆ dŭt khlay đah ƀon lan nuĭh Rđe kơt nê̆. Aơ lah trău gâm tâm lĕ rngôch ăp rnôk rgum âk nuĭh kơt nsĭt ba n'hao rhe, ôp brah bôk năm, rgum rnăk wâl mô lah khĭt yot..., nkre lah ndơ sa geh âk nuĭh tơm rnăk ƀư gay ma rhŏ jă năch khlay.

Yor bah ndơ gâm tât trong gâm dơi nchrăp dŭt ăp tŏng n'hanh jŏ âk mông ƀư. Trău pai juh rnih lha rnhao đah âk ndơ tê̆ gâm ƀư, kơt puăch: nting sŭr mô lah wĕ ndrôk, tơm trău kiăt, blân tăng ih kro, play lhŭng wĭt, phe ntrăm rnih, nkot ju...n'hanh lha rnhao (du ntil lha bri geh njŭng, ƀô kah, lha joch tâm ban ma lha mblu)- yơn lah ndơ gâm tơm mô dơi lah mô geh.

Wa H’Vết Niê (buôn Alê A, phường Ea Tam, nkual ƀon têh Buôn Ma Thuột an gĭt, gay trău pai ma lha rnhao dơi kah, njŭng, trong gâm dơi ƀư di tĭng rêng ngăn: puăch nting dơi wâr lor, lôch nê tê̆ play lhŭng, nkot prit, trău kiăt, blân tăng wâr nsum. Lôch tê̆ du đêt dak tâm glah trău, kâp dak khuh n'hanh ăp ntil man sĭn dah găp, phe ntrăm rnih juh đah lha rnhao mbra dơi ndjăt luh dak tŏ tay tâm glah trău, lôch nê tê̆ tay boh mbrăch dah găp sa. Yor nău ƀư âk jêr kơt nê̆, jêng gâm trău rgum âk nuĭh ndrel  ƀư, ăp nuĭh ƀư du ntil ndơ; nuĭh juh rnih, nuĭh tik trău kiăt…

Nkre ƀư, nkre nkoch bri lô ka, djăt ma kơt nê dơm, nuĭh ƀon lan saơ nău rhơn mƀak tâm nê. Ntơm nơh, lha rnhao dơn geh ta mir ba, tâm bri...jêng gay gâm trău dja, ăp oh yuh ân hăn tôch lha rnhao bah ơm ôi mô lah bah kêng măng bah năp nơh. Rnôk tôch way sơch ăp lha kranh dah găp, lĭt uĕh, mô tôch lha nse yor rnôk gâm trău mbra mô geh ư̆r uĕh măt uănh. Ta n'gul âk ndơ sa dơi pla nsum, ngan trău pai lha rnhao wăch âk nuĭh ŭch sa yor geh nău tăng bah play blân, hăng bah play mbrăch, ntêng bah dak trău pai, chĭnh bah puăch nkret rmŭ n'hanh lĕ ma ƀô kah bah lha rnhao đŏng. Du ntil ndơ sa kah ƀư nuĭh sa nkah mbro mpeh ƀô kah n'hanh ăp nău nkoch geh nkô̆ hôr khlay bah kơi nê.

Ndơ sa bah nuĭh Rđe đah trău pai lha rnhao, mƀêt prung, djăr gŭch, trău blân tăng...aƀaơ jêng ngoăy tâm ăp nău uĕh văn hoá ntĭt mha êng năch hăn pâl nđaih tâm wăr ƀon lan ta nkual ƀon têh Buôn Ma Thuột. Buôn Akô Dhông (phường Tân Lợi, nkual ƀon têh Buôn Ma Thuột mô dơn wăch rgum năch tâm n'hanh bah dih dak yor ntŭk gŭ rêh nđik uĕh, rup ntĭt êng văn hoá way ơm dơi mât ndray ma hôm lah yor ndơ sa âk mpưm n'hanh âk ntil bah nuĭh Rđe ta aơ. Yuh H’Phiêu Kbuôr, du rnăk rhŏ dŏng pâl nđaih ta buôn Akô Dhông an gĭt, dŭt âk năch pâl nđaih sơch hăn tât ta aơ pâl nđaih, rlău ma joi gĭt rup uĕh bri dak, văn hoá way ơm ri khân păng hôm dŭt ŭch rlong sa ăp ndơ sa way ơm bah nuĭh Rđe kơt: trău wĕ, blân tăng ka khô, lha bum blang wâr...

Ăp ndơ sa dja geh nău tâm pot lăp nsum blău bah tơm dak si, ndơ  ƀô kah n'hanh lha rêh tâm dak hăng, srat n'hanh tăng jêng ƀô kah mha êng, sa du tơ̆ mô hŏ bên, yơn sa tât tâl bar mbra nkah n'hanh rŏng sa tay âk tơ̆ lơn đŏng./.

Nuĭh rblang: Điểu Thân