Njiz têx lênhx nênhs Hmôngz txơưx uô bluô nux

Truôx siêz hlôngr yiêz tsoz chos, tsiêx tu zus, zôngv tsưr ziv yiêz lok tsêz chos thiêz tu zus thiêz paz têx nôngx mênhx mênhx cxưx Hmôngz muôx phênhv sâu tâu yênhx puôk tsov đeiv iz shông, yênhx têx lênhx nênhs uô ntêx nyuôk hâur huôv tsar kinh têr nhoz Ea Lang, xã Cư Pui, huyện Krông Bông, tỉnh Đăk Lăk.

          Zơưv Lùng Xênhv Shôngx huôv tsar kinh têr chuôz zis muôx phênhv sâu tâu nhiêx txiêx txix tu zus nhux siz đrâuk thiêz tu zus nhux muôs. Ndeiv têz qơưk Bắc Kạn muk cxôngx shông 1997, zơưv Lùng Xênhv Shôngx muk huôv tsar cêr uô nox nhoz jos Ea Lang, xã tox siêz Cư Pui. Đhâu 20 shông ntâu sir jos khưr huôv tsar cêr uô nox, cxôngx iz chuôz zis txov nhêv, zơưv chuôz zis tưz sir jos hla đhâu cêr pluôs thiêz muôx phênhv sâu taau nhiêx txiêx siêz khov hlôngr mênhv chêx tsêz chos sâu tsi tâu kôngz chiê chos cà phê thiêz tu zus nhux.

Cxôngx thâuv uô trâur nuv chos tsoz chos công nghiệp thiêz tu zus nhux muôs trâu tuz luôv ciêz đrôngl, zơưv chuôz zis jux juk muôx phênhv sâu tâu nhiêx txiêx siêz. Nhiv no zơưv Lùng Xênhv Shôngx chuôz zis muôx 1 cxênhz ntâu tsoz cà phê sâu ngaz tul 2,5 tênhr iz shông. Hâur guôx thâuv tưs cux muôx 5-6 tul nhux chiê muôs trâu tuz luôv thiêz 6-8 tul nhux zus chiê chox muk tưr siz đrâu. Nhux zus chiê siz đrâu mak tsiv grê siêz đuô, đhâu 2 shông tu zus iz tul muôx grê muôs 50-70 tsov đeiv.

Nhạc cắt

Iz chas cơưv shâuv tsưr ziv huôv tsar cêr uô nox chiê hla đhâu cêr pluôs, đros ntơư zơưv Lùng tsênhv sir jos paz ntâu chuôz zis hâur thax tsav tsưr ziv xeir têx nôngz nhux jông tu zus chiê muôs trâu tuz luôv ciêz đrôngl, khov co ntâu chuôz zis tưz hla đhâu luz nênhx nyeiz pluôs. Yuôr zơưv Chá Xênhv Vax nhoz jos Ea Uôl, ntâu shông đhâu tưz uô trâur nuv tsêz chos thiêz tu zus uô cê. Thâuv tuôx trâu Cư Pui cxôngx shông 2004, pênhr tsuôk zos 2 hecta ar tox trôngz chos poz cưk, chos kok ntông muôs. Txos trâu hông 2008, zơưv cxênhx tsês zuôr tâu 2 tul tưv sha nhuôs. Đhâu ntâu shông tu zus, chor nhux tưv tưz chuôz ndê txos muôx nhos 10 tul. Nhiv no iz tul thâuv muôs tâu cux tsiv grê 50 tsiv đeiv, muôx phênhv sâu tâu nhiêx txiêx siêz trâu zơưv chuôz zis. Iz chas co, zơưv Chá tsênhv hlôngr mênhv chêx ar chiê chos txir pôngr lux, iz shông sâu fênhx pheiz tau 70 tsov đeiv iz hecta. Têx thax tsav ar nhoz qơư kis zơưv chos tâux jâuz tâux chiê tu zus tsiêx cxu. Trâur nuv chos txir pôngr lux thiêz tu zus nhux tưv tưz paz trâu chuôz zis muôx phênhv sâu 150-200 tsov đeiv iz shông.

Nhạc cắt

          Lơưr zơưv Chá, no zos trâur nuv cê paz sir zôngv tas nro têx ar têz, cê tsi khưr ntâu, cux xưk li muôx tâu jâuz tâux chiê huôv tsar trâur nuv tsêz chos-tu zus muôx phênhv sâu tâu kinh têr siêz. Zơưv chuôz zis tsênhv zuôr cxaz tâu têx chuôz zênhx jông phưx vưv luz nênhx xênhz huôx cux xưk li muôx cxaz cxuô zav tsoz phưz mê nhuôs thiêz cxơưx trâu mê nhuôs muk cơưv ntơưr.

Nhiv no ntâu pox nhuôs Hmôngz cux tsênhv truôx siêz hlôngr yiêz ar têz tsêz chos cxuô zav tsoz chos, tsiêx tu zus, yênhx trus gôngr phênhv txu grês chor ziv chuôz zis pluôs nhoz sâuv thax tsav. Zơưv Đinh Bảy, Chủ tịch Hội nôngx mênhx xã Cư Pui puz pâuz: “ Cxôngx thâuv huôv tsar trâur nuv tsêz chos thiêz tsiêx tu zus, ntâu pox nhuôs nhoz no luz nênhx muôx têx hlôngr yiêz jông. Hội nôngx mênhx xã tsênhv cxơưz cxiz pox nhuôs krêz đar trâur nuv no cov muôx phênhv sâu tâu nhiêx txiêx chox lok cxiv kho chuôz zis, muôx luz nênhx truôx tuk tsâu sor đuô hâur ntu đhâu”./.

Chox luk: Phênhv “nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz” hnuz no tsuôk muôx xâuk li no xưz. Phênhv no zos Đeix nta suôz VN iz suôv Tây Bắc uô. Muôx tsênhv qơư cxuêz kôngz têz qơưk paz txưv./.

(Tsu Vưx- Txâur Vax cxeik nhênhv)