Vav chiê siêz têx blêx txuôv zuôr huôv tsar uô tâu trơưk tsưr ziv, sâu tâu nju

           Tas cik sơưr nzor, hâur đras liêxxã Bản Qua, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai, niêv lâul Nguyễn Thị Liên nhoz jok Tân Bảo,tưz muk krêz tax seiz têx zuz liês tsênhv taz tov tuôx njuôzjông. Co zos chiv tiv 3 niêv lâul tsêz chor nôngz blêx txuôv yiêz LC18, niêv lâul shir phaz heik: “Tsêz chor nôngz blêx LC18 no cxur lok six jông gâux, kaz mor thiêz jôngx. Cux muôx iz cxiê lênhx lơưr pov blêx jông, nus tiêk pok kaz mor, cur têz lơưr lok six kaz cơưk, tuôx chiê muôz lơưr nox siv, thâuv sơưr đơưk siv pov kaz mor thiêz jôngx, tưz muk zuôr chor nôngz blêx co lok tsêz chos”.

            Seiz njiê muôx chôngz lênhx tsêz chos Lào Cai zav nôngz blêx txuôv, niêv lâul Đỗ Thị Bắc, Tsar phongx kỹ thuật-Tsênhv qơư uô zuz nôngz kôngz Lào Cai shir phaz lok têx luôs hâux lưv uô tâu, đhâu yênhx châuv shông chor canr bôv xar tsưr ziv sir jos cxiv tsa. Lar heik zos chor nôngz blêx txuôv li: LC25 tâu kruôs txos zos nôngz blêx Việt Nam jông shông 2012; LC212 đhâu 11 shông tâu côngk nhav zos xiv huv muôx tsơưr lươngv jông cấp Bộ, nhiv kruôr đhâu tror tâu lênhx nênhs sir zôngv xeir zos nôngz blêx Việt Nam jông. “Lào Cai chor nôngz blêx txuôv tsi tiêk muôx suôz bê hâur thax tsav qơư, tsênhv zos têx nôngz blêx jông tâu ntâu tỉnh, thành txơưr đuô li: Lai Châu, Yên Bái, Hà Giang, Tuyên Quang, Thanh Hóa, Nghệ An....pâuz txos. Chiê tâu tsôngv pêx xênhv nhiêv zuôr thiêz uô txos ntâu li ntơư, chor canr bôv Tsênhv qơư tsuv lok six sir jos thiêx tsiv uô tâu têx nôngz blêx jông. Nhiv no, Tsênhv qơư muôx 300 ntâu zav chuôz zênhx, têx nôngz blêx jông chiê phưx vưv huôv tsar uô nôngz blêx txuôv”.

             Trơưk li zơưv Hà Văn Quang, Giám đốc Tsênhv qơư uô zuz nôngz kôngz Lào Cai, chor shông jê lok no, iz shôngk tsênhv qơư muôs trâu ciêz đrôngs txix 300-500 tênhr nôngz blêx. Txix lênhx nênhs sir zôngv zoz qơưx ziv hnuz ziv siêz, Tsênhv qơư tso tơưv hâux lưv tror sir jos uô đreiv, por hưv tsês têx nôngz blêx jông; gra siêz tsơưr lươngv 8 zav nôngz blêx txuôv tưz tâu côngk nhav. “Iz chas ntơư, pêz zuôr nhênhz chơưv, xeir uô nzir 5 zav nôngz blêx, hâur co muôx 2 zav nôngz blêx txuôv, 3 zav zos chor nôngz blêx kuz thiêz iz zav nôngz blêx blâuv muôx suôz bê Lào Cai, huv đros yênhx thax tsav qơư, sir jos cxơưz Tsênhv qơư uô zuz nôngz kôngz Lào Cai yênhx iz hâur têx Tsênhv qơư lox nhoz faz Bắc tsiv uô zuz nôngz kôngz”.

             Hâur têx hnuz no, sâuv đras liêx uô zuz liês Bản Qua, chor nôngz blêx tưz qir tơưs câuk, uô hmur jov jơưk, hloz lox jông, uô trâu tsôngv pêx xênhv vav chiê siêz zuôr huôv tsar uô tâu trơưk tsưr ziv, sâu tâu nju./.

An Kiên-Riê Lâux cxeik, nhênhv

Pêx xênhv Hua La hla đhâu yêiz pluôs txix hlôngr yiêz tsưr ziv uô nox

              Plox pliês hâur chor har têz cà phê têx hnuz thâuv hâur shôngk shông yiêz, chor jêx jok Hua La shir phaz lus tiv muôx tâu iz chiv cà phê sâu tâu nju thiêz muôs tâu gri siêz. Oz pêz shông jê lok no, tiv zix zos shông 2024, cà phê muôs tâu gri siêz, txix 15.000-20.000 đêiv iz cir txir nhôngk. Chor nênhs chos cà phê nhoz Hua La lênhx tưs cux shir phaz.

            Zơưv Quàng Văn An, Bí thư chi bộ, tsar jok Nẹ Nưa puz pâuz: Tưz đhâu ntu zok nriêr tsuv chos đaz tsi, tu zus chor tsiêx tưs cov tơưv tâu đhâu yêiz pluôs. Txix shông 1995, zơưv chuôz zis thiêz 120 ziv chuôz zis nhoz jok Nẹ Nưa tưz hlôngr têx ar têz chiê chos cà phê. Chor shông xuz thơưx, tiv tsik tâu muôx kỹ thuật hâur chos, tu thiêz sâu đê viv li tsơưr lươngv kik, gri muôs tsik truôx. Taz sik zơưv An ziv chuôz zis đros ntâu ziv chuôz zis txơưr hâur jok cux sir jos tu chor cà phê, đros chos shơư nzir chor ntông nox txir trâu hâur chor cà phê. Nhiv no, cà phê tưz zos yênhx tsoz chos chênhr hâur huôv tsar kinh têr kôngz nuv, paz trâu pêx xênhv txo grêk yêiz pluôs, sir jos uô bluô nux.

              Ciês zơưv Quàng Văn An ziv chuôz zis muôx zuôr xar 3 héc ta cà phê. Tiv tâu tu huv zos lơưr kỹ thuật, chiv cà phê shông 2024 zơưv chuôz zis sâu tâu muôx 13 tấn ntâu txir nhôngk, xav tas têx côngz đas jos uô sâu tâu muôx 300 triệu đêiv: “Xar cov chor cà phê muôx tsơưr lươngv, sâu tâu ntâu pêz tsik so uô jông txix chos, tu, yiz chês, nthuô đrox, mfông qir. Oz pêz shông tror lok no, pêz tưz pâuz sir zôngv kỹ thuật huôv tsar uô nox, chor txir cux li grê muôs chuôz ndê siêz. Zuôr txos no, pêz zuôr hêik pox nhuôs sơưr đơưk sir jos tu chor cà phê cov jông, chiê paz gra siêz tsơưr lươngv, txix co paz trâu pêx xênhv muôx phênhv sâu tâu ntâu txir cà phê”.

             Hua La nhiv no muôx 1.360 ntâu héc ta cà phê, hâur co muôx 540 héc ta ntâu tâu chos shơư têx ntông nox txir. Tas nro 15 jêx jok hâur xar puôr lênhx chos cà phê, phênhv ntâu zos zav nôngz Arabiaca chiê muôs tơưv trâu saz đrâuv têz qơưk.

             Shông 2017, HTX Cà phê Bích Thao yênhx lix ciês ntơưv jok Hoàng Văn Thụ, xar Hua La tưz paz muôx tâu qơư sâu zuôr muôs pox nhuôs chor cà phê. Đros muôx 19 thành viên, HTX kriz uô chos cà phê thiêz sik côngv đros iz cxiê HTX txơưr thiêz 800 ziv chuôz zis sâuv thax tsav tỉnh Sơn La, đros thax tsav cà phê xar muôx 1.500 héc ta. Ciês shông 2024. HTX tưz sâu zuôr 2.000 tấn cà phê (xar muôx 1.450 tấn nôngz cà phê) sâuv thax tsav, ciês Hua La chor cà phê xar muôx 600 tấn, muôs tơưv saz đrâuv têz qơưk muk trâu muôx 10 ntâu luz têz qơưk li: Đức, Hàn Quốc thiêz iz cxiê têz qơưk châu Âu. Zơưv Nguyễn Xuân Thao, Giám đốc HTX Cà phê Bích Thao Sơn La puz pâuz: “HTX têx luôs hâux lưv uô zos yênhx shông pêz kriê trâu px lok tsưr ziv chos, tu, sâu đê cov jông chiê muôs tơưv trâu saz đrâuv têz qơưk; choz zok công nghệ, muôz chor zuz nôngz yiêz lok chos, li Tsênhv qơư zuz nông tsoz chos viện EAKMAT li chor zuz nôngz. Pêx xênhv muôx phênhv sâu tâu siêz đuô”.

           Tâu ntux têz paz muôx tuk đêx sor, chinhr quyền xar Hua La cux yax kriê trâu pêx xênhv huôv tsar du lịch, dịch vuv. Iz zav li jok Mòng, pox nhuôs nhoz no tưz pâuz liv zôngv kror co chiê uô dịch vuv đa đêx sor thiêz nox hâuk, txix co paz muôx nzir hâux lưv uô, phênhv sâu trâu pox nhuôs. Tix lâus Vì Văn Sơn, Bí thư chi bôv, tsar jok Mòng, xar Hua La, puz pâuz: Ciês shông 2024, tưz muôx 5.000 ntâu lênhx kruô du lịch hâur, đrâuv tỉnh tuôx trâu jok Mòng: “PX hâur jok tưz muôz pênhr nhiêx cxiv uô qơư đa đêx sor phưx vưv tsôngv kruô. Iz chas đa đêx sor, pêz cux muôx têx zav nox mênhx cxưx chiê tsôngv kruô tâu nox zav nox kaz, li mor trax, grêix kêiz cxiêz, njêl cxiêz, grêix kra kruôr. Pêz jok cux muôx chor tuz nxêik đhiê pax vuôs, hêik cưr cxiêx trâu tsôngv kruô sêiz. Đuô li, pêz tsênhv kriz uô nzir chor tsêr tok kruô chiê tsôngv kruô tuôx nhoz so, pư đhâu hmo thiêz uô si hâur thax tsav qơư co”.

             Xar Hua La tưz tâu côngz jênhv uô tiêr cxiv tsa jêx jok yiêz jông txix shông 2023. Shông no, chinhr quyền thiêz pêx xênhv ntơưv no tsênhv tuôr truôx jông têx luôs hâux lưv tưz tax tâu thiêz sir jos cov zos yênhx iz jêx jok uô tâu truôx jông cxuô luôs hâux lưv cxiv tsa jêx jok yiêz, phênhv sâu lênhx nênhs tâu 53 triệu đêiv iz lênhx nênhs iz shông; txo grêk chor chuôz zis pluôs txix 0,47% txos yuôr 0,36%. Zơưv Quàng Văn Biu, Chủ tịch Ủy ban xar Hua La, thành phố Sơn La, tỉnh Sơn La puz pâuz: “Hua La zos xar kôngz nuv, pêz xav jênhv tsoz chos chênhr zos cà phê. Xav txos trâu nhiv no txix hlôngr yiêz siêz xar, tsưr ziv uô, cux li hâu nov ntơưv qơư, cxuô nganhx uô hâux lưv sêiz car kôngz nuv yax kriê kriê, pêx xênhv tưz pâuz tâu lok khoa học kỹ thuật, tâu sik côngv đros têx công ty, doanh nghiệp, txix co tsiv gri cà phê tâu gra siêz đuô thiêz pêx xênhv cux shir phaz. Đros co, zos hâu nov xã cux yax kriê px tsiv uô zuk hêir nênhs  cxuô zav nox kaz, cxiv uô qơư đa đêx sor chiê phưx vưv tsôngv kruô, px muôx phênhv sâu tâu nhiêx txiêx, txix ntơư paz huôv tsar truôx zuk hêir nênhs têx txux chi, vênhx huôv jông cxôngx nzor”.

           Chêix ntux yiêz, đros têx sir jos yiêz, chinhr quyền thiêz pêx xênhv Hua La tưz thiêz tsênhv sir jos cov tơưv đhâu yêiz pluôs, truôx siêz sir jos uô ciês txix hlôngr yiêz siêz xar thiêz tsưr ziv uô nox./.

Tòng Đức Anh-Lik Thox cxêik nhênhv