VOV4.Sêdang - Pơreăng COVID-19 rôh má 4 kố gá ton, tơdjâk ôh tá iâ troh tơdroăng cheăng kâ, tung mê ai tơdroăng tê mâu kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng dế cho tơdroăng ki tôu tuăn ó khât dêi kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng. A kong pơlê Dak Lak, mâu ngế ki pêt plâi sầu riêng rơtế ƀă khu kăn pơkuâ kong pơlê dế tí tăng mâu troăng hơlâ tŏng kum kuăn pơlê tê dêi mâu kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng drêng rơnó krí dế hiăng troh.

Cho môi tung mâu kuăn pơlê ki pêt plâi sầu riêng hiăng ton hơnăm, plâi châ krí tơniăn rêm hơnăm sap ing 25 – 30 tâ̆n rêm rơnó, pôa Nguyễn Văn Thăng, a cheăm Ea Yông, tơring Krông Pač, kong pơlê Dak Lak ăm ‘nâi, tá hâi ai hơnăm ki lâi pôa ƀă kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng tung cheăm tô tuăn tăng tíu ki tê plâi sầu riêng môi tiah hơnăm kố. Xua pơreăng COVID-19 ôh tá tơniăn hiăng tơdjâk kân troh tơdroăng ki pơto chơ tê plâi. Ối to lâi măng tĭng ‘nôi plâi sầu riêng mot tung rơnó krí xiâm, la ƀă tơdroăng ki môi tiah nôkố mơni mâu khu ki roê kô ôh tá lăm troh roê môi tiah rêm hơnăm. Tơdroăng kố kô tơdjâk troh ki dâi lĕm dêi plâi sầu riêng ƀă mâu tơdroăng ki tro lŭp ăm mâu ngế ki pêt. Pôa Nguyễn Văn Thăng tối:

“Kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng tô tuăn ‘na pơreăng, malối cho tơdroăng ki pơto chơ. Tâng tơdroăng ki pơto chơ ôh tá châ tơniăn lĕm mê gá tơpá ăm vâi krâ nhŏng o ki pêi chiâk deăng xua kố cho plâi kâ, hiăng tum cho athế tê hlối ôh tá chiâng lôi ton. Plâi hơnăm kố kơtóu hên, lĕm”.

Rêm ha sầu riêng rơnó kố châ liăn laih sap ing 400 – 800 rơtuh liăn

Tơbleăng kô trâm mâu tơdroăng ki xơpá tung tơdroăng ki tê, hiăng vâ troh hâi khế krí, ai mâu Khu pêi cheăng tơrŭm hiăng ‘no liăn roê kơmăi kơmok rak vế plâi klêi kơ’nâi krí vâ pro ton hâi khế ki rak vế, kơdroh tơdroăng ki plâi tro tơ’nhiê, ŭm. Ki xiâm môi tiah Khu pêi cheăng tơrŭm Cây ăn trái Krông Pač, tơring Krông Pač, kong pơlê Dak Lak hiăng ‘no liăn roê kơmăi ki lŏng, lêa, pro hngíu ƀă ƀăng tơnêi 2 rơpâu met karê, ki têi 30 tâ̆n pơluăn tung môi hâi vâ mơdêk hâi khế rak vế ki ôh tá tơdjâk hên troh ki dâi lĕm.

Ing mê, Khu pêi cheăng tơrŭm chiâng vâ pro ton hâi khế tê ăm kơchơ tung tơnêi têa ƀă tê ngi kong têa ê. Pôa Lê Viết Chiến, kăn phŏ pơkuâ Khu pêi cheăng tơrŭm Cây ăn trái Krông Pač, kong pơlê Dak Lak ăm ‘nâi:

“Nôkố tơdroăng ki pơto chơ kế tơmeăm xơpá, tung pơla mê rơnó krí a Dak Lak kố hên, tơdjâk troh tơdroăng ki tê tơ’lêi trâm pá. Tiô pin akố, á lŏng, lêa tơdrêng akố hlối môi tiah kố kô tăng cheăng pêi ăm vâi krâ nhŏng o drêng mâu plâi kâ ôh tá châ pơto chơ tê mê xuân ai hâi khế vâ tê akố”.

Rêm kg sầu riêng hdrê Dona yă tê kơdroh iâ sap ing 40 – 42 rơpâu liăn

Tơring Krông Pač cho kơpong pêt plâi sầu riêng kân má môi dêi kong pơlê Dak Lak, hơnăm 2021 tiô tối hdrối plâi sầu riêng dêi tơring tiô riân châ 40 rơpâu tâ̆n – 45 rơpâu tâ̆n, ki kơnía tiô riân châ 2 rơpâu rơtal liăn. Ƀă tơdroăng ki khŏm vâ mơ-eăm pôi tá ăm tơdroăng ki tê plâi sầu riêng tro pơtê xua pơreăng kân COVID-19, khu kăn pơkuâ mâu tơring, cheăm mơdêk mâu tơdroăng hbrâ ví ƀă tŏng kum kuăn pơlê ki pêt plâi sầu riêng, khu mơdró kâ tê roê plâi vâ rế mơnhông mơdêk cheăng kâ rế hbrâ mơdât pơreăng tơƀrê.

Jâ Ngô Thị Minh Trinh, kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan tơring Krông Pač, kong pơlê Dak Lak ăm ‘mâi:

“Hlo tơdroăng ki ôh tá tơniăn dêi pơreăng mê tơring xuân hiăng hbrâ rơnáu mơjiâng mâu tôh ki lăm prôk ukố umê tung tơring. Malối, pro tơ’lêi hlâu má môi ăm mâu khu ki lăm troh roê, ngin kô ai tôh pêi cheăng ukố umê troh tŏng kum mâu tíu ki roê xo vâ tơbleăng mâu troăng hơlâ hbrâ mơdât pơreăng. Tơdrêng amê hnối ai hlá mơ-éa pơkâ thế mâu khu râ, kơvâ cheăng ki ai tơdjâk troh môi tiah Khu ngăn troăng prôk ƀă rơxế kơtâu,

Khu ngăn chiâk deăng ƀă mơnhông thôn pơlê, Khu ngăn cheăng kơmăi kơmok ƀă tê mơdró pro tơ’lêi hlâu tung tơdroăng ki krí xo, pơto chơ plâi sầu riêng”.

Tiô pôa Nguyễn Hoài Dương, kăn pơkuâ khu ngăn chiâk deăng ƀă mơnhông thôn pơlê kong pơlê Dak Lak, lâp kong pơlê ai vâ chê 10 rơpâu ha tơnêi pêt plâi sầu riêng, plâi sầu riêng hơnăm kố châ 100 rơpâu tâ̆n. Sap ing rơnó krí troh nôkố, Khu ngăn chiâk deăng hiăng tơrŭm ƀă mâu tơring pơkâ túa vâ tê roê ƀă mơjiâng tôh tŏng kum kuăn pơlê tung pơla krí plâi ƀă tê. Malối cho pơkâ thế mâu Khu xiâm, kơvâ cheăng ai tơdroăng ki tơrŭm tơdjêp ƀă mâu tíu ki tê roê vâ châ ai tíu ki tê ‘na mâu kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng kố. Pôa Nguyễn Hoài Dương tối:

“Ngin hiăng ai hlá mơ-éa tí tăng ‘nâi plĕng ăm Vi ƀan hnê ngăn kong pơlê pâ thế ƀă Khu xiâm ngăn cheăng kơmăi kơmok, Khu xiâm ngăn chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê tíu ki rak ngăn mâu tơdroăng ki tê mơdró điê̆n tưh lơ mâu tíu xiâm tê roê vâ tơbleăng tê, tơdjêp ƀă mâu tíu xiâm tê, mâu khu mơdró kâ rơtế ƀă Dak Lak ‘nâi kơxô̆ plâi, rơnó dêi mâu plâi vâ tơdjêp, tê mâu tơmeăm ki kố. Tung mê ai plâi sầu riêng ƀă plâi ƀơr”.

Rơtế ƀă tơdroăng ki tŏng kum mâu ngế ki pêt plâi sầu riêng, tê plâi sầu riêng tung tơnêi têa ƀă tơdroăng ki tŏng kum Khu mơdró kâ chêh inâi hbru ăm Logo rơtế ƀă mah kơxô̆ ki vâ ‘nâi QR code ăm tơdroăng ki veăng pro tơ’lêi hlâu tung pơla pơto chơ, pơcháu plâi sầu riêng ing mâu tíu séa ngăn drêng pơto chơ, kong pơlê Dak Lak xuân hiăng mơjiâng tŭm mâu tơdroăng pơkâ ăm 47 mah kơpong pêt plâi sầu riêng drêng chiâng vâ prôk a troăng kô ai tŭm tơdroăng ki tê xiâm ngi kong têa ê.

*** Tơdroăng tê tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng dế trâm hên xơpá xua tơdjâk pơreăng COVID-19 ƀă plâi sầu riêng Dak Lak xuân tiah mê. Malối drêng troh rơnó krí plâi sầu riêng ki tơ-ƀrê lĕm dế achê. Riân lâp tung kong pơlê ai vâ chê 10 rơpâu ha plâi sầu riêng, hơnăm kố châ 100 rơpâu tâ̆n. Tiah mê troăng rơhlâ ki lâi vâ rak tơniăn ăm plâi sầu riêng tung pơla nôkố? Ngế chêh hlá tơbeăng rơ’jiu Việt Nam ai kơ êng pôa Nguyễn Hoài Dương, Ngế pơkuâ ngăn pêi chiâk deăng mơnhông mơdêk thôn pơlê dêi kong pơlê Dak Lak vâ nhên tâ tơdroăng mê.

-Ô pôa, achê pơla kố ai mâu ki ‘nâ tối tiah kố plâi sầu riêng Dak Lak dế ôh tá ai yă “rơpâ ó” tơdroăng mê ki khât gá ti lâi há?

Pôa Nguyễn Hoài Dương: Nôkố mâu hdrê plâi sầu riêng dế krí ki hên cho hdrê hdrê plâi kŭn, hdrê plâi tung tơnêi têa pin ƀă mâu hdrê ki yă rơpâ. Tơdroăng kố rêm hơnăm vâi xuân châ krí châ tê dêi hôm há, la nôkố xua tung pơla dế ai pơreăng COVID-19 mê kơxô̆ plâi tê, mơngế ki rôe kơdroh xuân môi tiah tơdroăng séa ngăn, gak ngăn kơtăng mê xuân pá tung tơdroăng vâ tê plâ mê xuân tơdjâk há.

-Môi tiah pôa tối mê mâu hdrê plâi sầu riêng hdrê kŭn, hdrê tung tơnêi têa yă rơpâ cho xua xơpá tung tơdroăng tê xua tơdjâk pơreăng COVID-19. Laga ki khât nôkố ai hên kuăn pơlê dế tô tuăn hôm châ tê dêi plâi há lơ ôh, tơmiât tơdroăng tê kô pá tá mâu hdrê plâi sầu riêng ki hdrối nah tê kơnâ. Tiah mê peăng Khu ngăn pêi chiâk deăng - mơnhông thôn pơlê hiăng tơmiât troh tơdroăng kố hâi ai troăng rơhlâ ki lâi ăm tơdroăng mê?

Pôa Nguyễn Hoài Dương: Tơdroăng kố khu ngăn ‘na chiâk deăng ngin tơmiât hlo ôh tá xê to plâi sầu riêng mê ối tá hên tơmeăm pê lo ing chiâk deăng ki ê kơtăn kố 1 khế Khu ngăn ‘na chiâk deăng hiăng pơtroh hlá mơ-eá thế tâi tâng mâu tơring pơlê kong kơdrâm riân ngăn tâi tâng mâu túa tơmeăm ki pêi lo ing chiâk deăng ki pêi lo hlối ai mâu tơmeăm pêi lo tiô rơnó, tối tơbleăng hdrối mâu tơmeăm pêi lo kô pá vâ châ tê mê tơkŭm tâi tâng pơtroh ăm khu xiâm ngăn ‘na chiâk deăng.

Pơla hdrối kố nah ngin ai pơtroh hlá mơ-eá tí tăng ‘nâi plĕng dêi Vi ƀan kong pơlê pơtroh ăm Khu xiâm ngăn tê mơdró, Khu xiâm ngăn pêi chiâk deăng - mơnhông mơdêk thôn pơlê, Khu xiâm ngăn tơdroăng nếo ai - hyôh Internet cho tíu ki ai mâu tíu tơbleăng tê ƀă điê̆n tưh lơ tơbleăng ƀă mâu khu mơdró ki tơrŭm ƀă rơtế veăng tê ƀă Dak Lak vâ ‘nâi tơmeăm pêi lo, rơnó pêi lo dêi mâu tơmeăm vâ tơrŭm tê mâu tơmeăm pêi lo mê. Tung mê, malối cho plâi sầu riêng ƀă bơr. Dak Lak ai dâng 100 rơpâu tâ̆n plâi sầu riêng ƀă 50 rơpâu tâ̆n plâi bơr kô châ krí tung pơla kố ah’’.

Pôa Nguyễn Hoài Dương, Ngế ngăn ‘na chiâk deăng ƀă mơnhông thôn pơlê kong pơlê Dak Lak

-Tơdrêng ƀă tơdroăng tơkôm veăng kum mâu kơvâ cheăng mê tơná kong pơlê Dak Lak xuân kal ai pơkâ mâu troăng rơhlâ nhên tâ, ki hdrối vâ veăng kum kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng, khu mơdró? Tiah mê ki khât gá troăng rơhlâ pêi pro ki klâi, ô pôa?

Pôa Nguyễn Hoài Dương: ‘Na Khu xiâm hnê ngăn ngin hiăng pâ thế kong pơlê 2 tơdroăng: Tơdroăng ki má môi tơkŭm hnê mơhno mâu tơring cheăm pakĭng tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng thế ai veăng kum ‘na pro tơ’lêi hlâu vâ kuăn pơlê ƀă khu mơdró kô chiâng vâ tơdjêp tơrŭm tê mâu tơmeăm pêi  lo malối cho plâi sầu riêng a mâu tơring tơ’lêi hlâu. ‘Nâi nhên pơkâ vâ pro tơniăn ‘na hbrâ mơdât COVID-19 tung tơdroăng pơtroh, tê rôe, kơxuô, chơ djâ thế pêi pro tiô, la thế tối nhên ôh tá hmôu pơ râng mơdât vâi. 

Ing mê, hâi lơ 29/7, pôa Lê Văn Thành, Ngế xiâm phŏ hnê ngăn tơnêi têa  xuân hiăng ai hlá mơ-éa pơkâ pro tơniăn ‘na tê tơmeăm tung pơla dế ai pơreăng COVID-19 mê mâu tơring cheăm kô pơ’lêh xua dế plâ mơdât pơreăng COVID-19 ối ton ôh tá xê môi hâi péa hâi klêi mê tâng pin thế mơhno ôh tá tro mê mâu tơring cheăm tíu ki mê kô trâm pá tiah mê mâu khu mơdró, mâu ngế lăm rôe  vâi ôh tá troh, mê tơdroăng tê tơmeăm pêi lo kô pá khât, mê cho rôh má môi. Má 2, cho hnê mơhno mâu kơvâ ngăn pơkeăng, Khu ngăn troăng prôk thế ai pơkâ nhên ‘na tơdroăng pơto chơ, tơdroăng chơ thế tơniăn ƀă mâu khu mơdró, mơngế ki vê rơxế mâu ngế ki veăng chơ thế pro tơniăn mâu pơkâ tiô tơdroăng klâi.

Vâ ăm mâu kơ koan a tơring cheăm tơ’lêi hlâu tung tơdroăng pêi pro séa ngăn, tí tăng ngăn hnê mơhno tro, kơtăng vâ hbrâ mơdât pơreăng hlối tơniăn tê rôe tơmeăm ăm tơ’lêi hlâu. Mê cho 2 tơdroăng ki xiâm ƀă ai hlá mơ-eá chêh pơtroh ăm mâu kong pơlê mâu tíu xiâm tê tơmeăm tung lâp tơnêi têa  kô ai tơdjêp tơrŭm tê plâi sầu riêng ƀă mâu tơmeăm ki ê dêi kuăn pơlê’’.

-Mê mâu tơdroăng ki châ tơmâng drêng kố tâng tơdroăng tê rôa chơ châ tơ’lêi mê tơdroăng tê plâi sầu riêng ƀă mâu tơmeăm ki ê pê lo ing chiâk deăng tối tơchoâm vâi krâ nhŏng o kô kơdroh iâ ki xơpá, yă tê kô tơniăn iâ. Tiô pôa tơdroăng ki kal drêng kố cho ki klâi?

Pôa Nguyễn Hoài Dương: Vâ pro tơ’lêi hlâu ăm mâu khu mơdró, mâu ki lăm rôe xuân chiâng vâ troh thế ai pơkâ nhên pơla tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng ƀă tê tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng tiah lâi. Tơdroăng kố a mâu tơring môi tiah Krông Pač vâi pêi tro ‘ló mơhé tơring nôkố hâi mơjiâng ki tơrŭm tê. Pơtih tôh ki mê ai mâu pơkâ vâ drêng mâu ngế lăm rôe troh tơbleăng ƀă tơring cheăm ăm hlo nhên cho ‘nâi mâu tíu dêi tơná troh rôe cho mâu tơring cheăm pơlê ki lâi vâ châ séa ngăn, tơbleăng tơná ăm hngêi pơkeăng tôi tro vâ hbrâ mơdât pơreăng.

Thế ai pơkâ nhên ing tơdroăng pơ’lêh tơkŭm tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng, tâ tung kơthung lơ kơxuô, chơ thế tối tơbleăng ăm tơing cheăm ki mê vâ séa ngăn tơniăn ‘na hbrâ mơdât pơreăng. Pakĭng mê nếo mâu tơring cheăm pơlê xuân tối tơbleăng ăm kuăn pơlê, mâu rơpŏng kuăn pơlê ki pêi pêt, mâu  ngế pơkuâ kơdrum deăng  châ ‘nâi mâu pơkâ mê vâ vâi rak vế pêi pro tro pơlâ hlối hbrâ mơdât pơreăng hlối châ tê tơmeăm pêi lo ôh tá xê hmôu pôu râng tơmeăm ôh tá ăm mâu ki vâ lăm rôe vâ rôe teăm tơdrêng chiâng tơdjâk pá troh kuăn pơlê.

Tơdroăng mê tiô a tơmiât, klêi Vi ƀan kong pơlê Dak Lak pơkâ nhên mâu tơdroăng mê, mâu tơdroăng ki tối mê kô châ tơbleăng tung rơ’jiu, um, hlá tơbleăng tung kong pơlê ki kố ƀă kong pơlê ki ê vâ hên ngế kuăn pơlê ‘nâi, khu mơdró ‘nâi, drêng mê vâi kô hmiân tuăn vâ tối tơbleăng mâu troăng rơhlâ rôe, chơ tiô pơkâ’’.

-Mơnê kơ pôa!

VOV Tây Nguyên

Katarina Nga - Gương tơplôu ƀă tơbleăng