VOV4.Sêdang - Tung khế 9 pơla hdrối kố nah, Khu xiâm ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông thôn pơlê hiăng rah xo kong pơlê Gia Lai vâ tơku\m po leh mơ’no tê plâi krui kơxái [ă kơphế ki apoăng tiô Tơdroăng tơkêa mơdró kâ tơ’lêi hlâu xua Việt Nam [ă Châu Âu tối cho EVFTA. Tơdroăng kố ăm hlo, ki tơ’lêi hlâu má môi dêi mâu kế tơmeăm tê mơdró ‘na tơmeăm chiâk deăng a kong pơlê kố. Tơdroăng ki kal akố, Gia Lai hiăng hlo nhên tơdroăng ki pơloăng mơnúa hiăng  mơ’no, dế thăm mơdêk ivá pơkuâ cheăng [ă pêi pêt, hơ’leh nếo ‘na cheăng kơmăi kơmok ki uâ mơdiê vâ khoh ai tíu ki châ tơru\m tê mơdró tơniăn a kơchơ dêi châu Âu. Nguyễn Thảo, Ngế chêh hlá tơbeăng cheăng tung Rơ’jíu Việt Nam a kơpong Tây Nguyên ai chêh tối ‘na tơdroăng mê.

Gia Lai dế nôkố ai 94 rơpâu ha kơphế, châ 1/6 tâi tâng [ăng deăng kơphế ki ai tung lâp tơnêi têa. A kong pơlê kô ai hên [ăng chiâk deăng kơphế ki kân sap ing 10 troh 30 ha, mơ’no liăn pêi cheăng tro tơdroăng, tơ’lêi ăm tơdroăng pêi pêt kơphế vâ ai plâi châ tê mơ’no ăm mâu kong têa ê ki kal. Pôa Thái Như Hiệp, Kăn hnê ngăn Ho#i đong Kuăn tr^ Ko\ng ti pêi cheăng tiô rơnó Vĩnh Hiệp (Gia Lai) - Khu mơdró kâ ki apoăng dêi kong pơlê pêi mơjiâng kơphế tơtro tiô túa hưh cơ dêi Mih, dó inâi USDA, mơjiâng chiâng kơphế tơpoăng, kơphế phin hlá mơ-éa [ă kơphế ki tơvât ai inâi L’amant, châ tê mơ’no troh a châu Âu, ai mơnhên tối tiah kố: Kuăn pơlê Gia Lai hlê rơkê păng ‘nâng, xua mê kô tơ’lêi vâ hơ’leh nếo vâ rơtế [ă khu mơdró kâ pêi kâ tơtro [ă tơdroăng ki nếo tơkêa ki nếo ing tơdroăng k^ tơkêa EVFTA:

‘’Kơphế tê mơ’no mê athế ai tơmeăm ki môi tiah dêi pó, hên má môi, ki dâi le\m má môi. Mâu ngế ki pêt kơphế a Gia Lai ai mơhno túa tơlá ki re\ng má môi, vâi hhbrâ vâ hơ’leh tro tiô tơdroăng, tiô tơdroăng tơkêa pêi vâ vâi ai tơtro re\ng tâ’’.

Hên rơpo\ng pêi chiâk a Gia Lai hiăng pêt kơphế tiô túa hưh cơ vâ pêi lo kế tơmeăm ki dâi le\m

Pak^ng kơphế, plâi krui kơxái xuân cho hdrê loăng ki rơdêi dêi Gia Lai, ai lối 3.000ha, châ pêi lo lối 84 rơpâu ta#n. Tiô tơdroăng tối hdrối, troh hơnăm 2025 ah, kơxo# tơnêi ki pêt kơphế kô tâk troh 10 rơpâu ha. Dế nôkố, tơdroăng ki tơru\m pơla kuăn pơlê ki pêt plâi krui kơxái a mâu tơring }ư\ Prong, ‘Mang Yang, Đăk Đoa xuân hiăng châ mơjiâng. A kong pơlê, hiăng pêi pro klêi mâu tơmeăm ki vâ uâ mơdiê plâi krui kơxái, kơnôm ai tá tơdroăng veăng kum dêi khu mơdró kâ ki séa mơnhên ngăn, hbruô ăm hdrê, mâu [ăng chiâk deăng [ă rơpo\ng ki mơdâ pêt troh a hngêi kơmăi ki vâ pêi cheăng tro tiô túa chal nếo nôkố. Mâu tơmeăm ki mơjiâng pro ing plâi krui kơxái hiăng châ mơ’no tê hên a Gia Lai, thăm nếo hiăng châ tê mơ’no troh a châu Âu tiô tơdroăng tơkêa pêi EVFTA.

Mâu khu mơdró kơphế a Gia Lai hiăng mơ’no liăn mơjiâng kơphế [ă kơmăi ki dâi le\m

Pôa Lưu Trọng Nghĩa, Kăn ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông thôn pơlê vêh mơnhên tối: Gia Lai dế pêi pro tiô troăng hơlâ ki vâ mơjiâng tơmeăm ing plâi krui kơxái dêi kong pơlê chiâng tơmeăm ki xiâm dêi Việt Nam:

‘’Krê [ă plâi krui kơxái, ngin ai mơnhên tối kố cho tơmeăm pêt ki xiâm, ngin dế mơjiâng vâ mơhno tíu ki pêt mơjiâng ăm plâi krui kơxái Gia Lai. Tơdroăng ki mơ’no tối akố, kal athế po rơdâ krá tơniăn. Tơkéa vâ tối ai tá tơdroăng veăng pêi dêi khu mơdró kâ, dêi kuăn pơlê, tâi tâng pơrá châ xúa. Ki má péa nếo athế ai hdrê ki dâi le\m ăm tơrêm kơpong, ai túa cheăng ki tơ’ló khât, pêi pêt tiô túa ki tơtro dêi lâp plâi tơnêi. Plâi krui kơxái Gia Lai tâng lơ châ mơnhông krá tơniăn mơni kô  tơ’lêi kum teăng mâ tơmeăm ki pêi lo ing plâi krui kơxái dêi Việt Nam vâ châ mơ’no tê troh hên kong tea ê’’.

Kơdrum mơdâ plâi krui kơxái ki mơdât oâ hdrong a Gia Lai

Gia Lai cho kong pơlê ki ai tơnêi tíu kân má môi dêi Tây Nguyên. Mơnhông pêi chiâk deăng kơmăi kơmok cho pêi tơdrêng [ă tơdroăng uâ mơdiê hiăng châ Đảng [o# kong pơlê rah xo môi tung mâu hnoăng cheăng xiâm dêi hneăng hơnăm 2020-2025. Tung mê, kơxái tiu, kơphế, plâi krui kơxái châ mơnhên tối cho mâu hdrê loăng ki xiâm tung pêi pêt mơjiâng. Tung mâu khế hơnăm hdrối mê hía nah, mâu kơvâ cheăng dêi kong pơlê hiăng mơjiâng [ă pêi pro hên tơdroăng cheăng vâ ‘mâi rơnêu kơvâ cheăng chiâk deăng, mơnhông krá tơniăn mâu hdrê loăng pêt ki xiâm, chêh bro hồ sơ mơjiâng [ă mơhno tối tíu ki pêt mơjiâng 11 kế tơmeăm chiâk deăng, tung mê, ai plâi krui kơxái [ă kơphế.

Maluâ châu Âu cho tíu ki pro pá khât tơdroăng ki tí tăng rôe kế tơmeăm, ai hên túa pơkâ vâ kring vế tơniăn ‘na hyôh kong prâi, tơdroăng rêh kâ ối dêi pơlê pơla ăm kuăn pơlê pêi chiâk deăng [ă ki xiâm dêi tơdroăng pêi mơjiâng kế tơmeăm. La [ă mâu khu mơdró kâ [ă mâu kơ koan pơkuâ ngăn tơnêi têa ‘na pêi chiâk deăng a kong pơlê pơrá hiăng loi tơngah khât tung tơdroăng ivá cheăng dêi tơná. Tiô pôa Lê Huy Tòan, Kăn pơkuâ ngăn ‘na tơmeăm ki dâi le\m dêi chiâk deăng [ă pêt loăng mơjiâng kong, păn tơnăng ká xi xo\ng dêi kong pơlê Gia Lai tối, to lâi hơnăm hdrối mê hía nah, tơdroăng chiâk deăng a kong pơlê ai hên tơdroăng ki pá puât xua ôh tá hâi ai troăng hơlâ ki nhên ‘na ki pơxúa dêi tơmeăm pêi pêt. Nôkố, tơdroăng ki kơjo kum [ă pơkal thế dêi châu Âu hiăng kum tơdroăng kố chiâng thăm rế tơniăn tâ:

‘’Drêng pêi pêt tiô tơdroăng pơkâ, tơná ga hiăng mơjiâng xêh troăng hơlâ ki tơtro ăm kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng vâ kring vế hyôh kong prâi, tơnêi tíu, tí tăng mơnhên xiâm kối, kring vế tơniăn tơdroăng ki kal ăm mơngế pêi cheăng, pơkuâ tâi tâng mâu tơmeăm khoăng ki pêi mơjiâng ing chiâk deăng, mâu kơdrêa, hrái báu, kông, hnông klêi kơ’nâi xuâ, krí xo, pơrá châ rak ngăn tơniăn’’.

Kế tơmeăm ki mơjiâng ing plâi krui kơxái Gia Lai hiăng châ mơ’no tê roh  apoăng troh a châu Âu

Cho kong pơlê ki ai tơnêi tíu ki kân rơdâ má môi dêi Tây Nguyên, tơdroăng pêi chiâk deăng hiăng châ mơnhông. Mâu tơdroăng ki pơkâ dêi tơkêa pêi EVFTA rơtế [ă mâu kơchơ ki kân dêi châu Âu cho tơdroăng ki pá kân khât, kố xuân cho tơdroăng ki vâ mơhnhôk ‘na mâu tơdroăng pêi chiâk pêi deăng, uâ mơdiê, tê mơdró kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng, vâ ing mê, thăm mơjiâng chiâng túa pêi cheăng ki tơtro khât, tơtro [ă tơdroăng rêh ối nôkố. Mâu troăng prôk la ngiâ cho vâ pêi pro mâu tơdroăng ki xiâm, xuân hiăng pơkâ thế kong pơlê mơ’no tối, to\ng kum vâ kuăn pơlê rơtế [ă khu mơdró kâ, kum pêi pro tiô troăng hơlâ ki tơ’lêi vâ pêi pro.

Nguyễn Thảo chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng