VOV4.Sêdang - A mâu kơpong hơngế hơngo dêi Tây Nguyên tung mâu khế pơla hdrối kố nah pơtối ai khu ngế ki tí tăng tong rup vâi ‘ne\ng, tê mơdró vâi kơdrâi troh a kong têa Sinuâ pro hên rơpo\ng hngêi chiâng tơ’nhê tơdroăng rêh ối tung rơpo\ng hngêi. Xiâm kối khu ngế ki ‘mêi khoh châ tong rup vâi ‘ne\ng [ă vâi kơdrâi mê cho ing tơdroăng ki xúa Facebook, tơkôm ngăn tơdroăng ki tuăn mơno tơ’lêi, re\ng loi dêi mâu vâi droh, xua mê khoh tro khu ‘mêi  tí tăng lông, ai tơdroăng ki pro hmâ, vâ dêi pó, ah pơloăng djâ tê troh a kong têa ê.

Ing rơkong tối dêi mâu ngế ki trâm vêh sap ing mâu tíu ki xơpá ‘na tá tíu tơkăng kong nếo hlo nhên, mâu ngế ki tê mơdró mơngế ôh ti lôi mâu tơdroăng ki lâi vâ pơlông, djâ, tê ngi kong têa Sinuâ vâ xo mâu kơxo# liăn ki ôh tá tơdrăng le\m. Klêi kơ’nâi vâi pro tơdjêp mâu troăng kơxái tê mơdró mơngế a Sinuâ, mâu ngế ki kố vêh a Việt Nam, prôk lăm troh lâp lu mâu thôn pơlê, ki hngế hngo, xúa măng pơlê pơla pơlông, thông, tơhrâ vâ xo pro on veăng. Drêng mâu ngế ki hiăng trâm mê tro hlôp, vâi tê khu ki mê tung tíu ki pro pơlăm pơlối, tê a ko\ng ăm mâu vâi kơnốu Sinuâ pro kơdrâi.

Tung pơla chêh [ai ki kố, ngin trâm o Hồng Thị C, 20 hơnăm, ối a thôn Noh Prông, cheăm Hòa Phong, tơring Krông Bông, ki hiăng châ vêh sap ing mâu tíu ki to tơdroăng xôi, ‘mêi vâ hmâng o tối mâu tơdroăng ki s^ng khéa klêi kơ’nâi o tro tê ăm ngế ki kố ngế ki tá a Sinuâ. C tối: Ing măng pơlê pơla, mê o tơdjêp pro pú [ă 1 ngế inâi Phàng. Klêi kơ’nâi vâ dêi rơpó ing măng, Phàng tối vâ [ă vâ xo C pro kơdrâi tơná. Laga, klêi kơ’nâi trâm C, Phàng hêak C mê ăm lo a kong pơlê Lào Cai, klêi mê C hiăng tro tê tung tíu ki pro pơlăm pơlối a Sinuâ:

‘’Drêng tơpui tung facebook, gá tơhrâ gá kô xo á, apoăng mê á xuân ôh ti loi la rế hía á rế loi gá kô xo á pro kơdrâi mê kơnôm ngế pú troh lăm xo á. Drêng trâm dêi pó mê á kơdrâ, ôh ti chiâng pro tiah lâi bu ‘nâi to prôk tiô gá xo’’.

Tơná C klêi kơ’nâi tro vâi ‘mot tung hngêi tơnêi châ 1 ngế kơnốu Sinuâ roê pro kơdrâi. C ôh ti vâ pro kơdrâi gá, mê tro ngế ki pơkuâ hngêi ôh tá ăm kâ hmê, râng loăng pâm xiăn ó khât. Laga, tung tơdroăng ki mê xuân trâm tơdroăng ki mơhúa, drêng khu ki tê mơdró mơngế djâ C vêh a hngêi ‘’kơnốu’’ mê tâi tâng vâi tro khu Ko\ng an Sinuâ séa ngăn [ă to\ng kum.

Tung pơla hdrối kố nah, a kong pơlê Dak Lak, tơdroăng cheăng dêi mâu ngế ki pro xôi ‘na roê tê mơngế, malối cho vâi hdrêng, vâi kơdrâi djâ ngi kong têa ê vâ pro kơdrâi ôh tá tro luât [ă tê ăm mâu tíu ki pro pơlăm pơlối a kong têa ê hlo ôh tá tơniăn. A kơ koan kan sat séa ngăn tơdroăng xôi Ko\ng an kong pơlê Dak Lak, Thào A Vảng, a cheăm Dak R’măng, tơring Dak Glong, kong pơlê Dak Nông tối:

‘’Vâi tá hâi ‘nâi á cho ngế ki ‘mêi hêak djâ tê ngi Sinuâ mê vâi loi [ă prôk tiô á. Tâi tâng mâu vâi o ki pơlông djâ ai 4 ngế djâ ngi Sinuâ, klêi mê á tê xo liăn’’.

To lâi hơnăm hdrối, vâ hbrâ mơdât tơdroăng ki hêak tê mơngế ki peăng ‘na tá tơkăng kong, mâu kơ koan chêh hlá tơbeăng, rơ’jiu hên hdroh tối tơbleăng, khu kăn veăng tối tơbleăng, mơdêk tơdroăng ki hlê ple\ng dêi kuăn pơlê la klêi mê ôh tá hlo tơ-[rê. Krê a Dak Lak, troh nôkố, Ko\ng an kong pơlê hiăng châ ‘nâi 14 ngế droh tro vâi hêak tê ngi Sinuâ [ă ai mâu ngế ki ‘nâ troh nôkố xuân tá hâi ‘nâi nhên tơdroăng.

Hlo tơdroăng kố, Ko\ng an kong pơlê Dak Lak hiăng tối tơbleăng tơdâng tơ’mô mâu troăng hơlâ hnoăng cheăng vâ hbrâ rơnáu, re\ng châ ‘nâi, hbrâ mơdât mâu ngế ki pro xôi kố. Pak^ng mê, khu ko\ng an xuân tí tăng ‘nâi ple\ng ăm khu râ Đảng, khu kăn pơkuâ kong pơlê vâ pêi pro tro hnoăng cheăng troăng hơlâ mơnhông mơdêk cheăng kâ, rak tơniăn tơdroăng rêh ối pơlê pơla, ai túa pơkâ to\ng kum ăm mâu nâ o vâi kơdrâi ki ai tơdroăng rêh ối cheăng kâ xơpá.

Tăng cheăng pêi ăm mâu ngế ki tro tung mâu rôh roê tê mơngế vâ kum vâi re\ng vêh tơru\m tung rêh ối. Đăi tă Phạm Minh Thắng, kăn pho\ pơkuâ Ko\ng an kong pơlê Dak Lak ăm ‘nâi:

‘’Pơkâ thế mâu khu râ, kơvâ cheăng mâu kơ koan tơru\m kơhnâ hbrâ rơnáu [ă khu ko\ng an pêi pro tro hnoăng cheăng hnê tối ‘na túa pơkâ tơmiât ‘mêi dêi khu ki pro xôi roê tê mơngế, malối cho mâu ki mơni kô trâm tung kơpong hdroâng kuăn ngo môi tiah hdroâng kuăn ngo Mông, Rơđế, a kơpong hngế hngo vâ rêm ngế hlê ple\ng, ‘nâi ‘na túa tơmiât dêi mâu ngế ki pro xôi roê tê mơngế’’.

Tiô chêh tối dêi Khu ngăn pêi cheăng, mố đo#i rong [ă rêh ối pơlê pơla, rêm hơnăm, mâu khu ki ai tơdjâk troh châ ‘nâi dâng 400 rôh roê mơngế, kơxo# ngế ki tro mê tâk troh lối hr^ng, thăm nếo lối rơpâu. Tung mê, kơxo# roh ki roê tê mơngế ngi kong têa ê châ dâng 80%. Mâu ngế ki pro xôi ki hên cho khu ki rơkê ple\ng, ai tơdroăng xôi, ‘na roê tê mơngế, tơru\m [ă mâu ngế a kơpong hngế hngo, tíu tơkăng kong pro chiâng troăng ki kơtoâ pơkí vâ pơlông djâ, hêak ăm mâu ngế ki kố lo a kong têa ê vâ tê.

Mâu ngế ki trâm dêi mâu ngế ki pro xôi tê mơdró mơngế hmâ cho vâi kơdrâi [ă vâi hdrêng, tro vâi pro pơlăm pơlối lơ pơklât thế pêi cheăng, môi tiah têk rôh nôkố. Ai ngế ki ‘nâ châ leăm xo kơnốu Sinuâ sap ing môi ngế ki vâi hmâ ing măng la hiăng hbrâ tiô [ối ngế ki vâi ôh ti ‘nâi mê djâ troh a pơlê ki vâi ôh ti ‘nâi, mê ah kơdrâ drêng ‘nâi dêi tơná hiăng tro vâi tê ăm ngế ki kố ngi troh ngế ki tá môi tiah tơmeăm.

Pak^ng mê, tơdroăng ki roê tê vâi hdrêng, malối cho hok tro mâu hngêi trung hdroâng kuăn ngo ai tíu kâ koi ối pơtê hlo ôh tá tơniăn. Mâu ngế ki pro pơxúa ăm dêi tơná ing tơdroăng ki rak ngăn ôh tá krá tơniăn dêi rơpo\ng hngê, hngêi trung, ho\ng mâu trang măng pơlê pơla Zalo, Facebook [ă hên ki ê pro achê, pơlông djâ, lăm ôm hyô, roê hbru ăm tơmeăm, pêi cheăng vâi la châ liăn hên vâ djâ vâi troh a pơlê kong kơdrâm tê ăm tíu ki ôu kâ, tíu ki hơdruê karaoke a mâu kơpong ôm hyô, kơpong tíu pêi cheăng [ă kơmăi kơmok lơ a k^ng troăng kân, pơklât thế pro pơlăm pơlối, pơklât ‘na pêi cheăng lơ tê ngi kong têa ê.

Vâ hbrâ mơdât tơdroăng ki tê mơdró mơngế, rak vế vâi kơdrâi [ă vâi hdrêng tung mâu tơdroăng ki pơlông djâ dêi mâu ngế ki tê mơdró mơngế. Khu ngăn pêi cheăng, mố đo#i tro rong [ă rêh ối pơlê pơla hiăng pêi pro tơdroăng tơkêa ‘’Mơjiâng troăng ki tối tơbleăng tơdrêng, hbrâ mơdât roê tê mơngế a Việt Nam’’ [ă inâi khe\n cho Tíu xiâm phôn tơnêi têa rak vế vâi hdrêng 111. Tơdroăng tơkêa châ tơbleăng sap ing khế 7/2012 kố.

Hiăng ai lối chât rơpâu rôh khe\n troh tíu kố, ki xiâm dêi tơdroăng khe\n troh tíu ki tơbleăng tơdrêng kố ki hên cho rôh khe\n tối tơbleăng ‘na tơdroăng pêi cheăng hnoăng cheăng dêi tíu tơbleăng tơdrêng. Pak^ng mê, cho mâu rôh khe\n tối tơbleăng ‘na tơdroăng ki tê mơngế a Việt Nam [ă mâu tơdroăng ki ê môi lăm rêh ối, lăm pêi cheăng a kong têa ê lơ tơdroăng cheăng pêi [ă hên ki ê.

Ing mê, hiăng re\ng tơbleăng troh mâu khu ki ai tơdjâk troh ‘nâi ki xiâm dêi mâu rôh pêi pro troăng kố [ă tăng túa pơkâ tơleăng, to\ng kum mâu ngế ki trâm tơdroăng mê; tiâ mơnhên ‘na mâu tơdroăng ki tâ tá tơdroăng ki hbrâ mơdât roê tê mơngế, kum tiâ mơnhên tí tăng tíu ki ối hmuâ, kum tiâ mơnhên ‘na luât, tiâ mơnhên ‘na hiâm mơno ăm ngế ki mê [ă rơpo\ng hngêi vâi.

Nguyễn Hải-VOV4

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng