VOV4.Sêdang - Ing mâu tơdroăng go#m ‘măn mâu kong kếo, tơ’lo ki vâi hvât hmâng to lo vâ a mâu k^ng troăng, a k^ng hno, thông têa dêi mâu cheăm, pơlê; tơdroăng ki lăm tôm, go#m ok môi tíu mâu tơ’lo, kong kếo pơkeăng phon, pơkeăng xôh oâ hdrong a tơring }ư\ Mgar, kong pơlê Dak Lak hiăng hlo chía tơ-[rê iâ. Tơdrêng amê, hiâm tuăn dêi kuăn pơlê hiăng xuân chía rế kơhnâ iâ ‘na tơdroăng pro mơgrúa tơnêi tíu. Ing mê, veăng rak vế tơdroăng ki krúa ăm pơlê cheăm.

Nếo tơku\m mâu tơ’lo, kong kếo pơkeăng xoh kơdê nhâ loăng, ôa hdrong ki hiăng tâi hiăng hvât lôi xo tâ tung ki lía nilong klêi mê tơku\m nêo, pôa Huỳnh Xuân Xanh, ối athôn Tiến Phát, cheăm Quảng Tiến, tơring C|ư\ Mgar, kong pơlê Dak Lak ăm ‘nâi: Kố cho xok ki ai trếo ‘mêi mê thế ‘măn krê, djâ a kơpong ki ăm tơku\m mâu kong kếo klêi mê vâ djâ prâu tah. Vâ chê 3 hơnăm hdrối, riân sap ing ai tíu vâi meăn pro thế tâ mâu kong kếo pơkeăng ki hiăng klêi xúa xôh nhâ loăng, ôa hdrong, kong kếo, mâu tơdrong pơkeăng ki hiăng xúa ki vâi tâ tung tíu meăn pro môi tiah tíu hdoăng têa a k^ng klâng, a chêk, châ mâu đoân viên, droh rơtăm tung cheăm kơhnâ hnê tối, pôa Xanh [ă hên ngế kuăn pơlê ki ê rơtâ tá kơpong mê hiăng chôa hơ’leh hiăng hmâ [ă tơdroăng vâi hnê.

Kơ’nâi rêm rôh xúa, mâu kơ’lo, tơdrong, kong kếo pơkeăng  xuân châ tôm xo tơku\m krê [ă tơku\m tâ tung tíu meăn môi kơthung kân môi tiah tíu hdoăng têa vâ ‘măn mâu xok, kong kếo pơkeăng.

‘’Xok ki hvât lôi mê pin tâ tung tíu ki meăn mê gá krúa tâ, tơ’lêi rak ngăn tâ, kơdroh ki pro ‘mêi hyôh kong prâi. Ki kal má môi tâng rêm ngế xuân hlê ple\ng mê ngế ki lâi xuân tâ amê, tiah mê, tơ’lêi tâ [ă xok ki hvât lôi mê oh tá tro hvât hmâng vâ’’.

Đoân viên hnê tối ăm kuăn pơlê ‘na túa xúa Tíu meăn pro vâ tâ xok pơkeăng

Ngoh Nguyễn Văn Hải, ối a thôn Tiến Phú, cheăm Quảng Tiến, tơring C|ư\ Mgar tối tiah kố: mâu tíu ki meăn mê thế tơku\m tâ ‘măn xok pơkeăng vâi pro a mâu troăng kân xiâm ki vâ lăm a klâng, a chiâk mê tơ’lêi kuăn pơlê tung kơpong vâ hvât amê. Kuăn pơlê akố ki hên pêi klâng chiâk, pêt loăng plâi, prá alâi [ă loăng plâi ton hơnăm mê pơkeăng kơdê nhâ, pơkeăng xôk kơdê ôa hdrong, pơkeăng ăm loăng plâi drêh le\m vâi xúa rêm hơnăm vâ tối gá hên. Rơpo\ng ngoh xuân xúa hên mâu pơkeăng kơdê nhâ, kơdê ôa hdrong, pơkeăng pro ăm loăng plâi lo reăng kơ’muăn plâi xoh a mâu roh ki ê dêi rơpó tung hơnăm.

Hdrối nah, tâi tâng mâu tơdrong, kơ’lo, kong kếo pơkeăng klêi xôh vâi tơku\m ‘măn tơchoâm [ă xok tơdroăng kố hiăng kơdroh hên.

‘’Vâi xuân ‘măn akố lơ prôk luâ to lâi to troăng chiâk kố ah vâi tâ ‘măn. Tơ’lêi hlâu mê vâi tâ tung tíu ki meăn môi tiah tíu hdoăng têa ki vâ pro a drô troăng mê, prôk hlo tíu lâi ai vâi tâ amê. Mâu tíu mê vâ tơ’lêi ăm kuăn pơlê tâ ‘măn tơchoâm, tâng ôh tá ai vâi hvât hmâng to lơ  vâ’’.

Sap ai tíu meăn tâ xok, kuăn pơlê hiăng hơ’leh [ă chôa hmâ dêi kuăn pơlê, kơdroh hvât tơdrong, kơ’lo, kung kếo pơkeăng hmâng vâ a klâng ki pro ‘mêi hyôh kong prâi

Nâ Nguyễn Thị Ngọc Ánh, Kăn pho\ hnê ngăn Đoân droh rơtăm cheăm Quảng Tiến, tơring C|ư\ Mgar ăm ‘nâi, tai tâng cheăm nôkố ai 9 tíu ki meăn môi tiah tíu hdoăng têa vâ thế tâ mâu kơ’lo kung kếo pơkeăng ki hiăng klêi xúa pro a mâu thôn. Sap ing hơnăm 2017 troh nôkố, mâu tíu ki vâi meăn mê hiăng châ kuăn pơlê xua đi đo. Rêm hơnăm, Đoân droh rơtăm cheăm tơbleăng thế mâu droh rơtăm lo ăm tơku\m xôh 2-3 hdroh a tíu vâi meăn tâ ‘măn vâ djâ lăm prâu tah lôi. {ă tơdroăng hnê tối dêi mâu đoân viên droh rơtăm, kơxo# mâu xok ki pơkeăng klêi xúa xoh loăng plâi tôm tơku\m châ rêm hơnăm rế hên tâ, tâng riân sap ing 300kg-400kg xok rêm hơnăm, hiăng veăng pêi pro tơdroăng kơdroh hvât hmâng vâ xok ai trếo ‘mêi  ki pro ‘mêi hyôh kong prâi.

‘’Rôh apoăng ai hên tơdroăng pá, pơtih kuăn pơlê hvât tơchoâm [ă mâu xok ki ê. Đoân droh rơtăm ối thế tôm klâ ‘măn phá tơrêm túa xok. Teăng tơdroăng lăm tối tơbleăng, tối thế kuăn pơlê tơku\m a tơdroăng tôm tơku\m xok kơ’lo kung kếo pơkeăng, mê bú thê tâ mâu kơlo kung kếo pơkeăng ki hiăng klêi ôh mê tung tíu meăn mê tê. To ton kuăn pơlê xuân hmâ, tơdroăng tơku\m tôm xok xuân kơdroh hên há. Kuăn pơlê xuân mơ-eăm xo ki lía tâ kât xi mâu xok, tâ ôh tá hvât hmâng vâ môi tiah hdrối nah xuân tơ’lêi tung tơdroăng ngin lăm tôm tơku\m mâu xok’’.

Rêm hơnăm đoân viên droh rơtăm lo pêi cheăng lăm tôm tơku\m xok 2-3 hdrôh vâ tơku\m mâu xoh a mâu tíu ki meăn  tâ xok

Tiô ngoh Y Wal Mlô, Kăn hnê ngăn Đoân droh rơtăm tơring C|ư\ Mgar tối, troh nôkố tơring C|ư\ Mgar ai 80 tíu meăn tâ mâu kơ’lo kong kếo pơkeăng xôh nhâ, ôa hdrong châ meăn pro a hên tíu tung kơpong pơrá phá. Mâu tíu meăn tâ xok mê hiăng pơtối rak vế ki tơ-[rê tung tơdroăng kum ăm hyôh kong prâi, tơnêi tíu le\m tâ a mâu thôn pơlê, mâu túa xok ki ai trếo ’mêi châ tôm tơku\m djâ prâu tah tro tiô pơkâ.

Tơdrêng amê, ki hlê ple\ng rak vế hyôh kong prâi dêi kuăn pơlê xuân châ mơnhông tơ-[rê, vâi hiăng ‘nâi ‘măn klâ mâu xok, ôh tá ‘măn tơchoâm tơvât [ă xok ki xua tung pêi chiâk [ă mâu xok ki ê, ing mê veăng kum hên tung tơdroăng lăm tôm tơku\m xok.

‘’Nôkố tâi tâng mâu cheăm, pơlê kân dêi tơring C|ư\ Mgar hiăng ai tíu meăn thế hvât mâu kơ’lo kung kếo pơkeăng. Laga la ngiâ kô ah khu ngăn Đoân droh rơtăm tơring kô krếo thế, tơru\m [ă mâu khu râ, kơvâ cheăng vâ pơtối meăn pro mâu tíu tâ ‘măn xok pơkeăng, hlối chiâ tơ’nôm klôh vâ tơku\m mâu xok ki prâu tah. Nôkố mâu cheăm hiăng tơbleăng tối tro tơdroăng mê’’.

Tơring C|ư\ Mgar nôkố ai dâng 70 rơpâu ha tơnêi pêi chiâk deăng, pêt hên mâu hdrê loăng plâi ton hơnăm [ă loăng plâi kâ ki ai pơxúa tung cheăng kâ. Xua mê, pơkeăng xôh kơdê nhâ, xôh kơdê ôa hdrong pơkeăng pro ăm loăng ngiât, lo reăng kơ’muăn plâi ki xúa rêm hơnăm gá hên. {ă tơdroăng pêi pro túa tôm tơku\m xok ki xua tung pêi chiâk dế châ tơbleăng hnê pêi, hiăng kum kuăn pơlê hơ’leh, chiâng tơdroăng hmâ hvât hmâng vâ mâu pơkeăng a klâng, a k^ng kơdrum klêi xúa, ing mê veăng ‘no hnoăng rak vế hyôh kong prâi tung kơpong kuăn pơlê ối ăm krúa le#m tâ.

            H’Xíu H’Mok chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng