Tung mâu hơnăm achê kố, pak^ng mâu ko\ng ti, Khu pêi cheăng tơru\m troh a kong ngo Măng Deang, tơring Kon Plong, kong pơlê Kon Tum ‘no liăn pêi chiâk deăng xúa kơmăi kơmok rơxông nếo mê xuân ai mâu khu tơru\m, mâu ngế krê rah xo tíu kố vâ pêt kế tơmeăm hưh cơ. Tiô pôa Nguyễn Lâm Cảnh, kăn hnê ngăn Khu pêi cheăng tơru\m kong pơlê Kon Tum, ai péa tơdroăng ki tơ’lêi hlâu vâ tơring kố mơnhông pêi chiâk deăng hưh cơ, mê cho kong kế tơniăn le\m [ă troăng hơlâ to\ng kum:

‘’Kon Tum cho kong pơlê ki ai pơxúa ‘na tơdroăng ki pêi chiâk deăng. Kong prâi hngiâm kơchoh, kong mêi hên tơ’lêi hlâu ăm tơdroăng ki pêt mơjiâng kế tơmeăm hưh cơ. Tung pơla achê kố, rêm râ, kơvâ cheăng hiăng tơmâng ngăn troh tơdroăng ki pêt mơjiâng kế tơmeăm hưh cơ, malối cho sap ing Chin phuh pơkâ tơdroăng 109 ‘na pêt mơjiâng kế tơmeăm hưh cơ, tung mê ai pơkâ mâu troăng hơlâ to\ng kum khu mơdró kâ, khu pêi cheăng tơru\m [ă mâu rơpo\ng ki pêi chiâk deăng hơh cơ.

Xua mê, troăng vâ mơnhông pêi chiâk deăng hưh cơ hiăng [ă dế châ khu mơdró kâ, khu pêi cheăng tơru\m, mâu ngế ki pêt mơjiâng kế tơmeăm xuân môi tiah mâu ngế ki roê xúa kế tơmeăm tơmâng ngăn khât’’.

A tơring Kon Plong, kong pơlê Kon Tum, Khu pêi cheăng tơru\m pêt kơchâi reăng [ă ôm hyô droh rơtăm cho môi tung mâu khu ki djâ troăng ahdrối tung pêt kế tơmeăm hưh cơ. Châ rak ngăn, pơkuâ xua 7 ngế tơru\m châ hriâm sap ing râ đăi hok tơngi klêng, [ă mâu kơvâ cheăng ‘na kong nge# sinh hok, trếo kơhiâm, ivá cheăng. 15 túa kơchâi, plâi pôm, dêi Khu pêi cheăng tơru\m hiăng tối nhên ki loi tơngah tung kơchơ mơdró, tê ăm mâu tíu tê tơmeăm ki kân a pơlê kong kân Hồ Chí Minh, môi tiah siêu th^ BigC, tíu tê tơmeăm E-Mart.

Nôkố, [ă tơmeăm châ 5 ta#n kơchâi, plâi pôm rêm khế, Khu pêi cheăng tơru\m bu nếo châ tê 40% tiô tơdroăng rơhêng vâ roê dêi kơchơ. Tiô nâ Trần Thị Dung, Kih sư kong nge# sinh hok, Rak ngăn Khu pêi cheăng tơru\m Kơchâi reăng [ă Ôm hyô Droh rơtăm mê tơdroăng ki kal tơ-[rê cho tơdroăng ki pêi pro kơtăng tung rôh pêt mơjiâng tiô troăng hưh cơ cho sap ing rôh ki pêi tơnêi:

‘’Rêm túa pơkâ dêi pin kô pêi pro krâu khât. Pơtih pêi tơnêi mê hdrối tâ po pêi tơnêi athế test châ ăm ngin a go ‘noăng a lui ‘noăng trếo kơhiâm gá ôh tá tơdâng dêi rơpó dâng lâi. Kih thua#t test tơnêi, xo túa môi tiah lâi, test môi tiah lâi [ă mơ’no kơxo# môi tiah lâi mê gá ai pơkâ tơdrăng má môi.

Mê xuân cho túa ki vâ rak ngăn môi tiah pin séa ngăn ko\ng nhân dêi tơná hiăng pêi tro túa pơkâ há lơ ôh [ă vâi dế pêi pro tiô pơkâ há lơ ôh’’.

{ă ki tơ-[rê ‘na cheăng kâ, a kong pơlê Kon Tum tối tơdjuôm [ă tơring Kon Plong tối krê, rơtế [ă mâu khu mơdró kâ mê hên ngế krê, rơpo\ng hngêi hiăng rah xo troăng prôk cho pêi chiâk deăng hưh cơ. Tơmiât châ pêi chiâk deăng hưh cơ vâ rơkê tung tơdroăng ki pêt kế tơmeăm dêi rơpo\ng, A Nhỉ ngế rơtăm hdroâng kuăn ngo Rơteăng 22 hơnăm a pơlê Đăk Bông, cheăm Măng Buk hiăng troh pêi cheăng a Khu pêi cheăng tơru\m Kơchâi reăng [ă Ôm hyô Droh rơtăm. Tối ‘na túa tơmiât ‘na tơdroăng pêi dêi tơná [ă tá mâu tơdroăng tơmiât dêi tơná, A Nhỉ tối tiah kố:

‘’Tung pơlê pơtih nôu á mơdâ kơchâi, pêt kơchâi mê nôu á ôh tá tôh têa, ôh tá rơvât phon ăm kơchâi. Hlo tơnêi môi tiah kơdroăng kơpôu mê nôu á bu mơdâ amê, drêng gá hiăng kân ah mê pui xo, tâng ai ôh tu lôi. Akố pin athế rak ngăn, athế rơvât phon i tu\m. Mot cheăng akố á hriâm [ối vâ chiâng ngế ko\ng nhân rơkê cheăng kum ăm tơdroăng ki pêt ăm farm. Á kô xúa mâu tơdroăng klâi ki á hriâm akố hnê ăm nôu á pêt’’.

Mơ’nui khế 6 kố nah, Chin phuh hiăng pơkâ tơdroăng mơnhông pêi chiâk deăng hưh cơ hơnăm 2020 – 2030. Kố cho tơdroăng ki tơ’lêi hlâu vâ kong pơlê Kon Tum mơdêk pêi chiâk deăng hơh cơ rế mơnhông

Pôa Nguyễn Văn Xuân cho ngế ki hiăng pê tơ-[rê túa mơnhông pêi chiâk deăng tiô troăng hơlâ hưh cơ a cheăm tơkăng kong kơtiê xahpá ó Măng Mrai, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum. 6 hơnăm hdrối nah, rơpo\ng pôa rơtế [ă túa pêt loăng plâi kâ tơchoâm a môi [ăng tơnêi pêi ai 10 ha; tơmeăm pêi lo troh dâng lâi, tơdroăng tê mâu tơmeăm pêi lo tâi troh dâng mê. Pôa Nguyễn Văn Xuân kô hnê tối ăm pó vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ túa pêi pêt mê.

Ô pôa, pôa búa tối ăm ‘nâi ‘na kơdrum loăng plâi kâ dêi rơpo\ng hngêi ăm kuăn pơlê ki pêi chiâk vâ ‘nâi hôm chiâng há?

Pôa Nguyễn Văn Xuân: A kơdrum loăng plâi á ai hên hdrê loăng. Môi tiah loăng plâi krui [o\ng kơtôu ngiât, plâi krui [o\ng ngeăm klêi mê a pêt krui [o\ng Ruby hdrê Siam, krui ngeăm kơtôu hbo, krui ngeăm kơtôu hbro drêh, krui kuit ngeăm, plâi sầu riêng, plâi ối, plâi na, plâi mit, hên mâu loăng plâi kâ. Rơpo\ng á nôkố xuân hâi ai tu\m vâ tê ăm tung kong pơlê Kon Tum kố.

-Pêt loăng plâi kâ hưh cơ tơdroăng mơdât pơreăng kâ ‘nhiê, phon rơvât ăm loăng châ pêi pro môi tiah lâi, ô pôa?

Pôa Nguyễn Văn Xuân: Ngin vêh pêi cheăng môi tiah chal hdrối nah mâu jâ pôa hmâ pêi, ăm oâ hdrong kơdê dêi tơná oâ hdrong, ôh tá xê xôh mâu pơkeăng ăm oâ hdrong hlâ. Rơpo\ng hngêi nôkố dế xua phon êak ro, phon êak í. Pak^ng mê rơpo\ng hngêi ối xo phon ká. Phon ká mê tôh tiô troăng têa. To phon ká pin ai troăng têa tơrêm xiâm vâ tôh ăm tơchoâm a xiâm. ‘Na mâu phon êak í [ă phon êak ro, mê rơpo\ng hngêi xo  rơvât 1 hơnăm 1 hdroh vâ tơniăn le\m ăm ai trếo kơhiâm ăm loăng [ă ngin ai loăng ki xông kân môi tiah lâi vâ pro tâk lơ chu, tâng choi a xiâm loăng plâi kâ mê pin thế choi ki hên iâ gá ăm tơ’mô ‘’.

-Hên kuăn pơlê nôkố dế tơvâ tơvân hên tơdroăng [ă tơdroăng mơdât rối tr^ng, ôa prâp ki kâ ‘nhiê plâi, kâ ‘nhiê loăng. Pôa tối ăm ngin ‘nâi ‘na túa tơná pêi pêt, rak ngăn tung tơdroăng hbrâ mơdât ôa hdrong ki kố kâ ‘nhiê?

Pôa Nguyễn Văn Xuân: Rối tr^ng nôkố rơpo\ng hngêi pê mơdrăn mơngiơk tr^ng sinh hok kơtúa rơtâ tá. Má péa xo mâu ki lía kơxuô plâi, mâu plâi xuân thế kơ xuô i tu\m, lâp. To plâi krui ngeăm, krui kuit plâi gá hên xuân ôh tá kâi vâ kơxuô rêm pu\m. Krui [o\ng, plâi ối… rơpo\ng hngêi thế kơxuô tâi tâng plâi. Mâu ôa prâp nôkố tung kơdrum a rơnó mơdrăng, rơnó mêi vâ tối ôa prâp ai plâ hơnăm. La tâi tâng mâu nhâ a ‘nâi nôkố êa rơtôh, rơpo\ng hngêi thế trâ mâu nhâ ki hu\n ăm i bâ, mê hiăng ai hmui ku\n, hmui tr^ng, vâi kô lo kâ mâu ôa prâp mê. Drêng mot a kơdrum a pê mơdrăn a tíu ki lâi xuân hlo ai hmui.

-‘Na ki te\ng lơ ôh pôa pêt mâu loăng plâi kâ mê ti lâi ăm tơtro ?

Pôa Nguyễn Văn Xuân: Troăng pơla troăng môi tiah loăng krui ngeăm, krui kuit, loăng plâi ối pêt kơtăn 3cm, loăng plâi krui ngeăm, loăng krui kuit kơtăn 4 x 4m. Mê ‘na loăng krui [o\ng thế kơtăn dêi rơpó 5m. Xua mâu loăng krui [o\ng pá kơdâm tơkâng loăng gá rơdâ. Loăng plâi sầu riêng mê thế kơtăn xiâm kố [ă xiâm tá 8 x 8m. Xua loăng plâi sầu riêng gá vâ ai trâ eăng ăm rơtâ tá loăng ôh tá vâ tơkâng hên tơhyom. Xua mê tơdroăng ki pêt kơtăn pơla xiâm loăng kố [ă xiâm loăng ki tá dêi rơpo\ng hngêi pêt gá tơtro’’.

-Hên kuăn pơlê ki pêi chiâk vâ pro kơdrum pêt loăng plâi kâ tiô troăng hơlâ hưh cơ, pôa hnê tối ăm vâi krâ nho\ng o ‘nâi há túa pêi pêt mê?

Pôa Nguyễn Văn Xuân: Hiăng ‘no liăn pro kơdrum pêt loăng plâi hưh cơ mê rơpo\ng hngêi á kô krếo ăm lăm túa pêi pêt, rak ngăn. Thế ai hiâm tuăn hâk vâ khât ‘nôi, klêi mê thế ai liăn. Xuân ‘no liăn pro kơdrum pêt loăng plâi hưh cơ thế pêi pêt tơtro, ‘no liăn ngân hên. Tiô troăng hơlâ ki vâi vâ rôe nôkố, mâu plâi thế cho plâi le\m ôh tá ai pơkeăng mê, tâng plâi ki oh tá le\m lơ rơvât pơkeăng vâi ôh tá vâ rôe. 

Hên vâi krâ nho\ng o tô tuăn, tâng pêt ah tê ulâi. La [ă rơpo\ng hngêi á nôkố ôh tá ai plâi vâ tê xua vâi loi khât, troh lăm ngăn túa pêt [ă klêi mê vâi khăm ngăn, test mâu hdrê plâi ngăn hôm ai xôh pơkeăng kơdê ôa hdrong a plâi, la rơpo\ng hngêi á ôh tá xôh pơkeăng.

Hôm, mơnê kơ pôa!

Gương - Ka tarina Nga tơplôu [ă tơbleăng