VOV4.Sêdang - A pơlê kong kơdrâm Bảo Lộc, kong pơlê Lâm Đồng, Tíu xiâm hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng, ối tung Khu xiâm ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông thôn pơlê hiăng tơru\m [ă khu kăn kong pơlê po roh tơpui tơno hnê mơhnhôk chiâk deăng, dó inâi ‘’Mơnhông păn hdrong prế krá tơniăn tiô túa ki mơ’no tê kong têa ê’’, tăng troăng prôk vâ kơvâ ngăn ‘na pêt loăng yâu păn hdrong a tơnêi têa pin mơnhông krá tơniăn.

Tiô kơ koan xiâm păn mơnăn mơnôa, nôkố, lâp tơnêi têa ai 32 kong pơlê mơnhông tơdroăng pêt loăng yâu păn hdrong xo prế [a\ lối 10 rơpâu 500 ha yâu, tung mê, kơpong Tây Nguyên châ 73%. Pêi lo hlá yâu châ 35 – 40 ta#n/ha. Hơnăm 2018, lâp tơnêi têa mơjiâng pro châ vâ chê 8 rơpâu 300 ta#n prế hdrong tu\m túa. Hơnăm 2019, pêi lo prế hdrong châ 9 rơpâu 200 ta#n, tâk 10,7% tâng pơchông [a\ hơnăm 2018.

Nôkố kơxo# prế dêi Việt Nam ối má 5 tung lâp plâi tơnêi, bu kơ’nâi kong têa Sinuâ, Ấn Độ, Uzbekistan [a\ Siam. Mơhé ai tâk hên ‘na kơxo# prế laga rêm hơnăm Việt Nam xuân rôe rơpâu ta#n prế ing kong têa Sinuâ, Brazil vâ pro, klêi mê tê ngi kong têa ê. Dâng 90% hdrê hdrong ăm châ xo prế rơbông dâi le\m troh nôkố tơnêi têa pin xuân thế rôe ing kong têa Sinuâ tiô troăng tê mơdró ku\n, rôe tơdrêng a ko\ng.

A tíu hneăng hôp tơpui tơno

Tung pơla pơrea\ng Covid 19 xông tâ tú tơdroăng rôe hdrê hdrong trâm hên pá puât pro mơngế pêt loăng yâu, păn hdrong tro lu\p hên. Kố cho pơloăng mơnúa kân [a\ kơvâ yâu tằm tơnêi têa pin nôkố.

Tiên sih Lê Quang Tú – Kăn pho\ hnê ngăn Khu pơkuâ Yâu Tằm Việt Nam tối ăm ‘nâi, nôkố, lâp tơnêi têa ai dâng 20 rơpâu rơpo\ng pêt yâu păn hdrong tằm, 250 tíu păn hdrong tằm, têm hơnăm tơdroăng kal vâ kơtâ hdrê hdrong tăm kal dâng 500 rơpâu troh 600 rơpâu kơhôp. Laga, xua tơdjâk ki dâi le\m dêi hdrong tằm kuăn tá hâi châ tơtro, mơngế păn tằm ki hên kơnôm to tơná chiâng xêh xuân ối ai tơdroăng ăm hdrong tằm kâ yâu kơchoh, yâu ôh tá tro khế hơnăm.

Hên rơpo\ng păn lối hên [a\ ôh tá ai troăng pêi ki rơkê vâ kơdroh hyôh tô hngiú, kơchoh pro hdrong tằm hlâ, ôh tá kâi kâ [a\ kơdroh ki dâi le\m dêi prế.

‘’Tung tâi tâng mê túa pêi khoa hok kơmăi kơmok cho ki xiâm, ki nhên khât hiăng mơnhên tung mâu hơnăm hiăng hluâ [a\ ki châ tơ-[rê cho kơvâ yâu tằm hiăng mơdêk châ tơ-[rê. Ki nhên cho hdrê yâu ki dâi le\m ki rơhêng vâ tối mâu túa pêt păn ki phá tơ-ê cho troăng păn hdrong tằm péa hneăng, klêi mê troăng pro kế ki păn vâ ing mê mơdêk ki châ tơ-[rê tung pêt yâu păn hdrong xo prế. Xua mơdêk ki dâi le\m mê mơdêk ki châ tơ-[rê cheăng kâ dêi mơngế ki păn tằm’’.

Mâu rơpo\ng pêt yâu păn hdrong xo prế troh veăng hneăng hôp

A Hneăng hôp, hên mâu kăn xiâm tơmâng troh mâu troăng tơru\m tung pêt yâu, păn hdong tằm, xo prế tê ngi kong têa ê. Jâ Nguyễn Thị Bình, môi ngế ki pêt yâu păn hdrong xo prế a cheăm Dam Bri, pơlê kong kơdrâm Bảo Lộc pâ thế:

‘’Ngin vâ pơkâ pro tiah lâi pơla hdrong tằm [a\ prế châ tơru\m [a\ dêi pó vâ ngin păn hdrong tằm châ tơ-[rê. Mê nôkố ngin rak ngăn tơ-[rê tơbrêh laga ôh tá châ tơ-[rê hên. Ngin pói tơngah Tơnêi têa ai troăng hơlâ vâ kum vâi krâ nho\ng o pêi kâ châ tơ-[rê tâ’’.

Tiô Tiên sih Nguyễn Đức Trọng, Pho\ pơkuâ kơ koan xiâm păn mơnăn mơnôa, drêng tơdroăng mâu rơtăm pêt yâu păn hdrong dế trâm pá xua kơxo# kơtâ hdrê hdrong tằm pêi lo châ hên [a\ ôh tá ai hên. Khu cheăng kô pơkâ thế Khu xiâm pêi cheăng [a\ mâu kơ koan cheăng môi tiah Kơ koan xiâm xo hnoăng mơhá, pơkuâ kơchơ tê mơdró [a\ mâu kơ koan séa ngăn tơmeăm khoăng ăm châ tơ-‘lêi [a\ pơto troh tíu pêt yâu păn hdrong xo prế ăm vâi krâ nho\ng o.

‘’Nôkố Khu xiâm pơkuâ ‘na pêi chiâk deăng [a\ mơnhông mơdêk thôn pơlê xuân dế ai mâu troăng mơnhông mơdêk tê mơdró vâ kô tơ’lêi hlâu má môi ăm tơdroăng rôe tiô troăng ki xiâm ing kong têa Sinuâ vâ kum pêt yâu păn hdrong xo prế, laga xua tơdjâk dêi pơrea\ng Covid 19 xua mê tơdroăng kố kal môi pơla nếo.

La ngiâ kố cho péa pâ kô ai mâu roh tơpui tơno vâ mâu khu mơjiâng pro, mâu khu tê mơdró rôe tiô troăng ki xiâm hdrê hdrong tằm lưỡng hệ vâ kum tung păn xo prế la ngiâ. Pak^ng tơdroăng rôe ing kong têa ê, Khu xiâm mơnhên pơcháu hnoăng cheăng khoa hok kơmăi kơmok vâ hriăn ple\ng, mơjiâng mâu hdrê ki dâi le\m vâ păn. Kố nếo cho tơdroăng ki ton xo\n pin tơmiât vâ pêi troh’’.

Mâu ngế ki rơkê tiâ rơkong kơ-êng dêi mơngế pêt yâu păn hdrong xo prế

A Hneăng hôp, mâu ngế cheăng khoa hok, khu pơkuâ [a\ kuăn pơlê pêi chiâk deăng Tây Nguyên hiăng rơtế tơpui tơno, hnê dêi pó túa ki rơkê tơtro, tơpui tơno troăng ti tăng pêi ki chiâng pêi pro vâ mơnhông pêt yâu păn hdrong krá tơniăn tiô troăng tê ngi kong têa ê. Hneăng hôp xuân tơpui tơno mâu tơdroăng ki nếo ‘na tơdroăng hriăn ple\ng, mâu ki rơkê dêi kih thuât ‘na hdrê, troăng hbrâ mơdât pơrea\ng [a\ yâu tằm, tơdroăng ki tơdjâk tung pêt yâu păn hdrong xo prế vâ tê ngi kong têa ê.

Tuấn Anh chêh

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng