VOV4.Sêdang - Hlo pơreăng COVID-19 pơtối xông tâ tú rơ-iô, kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng a Lâm Đồng dế tí tăng, tơkŭm vêh ‘no liăn cheăng vâ mơdêk pêt kế tơmeăm tung tơdroăng ki hơ’lêh nếo.

Mâu hâi pơla hdrối kố nah, rơpŏng nâ Nguyễn Thị Mơ, ối a bêng 8, pơlê kong kơdrâm Đà Lạt tơkŭm mơgrúa lĕm dêi kơdrum reăng vâ hơ’lêh pêt mâu kơchâi, plâi, pôm ki chía ton khế. Nâ mơ-eăm ‘nâi, xua tơdjâk dêi pơreăng kân COVID-19, ki hên ƀăng tơnêi pêt reăng poê tơkâng pơtối tro lŭp, pêt reăng ôh tá tơtro xếo mê rơpŏng hơ’lêh chiâng pêt hăng kân ƀă mâu kơchâi, plâi ki ê.

“Nôkố kế tơmeăm hiăng pơxiâm vâ to kơnâ, ki pơxúa dêi pêt hăng kân cho krí châ ton tâ mê liăn châ xo gá chía hên tâ tâng vâ pơchông ƀă mâu hdrê ki ê. Mâu kế tơmeăm kố ‘no liăn rak ngăn hên la kâ iâ hâi khế mê kô tro lŭp hên, tro lŭp xuân troh 80%. Krê hăng kân mê kâ châ péa hdroh hâi khế krí châ ton mê xuân ton môi iâ. Ƀă mâu hdrê reăng môi tiah reăng cúc, reăng cẩm chướng hvât lôi a kơdrum mê lŭp tâi tâng hlối”.

Xuân môi tiah mê, klêi kơ’nâi hâi khế pơtê pêt xua yă tê chu rơpâ tá mâu kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng xuân chu rơpâ, tro lŭp hên, jâ Nguyễn Thị Thu, a bêng 8, pơlê kong kơdrâm Đà Lạt xuân pơxiâm ‘no liăn pêt mơjiâng mâu hdrê tơmeăm vâ rĕng châ tê ăm kơchơ mơdró. Jâ Thu ăm ‘nâi, xua pơreăng hiăng rế hía rế pơxiâm kâi hbrâ mơdât, ‘na tơdroăng ki pơto chơ kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng xuân hiăng chía tơ’lêi hlâu tâ mê mâu kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng hiăng to kơnâ yă nếo, tung mê phá tơ-ê cho kơchâi hơlât hiăng tâk kơnâ tâng vâ pơchông ƀă hâi tiah hmâ.

Xua mê, jâ ƀă hên rơpŏng kuăn pơlê ki ê a pơlê kong kơdrâm dế ‘no liăn pêt mơjiâng vâ rĕng châ ăm khu ki roê vâ tê.

“Kố nah ôh tá ai kơchâi xếo, hơlât to kơnâ troh 1 rơpâu liăn môi xiâm. Nôkố yă hiăng vêh to kơnâ 600 liăn troh 800 liăn tung môi xiâm tâng vâ pơchông ƀă hâi hdrối ki ôh tá ai pơreăng COVID-19. Bu to lâi khế hdrối nah kuăn pơlê iâ pêt xua pêt lŭp ƀă ôh tá châ tê, nôkố ai yă kơnâ mê vâi pơxiâm vêh pêt nếo. Ngăn tơdjuôm kơchâi dế ai yă, kuăn pơlê phiu ro mê tơkŭm vêh pêt nếo”.

Ôh ti xê to kơchâi, ngế ki pêt reăng cúc a Đà Lạt xuân phiu ro xua yă reăng hiăng to kơnâ troh 30 rơpâu liăn tung môi kơƀin reăng cúc tơdrong, 15 rơpâu liăn tung môi kơƀin reăng cúc ki tiah hmâ. Ƀă kơlo yă tiah mê, rêm sào reăng cúc kuăn pơlê châ xo liăn laih châ 40 rơtuh liăn.

Tiô pôa Nguyễn Đình Thuận, a bêng 7, pơlê kong kơdrâm Đà Lạt, ôh tá vâ hmâng hâi khế pơtê pêt hiăng ton, reăng ôh tá tŭm vâ tê ăm kơchơ mê yă tê dêi mâu kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng nếo kơdrâ to kơnâ. Maluâ ‘nâi tơdroăng ki hên ngế hên hĭn vêh pêt nếo, la mơni kơchơ mơdró tê tung la ngiâ ôh tá tơdâng tơ’mô, mê chiâng pro ai tơdroăng ki ôh tá mơhúa, la ƀă tơdroăng ki ôh tá tơniăn dêi pơreăng rế hía rế hiăng vâ châ hbrâ mơdât ƀă tơniăn môi tiah nôkố, pôa xuân loi tơngah tơdroăng ki pêt kô pro ai pơxúa tơƀrê tung mâu rơnó la ngiâ.

Pôa Nguyễn Đình Thuận, ăm ‘nâi:

“Tối tơdjuôm ƀă yă reăng cúc tê môi tiah nôkố mê mâu khu ki pêt châ xo liăn tơkâ hên. A hơnăm nah, rơnó dế nôkố mê reăng cúc dế hiăng a kơlo 40 rơpâu liăn, hơnăm kố xua COVID-19 mê hiăng kơdroh. Kơchơ mơdró dế nôkố mê pin ôh tá ‘nâi hdrối mâu tơdroăng klâi, nôkố ngế ki pêt reăng cúc mê châ yă mê ƀă mâu hdrê reăng ki ê pơrá pui tah hvât lôi tâi tâng”.

Vâ tơdroăng ki pêt mâu hdrê tơmeăm tơtro ƀă tơdroăng ki dế ai pơreăng COVID-19 tung tơdroăng la ngiâ, kơvâ pêi chiâk deăng kong pơlê Lâm Đồng hiăng mơjiâng túa pơkâ tơkŭm pêt tiô troăng rế pêi pro châ tơdroăng ki châ ăm kơchơ mơdró, rế rak tơniăn pêi lo liăn ăm kuăn pơlê. Laga, tâng lơ trâm nếo tơdroăng ki mâu hdrê reăng ôh tá châ tê, kuăn pơlê athế pui hvât dêi mâu kơchâi reăng a kơdrum há lơ ôh? Kố cho tơdroăng kơ-êng ki kân dế pơkâ mơ’no ăm kơvâ pêi chiâk deăng kong pơlê Lâm Đồng.

Pôa Nguyễn Văn Châu, Ngế xiâm phŏ ngăn pêi chiâk deăng ƀă mơnhông mơdêk thôn pơlê kong pơlê Lâm Đồng ‘na troăng rơhlâ tơkŭm pêi chiâk tung tơdroăng môi tiah hmâ nếo, tơniăn ‘na tê mơdró pro pơxúa cheăng kâ ăm kuăn pơlê tung pơla ai tơdroăng pơ’lêh nếo.

-Ô pôa, pơreăng COVID-19 hiăng tơdjâk hên ó troh tơdroăng pêi chiâk dêi hên kong pơlê, tiah mê krê kong pơlê Lâm Đồng, kong pơlê ki ối má môi ‘na tơdroăng xúa kơmăi ki dâi lĕm tung pêi chiâk deăng,  rơtế ƀă hên tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng hên hưh cơ mê ti lâi?

-Pôa Nguyễn Văn Châu: Ƀă kơvâ pêi chiâk deăng Lâm Đồng tơdjâk dêi pơreăng COVID-19 tung pơla hdrối kố nah mê xuân hiăng ai hên ki tơdjâk. Malối a tơnêi pêt 2 túa hdrê ki tơdjâk hên cho kơchâi ƀă plâi. Laga, hlo pơreăng tâ tú ƀă túa pêi cheăng ing hơnăm 2020, troh apoăng hơnăm 2021 mê kơvâ pêi chiâk deăng hiăng tối hdrối tơdroăng kô trâm vâ ai pơkâ troăng rơhlâ hbrâ ví teăm tơdrêng.

Drêng pơreăng tâ tú rôh má 4, hdrối mê ngin hiăng tơpui tơno, môi tuăn ƀă mâu tơring cheăm vâ mơjiâng troăng rơhlâ. Malối, Khu xiâm hiăng tơkŭm ƀă mơjiâng troăng rơhlâ pơkâ iâ khế ăm tơdroăng pêi pêt kơchâi reăng ƀă mung hdrối kơchâi reăng, vâ pôi tá pơtê tơdroăng pêi lo ƀă tê tơmeăm pê lo.

Mơhé tơdjâk xua pơreăng tâ tú ga ti mê, la tiô Khu xiâm riân ngăn dêi kơvâ pêi chiâk deăng kong pơlê tối xuân ối tâk 4,5%, hên tâ tâng vâ pơchông ƀă hơnăm hdrối. Mê cho mơhno ki môi tuăn hên troăng rơhlâ, ing hnê mơho dêi Khu kăn Đảng kong pơlê, Vi ƀan kong pơlê ƀă ki tơrŭm krá pơla mâu kơvâ cheăng ƀă Vi ƀan mâu tơring, pơlê kong kơdrâm, tơdrêng ƀă tơdroăng mơ-eăm dêi mâu khu mơdró ƀă kuăn pơlê, tơkâ luâ xơpá tung pơla dế ai pơreăng tâ tú. Nôkố, tơdroăng ’mâi mơnhông pêi pêt, yă tê kơchâi, reăng xuân tơniăn ƀă tâk nếo.

-Ô pôa, môi tiah pôa nếo tối mê kơvâ pêi chiâk dêi kong pơlê ai tâk iâ tâng vâ pơchông ƀă hơnăm nah, mơhé tơdroăng tâ tú pơreăng roh má 4 gá pá hên tâ. Laga, ing tơdroăng ăm hlo ki ai khât xuân ối ai mâu kơpong, mâu kơxô̆ ki hên tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng kơchâi, reăng ai drêng ‘nâ, ai tíu ôh tá châ tê, kuăn pơlê thế ok lôi a kơdrum, pôa tối ki klâi ‘na tơdroăng mê?

-Pôa Nguyễn Văn Châu: Tơdroăng kố hlo ai khât la kơxô̆ ki mê ôh tá hên to lâi. Tung pơla pơreăng COVID-19 tâ tú rơ-iô a 19 to kong pơlê, pơlê kong kân ki tro mơdât ôh tá ăm prôk lăm tiô pơkâ 16 dêi Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh mê tơdroăng tê tơmeăm chu kơdroh há . Péa tơmeăm ki tê xiâm cho mâu kơchâi kâ hlá ki ôh tá chiâng ‘măn ton hâi, pá vâ chơ djâ ukố umê; má péa nếo mâu túa reăng ko tơkâng ki iâ hâi tro tơdjâk há. Ki khât ăm hlo, tơdroăng tơdjâk mê hlo ai la bú a pơla rôh apoăng. Kơ’nâi mê tung pơkâ iâ hâi dêi khu xiâm ngăn chiâk deăng ƀă mơnhông mơdêk thôn pơlê mơjiâng, tơrŭm ƀă mâu kong pơlê, tơring cheăm tơbleăng  gá rĕng hiăng hnê tối ăm mâu ngế kuăn pơlê ki pêi chiâk pôi tá pêt hên mâu kơchâi kâ hlá (môi tiah hơlât, tàng ô ƀă hên kơchâi kâ hlá ki ê...).

Xua tung pơla mê ai pêi pro tơdroăng pơ’lêh tơnêi ki pêt reăng xo tơkâng ki iâ hâi pêt kơchâi nếo, la thế pêt hên iâ gá tiô mâu ngế ki chêh inâi tơhrâ vâ rôe, hâi tơrŭm pêi pêt, ôh tá chiâng pêi pêt tiô rơnó. Kuăn pơlê pin xuân  rĕng hmâ, rĕng pơ’lêh mâu túa kơchâi reăng ki plâi pôm ki chiâng ‘măn rak ton hâi, vâ chơ djâ troh ukố umê tung pơla péa pái hâi, yă tê ôh tá kơdroh ƀă hlối châ tê tơniăn. Tơdrêng amê, mâu khu mơdró ƀă khu pêi cheăng tơrŭm  ƀĕng ƀeăn, pro ki pá chiâng roh tơ’lêi, pêi pêt tiô inâi hiăng tơhrâ vâ rôe xuân tâk luâ péa, pái hdroh tâng vâ pơchông ƀă mâu ngế ki hmâ.

Ing tơdroăng mê,  pin hlo tơdroăng mơjiâng mâu khu tơrŭm pêi pêt, mơdêk ki pơxúa tơmeăm pêi lo mê kô hmâ, châ hbrâ ví ƀă tơdroăng ki tâ tú pơreăng cho tro khât. A mâu tơnêi kuăn pơlê pêi pêt tơrŭm ƀă khu mơdró mê xuân pêi pêt tiah hmâ, ôh tá xê to tơdjâk hên. Tơdroăng veăng ƀă mâu khu tơrŭm cheăng kuăn pơlê, mâu tơdroăng tơrŭm đi đo châ tơmâng tung pêi pêt ƀă tê.  

-Ô pôa, Kơvâ pêi cheăng deăng kong pơlê hiăn hnê tối klâi, klêi mê pơkâ tơkŭm pêi pêt vâ kuăn pơlê pêt tơtro. Laga, mâu kuăn pơlê hôm pêi pro tro tiô púi vâ dêi kơvâ pêi chiâk deăng ai pơkâ há lơ ôh?

-Pôa Nguyễn Văn Châu: Tiô á, tơdroăng kố ai hnê mơhno tung ing râ kơpêng troh pá xôp, ing Vi ƀan kong pơlê tơkŭm po ƀă hnê mơhno mâu roh hôp, klêi mê kơvâ ngăn pêi chiâk teăm tơdrêng tí tăng ‘nâi plĕng, mâu tơring cheăm teăm hnê tối, tơbleăng ăm kuăn pơlê ‘nâi tơdroăng ki ai khât... môi tiah pêt túa kơchâi reăng plâi pôm ki lâi pá châ tê, tuá ki lâi tơ’lêi hlâu châ tê, hlâu chơ djâ. Ing mê, kuăn pơlê hmâ hlối pêi pêt tơdrêng, mê tơdroăng pơkâ ki pin tối tơbleăng, malối pơkâ pêi pêt nếo mê kô pêt dâng kơpêng 80% cho hiăng tơ-ƀrê. Xua tung pêi pêt ki khât gá ai hên tơdroăng la kuăn pơlê thế rah xo, pro ti lâi vâ tơniăn ăm kơxô̆ liăn pêi lo. Ki khât, klêi séa ngăn ăm hlo nhên tơdroăng mê. Pơtih a pơlê Vạn Thành, hdrối nah tơnêi vâi pêt mâu hdrê reăng lily, nôkố hiăng pơ’lêh pêt kơchâi kâ hlá tung mâu hngêi nhĕng. Tiah mê nếo tâk tơnêi pêt mâu kơchâi dêi kong pơlê Lâm Đồng, tơnêi pơcháu pêt xuân tơniăn ôh tá iâ, drêng pơ’lêh ing pêt reăng pơ’lêh pêt kơchâi.

Malối, cho tơniăn ai xiâm kơchâi plâi, pôm vâ tê ăm mâu tíu vâ rôe. Tâng mâu kơvâ cheăng ki ê tơdjâk troh pơreăng, mê tơdroăng pêi pêt kơchâi reăng, plâi pôm xuân ối pêt châ tê môi tiah hmâ. Lâm Đồng tơniăn rêm hâi tê sap 6 rơpâu  troh 7 rơpâu tâ̆n kơchâi plâi reăng ăm mâu kong pơlê, pơlê kong kân. Xuân ối châ xo tơ’mot liăn, tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê xuân tơniăn, châ xo  tơ’mot liăn.

-Vêh tối ‘na tơmeăm pêi lo châ tê tơniăn ăm kuăn pơlê, kố cho ki xiâm tung tơdroăng pêi pêt krá tơniăn, tơ-ƀrê. Drêng mơjiâng pơkâ pêt, kơvâ ngăn ‘na chiâk deăng kong pơlê Lâm Đồng hôm ‘năi hdrối mâu tơdroăng ki tro lŭp, ki nếo ai,  hôm tơniăn ‘na tíu  tê  rôe tơmeăm pêi lo dêi kuăn pơlê há lơ ôh.

-Pôa Nguyễn Văn Châu: Tối tơchoâm drêng mơjiâng pơkâ iâ hâi tung hbrâ ví ƀă COVID -19 mê ngin hiăng riân tơmiât hdrối hên mâu troăng rơhlâ ki pơtối, ôh tá xê to hnê tối pơ’lêh pêt hdrê kơchâi reăng ki kố, ki tá. Pakĭng mê, ngin ai hnê tối  ‘na tơdroăng cheăng pêt mâu hdrê loăng plâi kơchâi reăng ki lâi, tơtrŏng ‘na tơdroăng pêi krúa kơchâi reăng ki mê, klêi mê, cho troăng rơhlâ rak tơniăn ‘na tê mâu kơchâi reăng plâi pôm. Tŭm 3 tơdroăng ki kal tiah mê ngin mơhnhôk tơ’nôm mâu tơdroăng tơrŭm, po rơdâ tíu tê, mơdêk pêi lo tơmeăm ăm kuăn pơlê. Mâu khu mơdró mê xuân mơ-eăm  kum kuăn pơlê tơkŭm pêi pêt.

Tơdrêng amê, kong pơlê ai môi tơdroăng krếo kơjo kum tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng ăm mâu kong pơlê, pơlê kong kơdrâm, pơlê kong kân ki ai pơreăng. Kơxô̆ liăn tơnêi têa  ăm môi iâ, ối môi iâ mê kuăn pơlê ƀă mâu khu mơdró veăng tŏng kum, tơdrêng ƀă tơnêi têa veăng ăm ƀă rôe tơmeăm pêi  lo ing chiâk deăng dêi kuăn pơlê ƀă môi yă ki tơniăn, malối rôe hdrối a kơpong ai pơreăng tâ tú, kơpong ki dế kring gâk, ki dế klâ kơtăn. Tơdroăng mê xuân veăng kum hên tung tê kế tơmeăm pêi lo ăm kuăn pơlê, ôh tá lôi tơmeăm pê lo châ lôi ton, châ ŭm. Tung pơla mê, mâu khu mơdró po rơdâ tíu tê, drêng mâu kong pơlê peăng hdroh ai pơreăng vêh tâ tú nếo, mâu tơmeăm ôh tá châ tê mê chiâng pơ’lêh po rơdâ tê a mâu tíu ki ê môi tiah  kơpong tơdế tơnêi têa. Kố xuân cho môi roh vâ tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng dêi Lâm Đồng châ tê ăm mâu kong pơlê ki ê.

-Ô pôa, tung pơla dế oh tá ai tơdroăng klâi nếo ƀă rêh ối tơchoâm ƀă COVID-19, ki tơ-ƀrê tung pêi chiâk deăng kơnôm ing hên tơdroăng ki tơdjâk troh, tung mê ‘na chơ tơmeăm troh mâu  tíu vâ tê. Tiah mê vâ  tơniăn ăm tơmeăm châ tê, ôh tá lôi ton, oh tá tro lŭp tung tơdroăng chơ djâ, Lâm Đồng hiăng ai troăng rơhlâ hbrâ ví môi tiah lâi?

-Pôa Nguyễn Văn Châu:  Vâ tối tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng dêi kuăn pơlê kong pơlê Lâm Đồng tê ăm mâu kong pơlê ki ê hên. Tâng riân troh 7 rơpâu tâ̆n tung môi hâi. Tung pơla apoăng ai pơreăng, mơhé xuân ai mâu tơdroăng ki pá, tơvâ tơvân tung tơdroăng chơ djâ, xua tâ tú pơreăng ing ngế vê rơxế kân gá hên. Laga, ing mê kong pơlê Lâm Đồng xuân hiăng pơkâ hnê mơhno, klêi mê Khu xiâm ngăn troăng prôk pơto tơmeăm xuân ai mâu tơdroăng pơ’lêh ăm tơ-tro mê tơdroăng chơ tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng Lâm Đồng ki xơpá gá cho rôh apoăng tê, kơ’nâi mê oh tá xơpá xếo, tâi tâng xuân hiăng tơ’lêi hlâu.

Ki khât, mâu kơvâ cheăng, mâu tơring cheăm đi đo pro tơ’lêi hlâu, lêi tah ki pá puât, tơvâ tơvân teăm tơdrêng mê tơdroăng chơ djâ lăm tê hiăng tơ’lêi hlâu.

-Mơnê kơ pôa!

Quang Sáng chêh