VOV4.Xơ Đăng - Vâ kum mâu vâi hdrêng ai tơ’nôm hên tơdroăng ki hâk ro ƀă ai pơxúa khât tung mơhriâm rêh ối, hên mâu tơdroăng cheăng ki hơniâp, châ hlo, châ ‘nâi, châ hriâm ‘na khôi túa, vêa vong dêi mâu hdroâng kuăn ngo ki iâ mơngế a kong pơlê Dak Lak, tơdroăng kố hiăng châ tơkŭm po hnê hriâm a kong pơlê kố. Kơnôm ing mâu lâm po mê, hiăng kum mâu vâi o, vâi muăn châ hlê plĕng ‘na khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo tơná tiô kơ tơdroăng ki ai krê xêh.

Môi hâi mơ’nui măng tĭng khế 8, a plông kân tâ tá hngêi trá xŏn dêi Pâ Jenny, ối a ƀuôn Akŏ Dhông, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột hiăng chiâng tơdroăng ki hơniâp ro xua ai hên mâu tơdroăng xah hêi tiô khôi vâi krâ roh nah. Rêm khu vâi o ki sap ing 8 troh  12 hơnăm rơtế dêi pó veăng xah hêi mâu tơdroăng xah hêi môi tiah ‘’hnêng têa djâ vêh a pơlê’’, ‘’tăng tíu ki kơtôa hlá kơthô ƀă nâl Ănglê’’, ‘’pêi báu’’, rơtế pơchên hmê kơchâi dế ăm khu vâi kâ, mâu kơchâi, plâi ki hmâ kâ rêm hâi dêi hdroâng Rơđế.

Rơkong ki veăng tríu hâk, idrâp pêi báu rơtế ƀă mâu tơdroăng tơpui pơla péa nâl Ănglê - Xuăn pro tơdroăng ki xah hêi mê thăm rế hơniâp ro. Muăn Tô Trần Pha Lê, 12 hơnăm, lo ing pơlê kong kơdrâm Kon Tum, kong pơlê Kon Tum ki veăng tung tơdroăng xah hêi mê ai tối:

‘’Kố cho tơdroăng ki apoăng ki á hiăng veăng xah hêi a rơnó pơtê hriâm, Farmtrip ƀă tơdroăng ki xah hêi mâu khu rui kŭn ki ro rih. Cho hơniâp ro păng ‘nâng xua châ hlê plĕng hên ‘na tơdroăng rêh kâ ối dêi mơngế Rơđế. Á pói rơhêng vâ á kô châ hriâm, châ hlê plĕng hên tâ ‘na khôi túa, vêa vong dêi mâu hdroâng kuăn ngo ki ê’’.

Mâu vâi muăn châ mơnúa pơchên kế kâ ƀă mâu kơchâi tiah hmâ cho trŏng xăng

Ti xê to pơchên hmê kơchâi ƀă xah hêi mâu tơdroăng ki prôk kơtâu, rơkong tơpui, kŏng pêi pro, mê mâu vâi o ối châ lăm pôu ngăn pơlê Akŏ Dhông, tí tăng hlê plĕng ‘na khôi túa, vêa vong ƀă mâu hngêi trá xŏn, túa ki tĕn ếo pơtâk, châ hmâng mâu chêng koăng, prôa, hơkâ, châ kơchuâ bro um ƀă pêi pro hên mâu tơdroăng ki ê. Kố châ ngăn cho tơdroăng ki vâ mơho túa lĕm tro kum ăm mâu vâi o hdrêng, ƀă dó inâi ‘’Mâu khu rui kŭn’’ xua môi tíu xiâm hnê nâl Ănglê a pơlê kong kơdrâm Kon Tum, kong pơlê Kon Tum tơkŭm po a kong pơlê Dak Lak.

Nâ Nguyễn Thị Tuyết Nhung, Kăn pơkuâ tí xiâm hnê nâl Ănglê Sunshine, a kong pơlê Kon Tum ai tối: Tung pơla pơtê hriâm kố, rơtế ƀă tơdroăng hriâm chư a lâm, mâu vâi o ối châ lăm ôm hyô vâ hlê plĕng khôi túa, vêa vong a mâu kong pơlê tung kơpong Tây Nguyên. Ing mê hiăng kum mâu vâi o rế châ hriâm, rế châ xah ôm hêi ƀă tí tăng hlê plĕng xêh mâu khôi túa, vêa vong, nâl tơpui ƀă hriâm nâl kong ê. A mâu kong pơlê môi tiah Gia Lai, Kon Tum lơ Dak Lak, mâu tơdroăng ki xah ôm hêi cho vâ rế hlê plĕng ‘na mơhno túa lĕm tro dêi mâu hdroâng kuăn ngo ki rêh ối ton hơnăm ƀă xuân cho tơdroăng ki vâ thăm kum mâu vâi o rơhêng vâ ‘nâi plĕng, ‘nâi nhên mâu tơdroăng rêh kâ ối, hriâm tâp, pêi cheăng dêi mâu hdroâng kuăn ngo.

‘’Ôh tá êa lăm ulâi hơngế, la mâu vâi muăn xuân chiâng châ hlê plĕng tŭm mâu tơdroăng cheăng ki mê ƀă ngin ôh tá xê tơpui, hnê tối to ƀă nâl Xuăn, lơ hnê djâ xah hêi mâu tơdroăng ki tiah hmâ, mê ngin ối hnê nal Ănglê, djâ nâl tơpui Ănglê vâ hnê ăm mâu vâ muăn châ hlê plĕng, mê cho môi tung tơdroăng rêh ối ki păng ‘nâng, mê mâu vâi muăn tơpui nâl Ănglê, nâl Xuăn tiah lâi ăm ga tơtro, ‘ló má môi’’.

Tí tăng hlê plĕng ‘na túa tĕn hmôu jiâ dêi kuăn ngo Rơđế

A kong pơlê Dak Lak, tung roh pơtê hriâm hơnăm kố hên tíu ki ôm hyô pơlê pơla hiăng hbrâ rơnáu tơkŭm po tơ’nôm mâu tơdroăng ki mơhno tối khôi túa lĕm tro ăm mâu vâi o, vâi muăn môi tiah tí tăng ‘nâi ‘na tơdroăng pro đing năm, cho khiê̆n 6 to klŏng, đing buôt, cho rơvŏng hlŭm, vêa pế drôu xiâm, túa tĕn prế, pơchên kơchâi trŏng xăng, prông tơxông. Rế tí tăng hlê plĕng la mâu vâi muăn ối châ mơnúa pêi pro ƀă kŏng dêi tơná. Thăm nếo, ai tá mâu ối lăm ngăn a mâu tíu ôm hyô ‘’pro kuăn pơlê pêi chiâk deăng’’ châ xah hêi hên tơdroăng, lăm pôu ngăn hngêi vâi krâ-nhŏng o hdroâng kuăn ngo, kơto rơxế tu tuh lo lăm a kơdrum kơphế, chu troh a têa long vâ tăng rup ká lơ hriâm hlŭm rơvŏng.

Châ mơnúa pế drôu xiâm

Ngoh Y Thiên Adrơng, Kŏng ti ôm hyô Sia Tour, a pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, ƀă tơdroăng ki ai hlâu ing mâu pơlê ki pro ôm hyô, mê Kŏng ti kố hiăng kơdo mơ-eăm tơrŭm cheăng ki vâ mơhno khôi túa, vêa vong krê dêi tơná vâ kum tơmối, maluâ mâu vâi hdrêng ai tơ’nôm chôu phut châ hlê plĕng, hriâm tâp ‘na khôi túa, vêa vong a kơpong kố.

‘’Mâu vâi muăn châ hlo, châ ‘nâi ‘na hngêi trá xŏn, ‘na hmân ếo pơtâk kuăn ngo kơnôm ing mâu tơdroăng châ ngăn păng ‘nâng ‘na khôi túa, vea vong dêi kuăn ngo. Klêi mê, mâu vâi muăn ối châ pế pơchên hmê kơchâi kâ. Mâu kơchâi ki kố mê mâu vâi muăn athế hriâm ƀă mơhnŏng pế pơchên dêi xêh. Maluâ ti mê, mâu kơchâi ki vâ pế pơchên mê pơrá cho tơmeăm dêi kuăn ngo Rơđế, la xuân ai ‘na mơhno túa lĕm tro tung mê. Á pói rơhêng vâ tơrŭm tâi tâng tung pơlê kố, rêm pơlê pơrá ai xêh tơmeăm khoăng, túa rêh ối ki pơrá phá; tí xê to kơphế, ti xê to hngêi trá xŏn, tí xê to ‘na tơdroăng tĕn hmôu, jiâ, rơmoăng, mê ối hên mâu khôi túa, vêa vong dêi mâu hdrông kuăn ngo’’.

Tí hlê plĕng ‘na prôa kuăn ngo ƀă hriâm hlŭm rơvŏng

Ƀă túa ki rế ăm xah hêi, rế ăm thế hriâm tâp, mâu tơdroăng ki mơhno túa lĕm tro ăm mâu vâi muăn a Dak Lak hiăng tơ’mot hên mâu vâi muăn veăng châ ngăn, châ hriâm. Tí xê kum ăm to mâu vâi o hlê plĕng tơ’nôm mâu tơdroăng ki ai pơxúa tung rơnó pơtê hriâm, mê mâu tơdroăng kố ối kum mâu vâi o thăm châ hlê plĕng hên tâ ‘na khôi túa, vêa vong dêi mâu hdroâng kuăn ngo a kơpong kố, ing mê, thăm ‘mâi mơnhông ƀă pơtối rak vế ki kơnía lĕm tro khôi túa dêi hdroâng kuăn ngo.

H’Xíu H’Mok chêh

Nhat Lisa tơplôu ƀă tơbleăng