VOV4.Xơ Đăng - A mâu hâi mơ’nui khế 3 apoăng khế 4, mơngế Rơđế a Dak Lak hiăng brôk dêi pó lo lăm tăng xo#m hdrong loăng ka rê. Kố cho kơchâi mâm ki kơhiâm, ai hên trếo le\m ing chiâk deăng, kong kế. Kố xuân cho kế kâ ki pơtroh ăm tơdroăng ki kơhiâm, hơ-iâ [ă rơmâ, ngế ki lâi hiăng ai roh châ kâ môi hdroh pơrá ôh tá kâi piu. Hên ngế pơto pơtih, kố cho ‘’xi xo\ng khăng dêi Tây Nguyên’’ xua ki hơ-iâ, kơhiâm ing hdrong kố.

Tung pơla kong dế tô mơdrăng dêi rơnó tô a Tây Nguyên, mâu puk pế kơneăng hdrâp a mâu loăng kơrê ki hiăng pêt mơjiâng tung chiâk deăng vâ pro trăng tiu, loăng hding xâp apoăng loăng kơphế. Khu pek pế ai kơtâ a mâu hlá loăng ká rê [ă bu to lâi hâi kơ’nâi mê, kơtâ kô xêi tơpo chiâng xo#m krêa ối a mâu tơkâng loăng karê ngiât le\m.

Troh a pơlê dêi mơngế Rơđế tung mâu hâi ki kố, pó vâi krâ-nho\ng o kô châ kâ kơchâi ki kơ-oú ing xo#m hdrong ki châ pế pơchên hên túa pơrá phá. Xo#m hdrong kố châ ga ai mơngiơk tr^ng, peá pâ ai troăng ki prâp, keá chí le\m. Xo#m kố bu kâ hlá mê khoh kruá [ă kơhiâm.

Hdrong

Nâ H’Hen Ayun ối a [uôn Trăp, cheăm Ea Ta, tơring Krông Năng, kong pơlê Dak Lak ai tối, hên kế kâ châ pế pơchên ing xo#m hdrong [ă hdrong loăng karê. Hdrong loăng karê kố klêi kơ’nâi rup tơkôm dâng 3 chôu tâm tung klêa ga hiăng tâi eâk prăng, djâ xếo krúa, lôi têa x^ng ‘nôi, klêi mê, kơ-óu [ă hăng, lơ kơ-óu ăm ga i rơ-e\ng. Hdong loăng karê xuân chiâng kơ-óu [ă mâu kế ki râm lơ âp klêi mê pêi [ă mâu hlá nhâ, kơchâi xú ho\m lơ hlá loăng tơmong.

‘’Rêm rơnó ai hdrong loăng karê. Vâi krâ-nho\ng o tung pơlê brôk dêi pó lo lăm tăng rup hdrong loăng karê kơdrâm ro ó ‘nâng. Kuăn pơlê pin lơ hmâ kơ-óu  hdrong [ă hăng. Rơpo\ng á hmâ kâ kơchâi ki kố’’.

Xo#m hdrong

{ă nâ H’Đuin Hwing ối a [uôn Knia, cheăm Ea Tul, tơring }ư\ Mgar tối ăm ‘nâi, mơngế Rơđế tung pơlê hmâ lo lăm tăng rup hdrong loăng karê a pơla kơhâi dế. Kố cho roh ki tơ’lêi lăm tăng xua châ rup hên tâ drêng xo#m hdrong hdrối vâ lo ing tơkâng a’ngêi chu troh a hlá tiu, kơphế, hlá priât mê tơ’lêi châ hlo [ă tơ’lêi châ rup tâ. Nâ H’Đuin ai tối ‘na túa ki pế xo#m hdrong loăng karê ki kơhiâm má môi mê cho pế têa rơmâ chía ton, râm kơte\m tung têa rơmâ klêi mê, râm xo#m hdrong, kơ-ou, râm tơ’nôm hăng, mâu tơmeăm ki he\m ho\m, môi iâ hlá plâi krui, xú kơhiâm ó khât.

‘’Xo#m hdrong hmâ ai a mơ’nui khế pái [ă khế pu\n. Hên ngế tung pơlê lăm tăng rup xo hdrong. Hdrong mê ga  nun le\m, kâ rơmâ. Klêi kơ’nâi châ rup pin xuân chiâng âp, lơ kơ-oú, klêi mê pêi [ă kơte\m xâk, hăng, mâu kơchâi he\m ho\m. Kố cho kế kâ ki kơhiâm dêi hdroâng Rơđế pin. Tơkéa vâ tối, ôh tá păng lôi [ă mâu roh kâ hmê rêm hâi tung khế ki kố’’.

Xo#m hdrong ki kơ-óu

Klêi kơ’nâi kơ-óu hiăng chên lơ kho xo#m hdrong loăng karê, pin kô hlo ga tr^ng le\m, xú kơhiâm, drô ro\ng ga hiăng rơ-e\ng, kâ tâ rơmâ, hơ-iâ, kơhiâm.Hên ngế tối hdrong ki kố cho ‘’xi xo\ng kong Tây Nguyên’’ xua ga hơ-iâ, kơhiâm. Hdrong ki kố xuân chiâng kâ [ă hmê tô, lơ kế kâ ki tôu iâ [ă drôu xiâm. Ngoh Y Sa }iên K[uôr, ối a [uôn Dhu\ng, cheăm }ư\ Mgar, tơring }ư\ Mgar, kong pơlê Dak Lakai tối, xo#m hdrong loăng karê kố cho môi tung mâu kế kâ ki kơhiâm le\m dêi mơngế Tây Nguyên:

’’Tung mâu kế kâ dêi mâu hdroâng kuăn ngo a Tây Nguyên ai hên kế kâ kơhiâm ing kong kế, loăng nhâ. Á xuân hâk vâ kâ xo#m hdrong loăng karê. Ai hên túa pế pơchên ing xo#m hdrong kố. Hdrong kố kâ ga rơpâ, rơ-e\ng, rơmâ. Rêm hdroh  kâ cho tơbâ troh rơnó pôe báu. Cho kế kâ ki tơ’ló khât. Á tơmiât tiah kố, pó athế mơnúa kâ ngăn môi hdroh, tâng hiăng kâ môi hdroh kô ôh tá la lâi piu hiât ki hơ-iâ, kơhiâm dêi hdrong kố’’.

Nếo achê pơla kố, hên mâu tơmối hmâ lăm tăng rup xo#m hdrong vâ pơchên vâi tê yă ai 200 rơpâu liăn 1 kilố. Vâi hâk git vâ kâ kế kâ ki tơviah kố, tí xê to ga tơviah, mê ga krúa, kơhiâm [ă dâi le\m ăm ivá châ chăn.

Mơ’nui khế 4, drêng rơnó mê hngê hiăng troh, xo#m hdrong chiâng mâu pu pế ai mơná tr^ng kơneăng tung lâp kong ngo. Mâu kế kâ ki rơmâ, phá tơ-ê mê, hiăng châng kế kâ ki ôh tá păng lôi drêng hiăng môi hdroh kâ.

H’ Zawut chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng