VOV4.Xơ Đăng - Tiah mê Têt Lo hơnăm nếo Nhâm Dần 2022 hiăng tâi. Hâi kố cho hâ má 7 Têt, tiô khôi túa tơlá Việt Nam khĕn cho “leh pơxiâm ju” tơkéa vâ tối cho mơdĭng “ju kâng”, mơgêi mâu hâi pơtê Têt.

*** Mơdĭng ju kâng, vâi hmâ châ rêm ngế pơxiâm tah a kơxê hâi lơ 7 khế môi, (riân tiô mâ khế) vâ mơgêi hâi pơtê têt. Tiô khôi túa hmâ pêi pro sap ing nah, loăng kâng a hâi Têt kô châ mơdâng a plông hngêi ing hâi lơ 23 khế 12 , lơ hrá tâ vâi mơdâng a hâi má 30 Tết. Xo phêa pro trăng loăng kâng xŏn sap 5-6m châ tâp tung tơnêi, a kối phêa kơtúa môi tơmeăm ki tơvó kŭn ƀă hlối kơtúa hên kơboi, um xirô ki vâ pơtih ngăn tiô kơ kong pơlê, khôi túa, hdroâng kuăn ngo.

Ai tíu vâi kơtúa môi kât hlá xik, khu phêa kơtúa hlá mơ-éa mơngiơk khêi, hlá vâ pro vâi um mơngế hvo, hlá mơ-éa um kiâ, mâu tơdroăng chêh pơto pơtih ƀă mâu um kuăn kiâ ki vâi meăn ƀă tơnêi hneăn... Ai tíu cho tơdrong kŭn tâ plâu cau, hlá pơlêu ƀă rơvŏng, kơ’lêng pro ƀă klŏng phêa, mâu meăm kân kŭn, hlá nhâ kong, xâk í, toih. Drêng ai khía pê, tơdrá ƀă mâu tơmeăm ki krâ me ai chuât leng keng. A xiâm loăng kâng vâi xế puâ ƀă hlối kơchuâ  um mơnĕng.

*** Klêi kơ’nâi mâu hâi tơdah Têt hơniâp ro, troh hâi má 7 Têt, rêm hngêi pơrá pro leh ju kâng. Hdrối vâ ju kâng, ngế ki pơkuâ tung hngêi ‘măn môi to kơ-ƀeăng ki kŭn, a kơ-ƀeăng ‘măn chôu môi kơđiah pía kái, môi iâ nhang, reăng ƀă hên ki ê hía a xiâm kâng vâi vâ tối tơbleăng ƀă plêng tơnêi cho rơpŏng hiăng kâ Têt hơniâp ro. Klêi mê, kơ’râu kâng ăm gá tơruih tâi hlá ki răng hŏn mê ju kâng ƀă djâ pơkeăng kâng kơtúa a bo hngêi ki xiâm (bo hngêi ki pa ngiâ hngêi”.

Ƀă mâu rơpŏng ki tê mơdró, hâi má 7 Têt vâi xối vâ pâ mâu tơdroăng ki mơhúa tung tê mơdró tơmeăm, pêi cheăng kâ mơnhông tơtêk tung hơnăm nếo. Um loăng kâng hâi Têt hiăng mot tung tơdroăng ton nah ing mâu ca dao, tục ngữ môi tiah: “hơ’nêh rơmâ, hlá kơtĕm xâk ki pro chôu, chư tơpui tơdjếi khêi/kâng, kơxái mlŏi, kơ-ƀăn tơxông”.

*** Ƀă tơdroăng ki kơnía dêi hâi mơdĭng mơnê xua mê hâi pro mơdĭng  Mơnê châ vâi loi dêi xuân cho hâi ‘’Têt’’ . Têt ju loăng kâng, gá kal ôh tá phá klâi leh tâi hơnăm ton vâ lo hơnăm nếo. Xua mê, hdrối vâ chôu nhang po mơdĭng Mơnê , vâi krâ rôh nah vâi xuân chôu mlŏi koh sôk ro. Hên rơpŏng hngêi ‘nâi hbrâ rơnáu tung tơtrŏng hlối ai po mơdĭng pa kong môi tiah mơdĭng drêng tâi hơnăm ton nếo.

Hdrối vâ po mơdĭng ju loăng kâng tâi tâng mâu tơmeăm xối pleăng têk tung rôh ki mê tâi môi măng tĭng, ki hdrối thế pêi pro tơdroăng pleăng liăn kiâ. Rêm túa mơdĭng pleăng liăn kiâ, liăn ki pleăng mê xuân pro krê xêh tiô kơ tơdroăng: Pleăng xeăng hdrối, klêi mê jâ pôa - klêi mê nếo mâu nôu pâ klêi mê nếo troh mâu ki ê.

Hdrối vâ ju loăng kâng rêm tơdroăng po mơdĭng tiah mê, ngế xiâm tung rơpŏng hngêi pơchuât rơkâu pâ kơ xeăng. Drêng po pro mơdĭng ju kâng, mâu rơpŏng hngêi hbrâ: hmê kế kâ vâ xối pleăng, ‘nâ hía têk hmê tê kơtê,  ‘nâ hiá ai tá kơchâi xuân hôm. Kơtó têa rơmâ, drôu, nhang, reăng plâi, kơđiah phái, kơđiah po. Liăn kiâ, hlá mơ-eá um  Têk mơ’no tŭm amê ‘măn pá gong, ngế kăn rơpŏng hngêi  pơxiâm chôu nhang, rơkâu pâ, hlối pâ phêp mâu jâ pôa krâ tung hngêi hdrối, klêi mê nếo po mơdĭng pá gong.

Gương - Katarina Nga tơplôu ƀă tơbleăng