VOV4.Xơ Đăng - Tối troh tơmeăm, kơchâi kâ dêi mơngế Rơđế cho tối troh mâu kế kâ ki hmâ trâm hlo tung kong, tung kơdrum chiâk deăng, ki huăn chiâng xêh tung kong tâ ki xú hŏm phá krê xêh, ối chôu vế đi đo. Tung mê, ôh tá păng lôi kơchâi kâ ki kơhiâm phá krê, xú kơhiâm cho plâi hơpê tơrâ.

Mơngế Rơđế hmâ khĕn dêi ‘’boh knôk’’, cho môi xiâm loăng tung kong, dế nôkố mâu vâi krâ-nhŏng pêt tâ tá tung chiâk deăng lơ tâ tá tung kơdrum hngêi. Pakĭng cho pơkeăng ki pơlât, mơngế Rơđế ối pế pơchên hơpê tơrâ kố ing reăng, rơmôe hlá kơbâng ƀă ki rơhêng vâ tối cho plâi hơpê tơrâ.

Plâi hơpê tơrâ ga xŏn kơđêp, chong kơ’vong, ki xâ ga dâng 7 troh 8cm, xŏn ga sap ing 40 troh 80 cm, hdrê plâi ki kố hmâ ai sap ing khế 7 troh khế 9 dương lit. Drêng xo plâi hơpê tơrâ kố vâ pơchên chiâng kơchâi kâ, vâi hmâ tăng rah plâi ki ôh tá ai kơbâng to lâi ôh, xuân ối tá lối kơbâng, ai mơngiơk ngiât prá prâp iâ.

Reăng ƀă plâi hơpê tơrâ

Vâi xuân chiâng âp plâi ki kố, lơ kơ-óu ƀă ká hâp, pêi ƀă trŏng xăng lơ ká măm khăng, tơvât ƀă mâu kơchâi nhâ xú hŏm. Nâ H’Thi Niê, ối a Ƀuôn Alê Ƀ, bêng Ea Tam, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, ai hên túa ki pơchên, pôh, la ki kơhiâm má môi mê cho tơvât ƀă mâu kơchâi plâi ki ê.

‘’Kế kâ dêi mơngế Rơđế ngăn tiô kơ túa ƀă ngăn tiô kơ rêm kơpong ki ai pế pơchên  pơrá phá dêi pó. Plâi hơpê tơrâ âp chiê xơtăng tơvât ƀă mâu kơchâi plâi ki ê ga hơ-iâ ‘nâng. Drêng ‘nâ, vâi hmâ pôh plâi hơpê tơrâ a khâng on ăm ga chếo kơtôu pá kong, xo chăng kúa tah lôi ki chếo khoăng mê, xếo krúa lĕm, klêi mê, vâi chiê xơtăng tơrêm kơlêa, vâi ối pêi po hăng, kơtĕm xâk, xiâm pơhlăng ƀă mâu po, ƀot ngot, klêi mê tơvât dêi pó. Tâng pin pêi ƀă ká măm khăng, lơ kơ-óu ƀă măm nêm, lơ ká hâp xuân kơhiâm há’’.

Drêng kâ mâu kơchâi ki tơvât ƀă plâi hơpê tơrâ ga vâ xa xăng iâ, hăng iâ há tơtro ƀă krôk mơngế ki rơhêng vâ kâ xăng. Maluâ, drêng pêi ƀă trŏng xăng, tiê plâi krui chôu rơtế ƀă mâu kơchâi nhâ xú hĕm hŏm kâ ƀă hmê tô ga kô thăm pro pin ôh tá vâ châ u ê, xuân rơhú vâ kâ ‘nôi. Ngế ki lâi hiăng châ kâ môi hdroh kô chôu vế đi đo ƀă rơhêng vâ châ kâ thăm tơ'nôm nếo.

Maluâ xiâm châ kâ môi hdroh pin xuân tâ hlo ki xa xăng a xơpê, klê mê tâ hơ-iâ. Nâ H’Rut Niê, ối a Ƀuôn Ky, bêng Thành Nhất, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak ai tối:

‘’Mơngế Rơđế ngin hmâ pế pơchên plâi hơpê tơrâ tiô kơ tơdroăng ki pôh a khâng on. Klêi kơ’nâi pôh mê ah pin hơ-iu kâ ƀă po hăng, lơ pêi [ă trŏng xăng tiê têa plâi krui iâ vâ ga  chôu krâ kơ vâ. Tơdroăng ki tơmot dêi mâu kơchâi plâi ki mê ai tá hăng, ki chôu dêi plâi krui chôu, ki xa xăng dêi plâi hơpê tơrâ pro pin thăm rế rơhú rơhêng vâ kâ, ga kơhiâm ‘nâng’’.

Kơchâi tơvât dêi hơpê tơrâ

Tơdroăng ki chiâng xêh tung kong ƀă ki kơhiâm ing plâi hơpê tơrâ ti xê to pro vâi krâ - nhŏng o tung pơlê hmâ kâ mê mâu kuăn pơlê ối a kơphô̆, pơlê kong kân, mâu hngêi mơdró ôu kâ ki kân xuân rơhêng rơhú. A rơnó plâi hơpê tơrâ kố, vâi krâ-nhŏng o hmâ tê a mâu hngêi kơchơ lơ mâu hngêi mơdró kâ tơmeăm kâ dêi kuăn ngo yă sap ing 80 troh 100 rơpâu liăn 1 kg.

Nâ Hrut Niê, ối a Ƀuôn Ky, bêng Thành Nhất, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak hơ’muăn tối: A rơnó mê hngê, pôh hơpê tơrâ kố tâ xú hŏm ‘nâng, tâi rơpŏng hngêi ối tâ tá kâ hmê cho tơdroăng ki phiu ro, phâi phiu ‘nâng.

‘’Drêng tối troh mâu kế kâ ki kơhiâm dêi mơngế Rơđế, ôh tá păng lôi tối troh hơpê tơrâ mê. Tâng lơ ai hên mâu kế kâ rơtế tung djeăm kâ hmê mê, á xuân rơhêng vâ kâ kơchâi plâi hơpê tơrâ tâ, xua á hâk rơhú vâ kâ, lăm hơngế ton hơnăm á xuân chôu vế troh hơpê tơrâ, á xuân hâk mơnê hdroâng kuăn ngo pin ai kế kâ ki môi tiah mê’’.

Dak Lak dế mot tung rơnó ai plâi hơpê tơrâ. A djeăm hmê dêi mơngế Rơđế a mâu hâi ki kố ôh tá păng lôi mâu kế kâ ki kơhiâm châ pế pơchên ing hơpê tơrâ. Hơpê tơrâ má luâ cho kế kâ ki ôh tá xê kơnâ to lâi ôh, la ga pro rơkong mơngế rơhêng rơhú vâ kâ, ôh tá kâi piu.

H’ Za Wut chêh

Nhat Lisa tơplôu ƀă tơbleăng