VOV4.Xơ Đăng - Mơngế M’nông a kong pơlê Dak Lak, Dak Nông hmâ ai tơdroăng rêh ối achê ƀă kong kế, ngo ngối. Mâu kế kâ ki vâ pế pơchên rêm hâi ki hên vâi xo ing mâu tơmeăm tung kong ƀă ing chiâk deăng. Tung mê, kơchâi prông cho môi tung mâu kế kâ ki hiăng hmâ, ki kơhiâm ó khât dêi mơngế M’nông.

Rêm hdroh lăm mot tung kong lơ lo lăm a chiâk deăng, mơngế M’nông hmâ lăm kêi, krí xo mâu kơchâi, plâi, pôm ki ai xêh tung kong, tung chiâk deăng vâ pơchên kâ. Mâu kế tơmeăm ki vâ pơchên mê cho ing kong kế. Ngoh Y Xim Ndu, ối a ƀuôn Yuk La 1, cheăm Dak Liêng, tơring Lak, kong pơlê Dak Lak tối ăm’nâi:

‘’Mâu kế kâ dêi mơngế M’nông ga cho vâ há hăng iâ lơ chô chôu iâ, ki hên cho mâu kế kâ ki pôh lơ pế. Kơchâi ki pế hên cho prông tung klŏng phêa, ôh tá xúa hdro vâ pế. Kơchâi prông cho môi tung mâu kơchâi ki kơhiâm dêi mơngế M’nông’’.

Hlá kơchâi khêi

Tơmeăm ki pro chiâng kơhiâm má môi dêi kơchâi prông mê cho kơnôm ing klŏng phêa, vâi kô sôk tâ tung mê hên mâu tơmeăm hdrối vâ pheăng a khâng on, ăm ga i chên. Kơchâi kong ƀă mâu hơ’nêh mâm pơrá tâ tung klŏng phêa, mê vâi kô prông a on. Ngoh Y Xim tối ăm ‘nâi tơ’nôm:

‘’Ki apoăng mê pin hbrâ tŭm mâu hơ’nêh mâm lơ ká ki têng khăng lơ hơ’nêh chu, hơ’nêhro ki drá a drá peăng, ga kô kơhiâm tâ, kơchâi kong mê kô kêi kơchâi khêi kong ƀă hơpôe. Pin lăm tăng lêa hơpôe ki kơbâng, ko xo djâ vêh vâ prông, kâ ga kô xa xăng iâ, tâng pin kâ khât ga kô xăng ƀă hơ-iâ ngeăm. Kơchâi khêi  kong, ga xuân ngeăm, hơ-iâ há, pin râm po ƀă ƀôt ngot ƀă hăng’’.

Kơchâi, hơ’nêh mâm, kơchâi hŏm ki pế tung klŏng phêa

Klêi kơ’nâi kêi kơchâi kong xếo krúa, tâ tung klŏng phêa, chiê hơ’nêh hdrê hdrêng, rơmôe hơpoê đôu ‘nâng ’nâi, tâ tung klŏng phêa, xo hlá priât kơchiâ ƀă hnối ’măn a drá peăng on, ngế ki prông mê kô kôm ngăn a kơnoh on, mơdá klŏng phêa đi đo vâ klŏng mâ tá tro on chếo. Dâng 3 phut kơ’nâi mê, tơkôm kơchâi chên ’nôi mê xo mơné kơlá sôk chôa ‘lâng tung klŏng. Mơ’nui, pâ klŏng phêa mê, dâ a mơngĕn, lơ klŏng kơlá, klŏng phêa ki vâ dâ mâu kơchâi, mâm mê. Ngoh Y Xim Ndu tối,  drêng kâ kơchâi ki prông kố, tơmối, lơ nhŏng o ki kâ kô tâ kơhiâm drêng châ kâ mâu tơmeăm ki hơ-iâ, kơhiâm, xăng, hăng kố.

‘’Kơchâi kố ga hiăng hmâ ƀă tơdroăng rêh ối dêi mơngế M’nông, ga vâ mơhno tối tơdroăng rêh ối tiah hmâ vâi roh nah. Tơmeăm ki pơchên tung klŏng kố pơrá ối tung kong mê cho vâ mơhno tối ‘na tơdroăng ki kuăn pơlê hiăng hmâ ƀă tơdroăng rêh ối ƀă kong kế, ngo ngối’’.

Ngoh Y Xim Ndu ƀă mơngế Ấn Độ kâ kơchâi prông

Xua ing tơdroăng ki kơhiâm krê dêi kơchâi prông mê rêm ngế M’nông, hmâ vâ lăm ulâi xuân ối chôu vế dêi kơchâi ki prông tiô khôi hmâ dêi hdroâng kuăn ngo tơná. Maluâ ôh tá xê kơchâi ki kơhiâm tơ’mô môi tiah a kơchơ la kơchâi kố ga mơhno tối ki hơ-iâ, kơhiâm ing kong kế, ngo ngối. Kơchâi prông cho vâ mơhno tối tơdroăng ki kal păng ‘nâng tung tơdroăng pêi chiâk pêi deăng, tơdroăng rêh ối rêm hâi ƀă túa ki rơkê dêi kuăn pơlê ƀă kong kế, ngo ngối dêi hdroâng M’nông.

H’Zawut chêh

Nhat Lisa tơplôu ƀă tơbleăng