VOV4.Xơ Đăng - Rơ’jíu xiâm Việt Nam hâi kố hâk mơnê, phiu ro koh tơbâ 77 hơnăm hâi mơjiâng. VOV to lâi hơnăm hdrối mê hía nah hiăng rơtế prôk ƀă tơdroăng ki mơnhông xông tơtêk dêi tơnêi têa, hâk mơnê cho kơ koan ki tối tơbleăng, pơtâng khĕn ing hên kơvâ, djâ pơtroh tơdroăng ki nếo ai ăm rêm rơpŏng hngêi. Ai môi khu ki pêi cheăng ôh tá ai kơbố châ ‘nâi, châ hlo hiăng pleăng dêi hnoăng cheăng vâ rak vế ăm hyôh rơ’jíu châ kơneăng chhâk troh hơngế, cho mâu ngế cheăng ‘na kih thuât, kơmăi kơmok ôh tá la lâi lôi pơtê dêi hnoăng cheăng, tơkâ luâ mâu tơdroăng pá puât ăm hyôh rơ’jíu đi đo châ kơneăng hơngế, tơleăng, hleăng, troh rơdâ lâp lu, tơtro tơdroăng ƀă hên mâu tơdroăng ki ê.

Drêng koh tơbâ 77 hơnăm hâi mơjiâng Rơ’jíu xiâm Việt Nam, ngin pâ pơtroh ăm vâi krâ-nhŏng o ki hmâng rơ’jíu achê hơngế ‘na mâu ngế cheăng ‘na kih thuât ƀă hnoăng cheăng ôh tá châ ai kơbố ‘nâi, kơbố hlo, la vâi ki mê hiăng kơhnâ mơ-eăm khât rak vế ăm troăng hyôh rơ’jíu troh a tơrêm kơpong tung lâp tơnêi têa.

Ing kối ngo ki má péa a kong pơlê kong ngo Hà Giang – Chiêu Lầu Thi. Tiô nâl hdroâng Dao tối dêi Tơchên râ xok, xua vâ tâk troh a kối ngo athế tơkâ luâ 9 kung king ki hếo tâ tá hbêa ngo. Maluâ ti mê, hơnăm 2020, Tíu xiâm hrik ‘no hyôh rơ’jíu dêi tơnêi têa hiăng châ mơjiâng pro a kối ngo ki ai to xok lâm mê. Mâu ngế ki gak ngăn, pêi tơdroăng cheăng amê bu ai 2 ngế cho prế ki cheăng ‘na kih thuât, prế ki mê cho mâu ngế ki lo ing rơ’jíu hrik ‘no hyôh VN1, CK2 a Hà Nội, rêm khế hơ’lêh dêi pó môi hdroh vâ lăm pêi cheăng akố.

A tíu ki hrik ‘no hyôh rơ’jíu kố, xua ối hơngế ing tíu ai têa, nhŏng o athế kơdĭng rêm kơto têa mêi vâ ôu plâ hơnăm. La ki tơviah akố, ga pơ-oh, hngiâm ó ‘nâng. Ngoh Cao Hòang Tiến, ngế cheăng ‘na kih thuât hơ’muăn tối: ‘’Hâi ki prăng xuân môi tiah hâi ki mêi, tâng rôh hmân ếo mê têng plâ măng tĭng xuân ôh tá la lâi kâi xĭng, la têa ôh tá ai, xua mê bu xo xâp, lơ tâ tung vali tơkôm tâi khế trưk, klêi mê prếo ăm dêi kơdrâi veăng rôh a hngêi ah nếo’’.

Mâu kăn pôe ché mơjiâng klêi Tíu xiâm Mơ’no hyôh rơ’jíu tơnêi têa Chiêu Lầu Thi, cheăm Hồ Thầu, tơring Hoàng Su Phì, kong pơlê Hà Giang (Um: VTC News)

Ối a tíu ki hơngế ing pơlê, vâ ai kơchâi, phái kâ, mâu vâi ngoh a thế tơkôm hâi ki po kơchơ, tiô nhŏng o kuăn ngo chu ing ngo pôu pong rôe phái ing kơchơ tâk ‘măn a ngo vâ kâ plâ măng tĭng. A kơpong kong ngo ai roh mêi plâ khế, nhŏng o ôh tá chiâng chu lăm a kơchơ, mê khoh hmôu pơ kâ xup kơxŏng khăng vâ tơkâ hâi kố hâi tá. Khía mơhot kân kơxô̆ 3 nếo troh pơla khế hdrối kố nah, pro nhŏng o ki cheăng akố xâu mơdrốu ó khât, xua ối a kối ngo 2 rơpâu met tâng vâ pơchông ngăn ƀă rơgâ têa kơxĭ, khía mot plong ó khât, môi tiah khía vâ pêi tơdjâ tâi tâng tá mơngế, tơro têa đi đo, kơblêa ƀlâ ƀlât, ối tung hngêi ngăn kơmăi bu xâu to tơro têa pro tơ’nhê kơmăi tê.

Hnoăng cheăng dêi mâu vâi ngoh mê cho, hâi ki lâi xuân môi tiah mê, riu xo má a 4 chôu tiê kơmăi hrik mơ’no ƀâng VOV1 ƀă ƀâng VOV4 cho nâl tơpui mâu rơkong khu kuăn ngo vâ kum pơtroh tơdroăng nếo ai ăm mâu kong pơlê Hà Giang, Tuyên Quang, Yên Bái, Cao Bằng ƀă hên mâu kong pơlê ki ê. Vâi hiăng ‘nâi nhên tiah kố, hyôh Rơ’jíu ôh tá la lâi chiâng pơtê vâ vâi krâ - nhŏng o châ hmâng mâu tơdroăng nếo ai ing Hà Nội, mâu túa pêi cheăng kâ, tơdroăng mơjiâng rêh ối tung rơpŏng hngêi.

Mâu ngế cheăng ‘na kih thuât ƀă hên mâu ngế kŏng nhân ki ê pơrá ai kuăn ối kŭn drêng kố, Rơ’jíu mơ’no tối ‘na ƀai troh hâi mot hơnăm hriâm nếo pro mâu vâi ngoh cheăng ôh tá hmiân tuăn. Tâng chôu phut kố ối a hngêi, mơni vâi ki mê kô chơ djâ dêi kuăn lăm rôe lá mơ-éa, hmân ếo lĕm vâ chơ djâ dêi kuăn mot hơnăm hriâm nếo… Akố, mâu vâi ngoh bu ‘nâi krếo phôn vêh troh a kơdrâi kuăn vâ mơhnhôk djâ dêi kuăn ‘nĕng kơdo mơ-eăm hriâm.

A Rơ’jíu ki hrik ‘no hyôh Nam Trung bộ pro a tơring Thuận Nam, kong pơlê Ninh Thuận cho tíu ki tô téa, khăng khoăng pá kâi tối, plâ hâi tô ó khât, thăm nếo tô bê ton châ 1 khế. Rơ’jíu hrik ‘no hyôh kơpong Nam Trung bộ hiăng châ Rơ’jíu xiâm Việt Nam mơjiâng ƀă ăm pêi cheăng a hơnăm 2021 nah. Hnoăng cheăng xiâm dêi Rơ’jíu mê cho mơ’no hyôh troh lâp lu tâi tâng Biển Đông ƀă 2 to chuăn Hòang Sa ƀă Trường Sa dêi tơnêi têa pin.

Tung pơla kơxô̆ mơngế pêi cheăng akố ôh tá ăm phep ‘mot ƀiên chê̆ hên mê khoh tí tăng xo mâu ngế cheăng ‘na kih thuât ing mâu kơpong Tơdế tơnêi têa ƀă Peăng Hdroh tơnêi têa troh akố vâ pêi cheăng. Ngoh Quảng koh pơ’lâng dêi kơdrâi kuăn ƀă ngoh nâ o Rơ’jíu hrik ‘no hyôh An Hải, Đà Nẵng - tíu ki ngoh hiăng cheăng châ 20 hơnăm vâ lăm pêi cheăng a tíu ki nếo.

Ngoh Quảng tối ăm ‘nâi: ‘’On veăng má ai 2 ngế kuăn dế hriâm lâm 11 ƀă lâm 8 kal châ ai tơdroăng păn roăng, rak ngăn dêi ngế nôu pâ, la xua ing hnoăng cheăng, xua hyôh rơ’jíu mê á ôh tá kho ki klâi ôh, mơhnŏng vâ lăm pêi cheăng akố vâ pêi klêi dêi hnoăng cheăng râ kơpêng pơcháu’’.

Hâi ki apoăng lăm troh pêi cheăng a Rơ’jíu hrik ‘no hyôh Nam Trung bộ ngoh xuân đi đo tơviah xua hngêi pêi cheăng dêi tíu ki hrik ‘no hyôh kố châ mơjiâng pro a môi ‘núa tơbăng prếo kơtăn ing tơring Thuận Nam lối 30km, rêm hdroh lăm ngăn kơmăi kơmok, kơxái, trăng athế tơkâ luâ ‘núa prêi ki tô téa kơpeăng chêng. Phá tơ-ê ƀă Chiêu Lầu Thi, a Thuận Nam 4 rơnó pơrá tô téa, hmân ếo akố klêi roh têng to lâi phut hiăng xĭng, khăng kơtô, la to lâi khế kơ’nâi mê, chơ to ếo rơbông xâp môi péa khế ếo hiăng chiâng mơngiơk prâp xêh, xua ếo ki hmâ rôh ing têa klôh akố ga ai xăng po, ing po ki mê pro ếo tơ’lêi chiâng kơmô prá prâp.

Ngoh Quảng pêi cheăng tung Rơ’jíu xiâm Việt Nam hiăng châ 20 hơnăm. Ngoh hiăng pêi cheăng a kối ngo Bà Nà, Sơn Trà, xua ti mê ngoh đi đo hlê plĕng nhên tơdroăng ki kal dêi hyôh rơ’jíu. Ngoh Quảng hơ’muăn tối ‘na mâu tơdroăng ki ngoh ối chôu vế drêng pêi cheăng a chuăn Sơn Trà tro klăng hâi ki ai khía mơhot kân má 9 pro tơ’nhê tơ’nhĕng a Đà Nẵng. Plâ măng khía mơhot plong troh a chuăn kố môi tiah vâ mơdêk tâi tâng trăng kơmăi ki kân akố. La mơhúa hiăng to lâi chât hơnăm kố, hiăng tro hên khía mơhot kân kŭn, hyôh rơ’jíu a An Hải, Sơn Trà xuân ối châ kơneăng chhâk pơtroh lâp lu tơmâng, ôh tá tro tot pơtê.

Pôa Đỗ Tiến Sỹ, Kăn xiâm pơkuâ Rơ’jíu Việt Nam lăm pôu ngăn Rơ’jíu hrik ‘no hyôh VN2

Nôkố vêh troh akố, Rơ’jíu hrik ‘no hyôh Nam Trung bộ, mâu tơdroăng ki hiăng klê plĕng mê hiăng châ ngoh Quảng tối tơbleăng, hnê tối ăm nhŏng o, ngoh tối: ‘’Ngin ‘nâi plĕng nhên hyôh rơ’jíu Nam Trung bộ hiăng châ kơneăng troh lâp lui Biển Đông, pơtroh mâu tơdroăng nếo ai ăm kuăn pơlê ki păn tơnăng ká a têa kơxĭ, ăm kăn ƀô̆ lêng ki gak kring a chuăn Trường Sa, xua ti mê, rế trâm tơdroăng khía mơhot kân mê hyôh Rơ’jíu thăm rế châ hleăng vâ vâi krâ - nhŏng o, kăn ƀô̆, lêng ki ối a chuăn, lơ ối tung dế têa kơxĭ châ tâng, châ ‘nâi ‘na khía mơhot, têa kân lân lu vâ khoh châ hboăng ối a chuăn ki tơniăn.

Rêm hdroh nhŏng o ối a chuăn, vâi krâ-nhŏng o tơnăng ká xi xŏng tối pơtâng tung hyôh rơ’jíu pơrá châ hmâng tơleăng nhên, mê ngin hâk phiu ó ‘nâng xua hnoăng cheăng dêi tơná hiăng veăng kum iâ tung tơdroăng mơnhông pêi cheăng kâ, rêh ối dêi tơnêi têa ƀă kring vế kong têa kơxĭ dêi Tơnêi pâ pôa xiâm.

Hâi xuân môi tiah măng, a kối ngoh ki kân to xok lâm kơlung kơlăng môi tiah Mẫu Sơn (Lạng Sơn), Phia Oắc (Cao Bằng), Cổng Trời (Hà Giang); Pha Đin (Lai Châu): Núi Quế (Quảng Nam); Bà Đen (Tây Ninh), a kơpong kong ngo Dak Lak, ‘núa prêi Ninh Thuận lơ a tơdế kong tơbăng kroăng Cửu Long ƀă hên hĕng mâu tíu ki ê, mâu ngế ki cheăng kih thuât kơmăi kơmok plâ hâi plâ măng ôh tá xâu khía hngíu, tô téa, lơ mêi hngêi hơngíu hơngo, ai drêng ‘nâ mâ hâi tô môi tiah on chếo, lơ khía mơhot môi tiah pê plong kơ’lĕng hvât kuăn mơngế ki cheăng amê, ki rak ngăn, pêi kơmăi vâ hyôh rơ’jíu pơtối châ kơneăng chhâk hơngế, troh kơpong kong ngo, troh a chuăn têa kơxĭ, ing kơphô̆ troh a thôn pơlê hơngế hơngo ƀă kơneăng chhâk troh kong têa vâi ê.

Đồng Mạnh Hùng/VOV chêh

Nhat Lisa tơplôu ƀă tơbleăng