VOV4.Xơ Đăng - Lối 30 hơnăm hdrối mê hiá nah, pôa Y Thái Êban, ối a pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak hiăng tơkŭm dêi tâi ivá vâ pơtối rak vế ƀă mơnhông hnoăng cheăng pong, rơgi loăng, mơjiâng loăng chiâng mâu um méa ngê̆ thuât. Pôa cho môi tung iâ mơngế a Dak Lak ối rak vế tơdroăng ki hâk git kơ tơdroăng ki pong, rơgi po loăng, ƀă tê châ lo liăn ing tơdroăng cheăng ki kố.

‘Nân ôí tung kơdâm mâu um loăng ki ai hên túa, tơlá, mê Y Thái Êban, ôí khĕn cho pôa En Lin, ối a ƀuôn Kmrơng Prong Ƀ, cheăm Ea Tu, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak dế tơngôu tối dêi mâu um ái ki pro ing loăng “Pôa pơchâu ƀă môi ngế kơdrâi rơkâu xối”. Pôa tối ăm ‘nâi, kố cho môi tung mâu um ki pôa hâk vâ dêi má môi, um dêi pôa hiăng châ ối má peá a Roh tơ’noăng pong rơgi loăng um mâu hdroâng kuăn ngo Tây Nguyên hơnăm 2017.

Pôa Y Thái hơ’muăn tối, hâi ki ôí tơxĭn nah, pôa mâ tiô mâu vâi tăm, vâi miê, vâi meh lo lăm tung kong tăng loăng vâ rơgi, pong, mơjế pro um mơdâng a tơnâp. Xua hâk vâ khât tơdroăng ki mơhno tối um meá a mâu rơno loăng, pôa hâk ngăn vâ tí tăng ‘nâi plĕng ƀă hnối pêi pro ƀối. Hiăng hên hdroh kơpeăng kŏng ki râng chông ôh tá kâi chiâng, râng tơmong ôh tá păng, la to lâi chât hrĭng hâi, to lâi chât khế kơ’nâi mê hiăng rơkê mơjiâng um meá ki lĕm tro. Hmôu pơ tiah mê, lối 30 hơnăm hiăng luâ, kong rơgi loăng mơjiâng um hiăng chiâng tuăn hiâm ki hâk vâ khât ƀă pơtroh ăm pôa chiâng mơngế ki rơkê khât, kum ăm pôa khŏm mơ-eăm rak vế ƀă mơnhông.

“Ai môi tơdroăng ki tơmiât mê á lăm tăng kếo loăng mê á pong, rơgi, ôh tá eâ athế chêh kơchuâ hdrối. Tơkeá vâ tối, pin xuân kal athế kơdo mơ-eăm, xua tơdroăng ki klâi ki pin rak vế, pơtối ‘măn chôu ‘na khôi túa, vêa vong kố. Á xâu la ngiâ ah, ga hiá lôi tơdroăng kố, mê la ngiâ ah, drêng pin hiăng krâ pin ôh ta ai ivá xếo vâ pơtối rak vế ‘na khôi túa vêa vong, tơmeăm khoăng ki kố, ôh tá chiâng lôi hiá, vâ kuăn ‘nĕng cháu chái la ngiâ chiâ hlo, môi tiah hdrối nah, pin hiăng châ hlo mâu vâi pôa, vâi pâ, vâi miê, vâi tăm pong, rơgi mê á khoh châ hlo, mê á khoh chiâng pơtối rak vế, ƀă pơtối mơjiâng ăm la ngiâ ah nếo”.

Pôa Y Thái Êban tối tơbleăng mâu um ki pro ing loăng dêi tơná

Hơnăm 2015, sap ing hâi ki tơ’noăng pong rơgi loăng roh apoăng châ mơ’no tung tơkŭm tung pơla po Leh mơdĭng kơphế Ƀuôn Ma Thuột, mê pôa Y Thái thăm rế hâk git kơ tơdroăng pong rơgi loăng, xua ga, pôa hiăng châ chiâng mơjiâng pro, ‘nâi tơ’nôm mâu ngế ki rơkê ƀă tăng tơmeăm loăng ki châ mơjiâng pro ing loăng mê. Pôa xuân hiăng hên hdroh teăng mâ ăm kong pơlê Dak Lak veăng lăm tơ’noăng ƀă châ kâ hên pri ki kân, ti xê to tơdroăng ki hâk git tê, mê ối chiâng hnoăng cheăng xiâm kum ăm pôa pêi lo hên liăn ngân.

Vâ khoh chiâng mơjiâng mâu um méa mê, pôa Y Thái bu xúa to mâu chông, tơmong, chăng, hơkê. Drêng ngăn a dro loăng ki mê, pôa hiăng tơmiât tung tuăn mơno ƀă ing kơpeăng kŏng tơná mơjiâng chiâng um ái la ôh tá eâ ai um ki chêh kơchuâ hdrối. Rêm um ki mê, cho vâ mơhno tối tơdroăng ki phá krê xêh, cho tơdroăng ki hơ’muăn tối, môi tơdroăng ki kuăn pơlê hiăng hlế rơkê ó, môi khôi túa, vêa vong dêi kuăn pơlê ga hmâ ai rêm hâi tung tơdroăng rêh kâ ối rêm hâi dêi mơngế Rơđế. Jâ H’Yâo Ƀyă, kơdrâi pôa Y Thái ai tối:

“Kơnốu á chiâng pong, rơgi pro tŭm mâu tơdroăng tiô kơ tuăn tơmiât klêi mê, ga pong, rơgi pro. Á xuân đi đo hnê mơhnhôk kơ ga vâ ga kơdo mơ-eăm hnê tối ăm 2 ngế kuăn kơnốu, xua mê, tâi tâng rơpŏng hngêi á pơrá vâ môi tuăn, mơhnhôk vâ kơnốu á pơtối rak vế, pêi pro mâu tơdroăng mơhno túa lĕm tro dêi jâ pôa, tâng ôh tá ai kơ ga, mê ôh pá ai ngế ki lâi xếo chiâng pêi pro”.

Pôa Y Thái Êban tiâ khu chêh hlá tơbeăng Rơ’jíu Việt Nam

Tiô kơ pôa Y Thái, xuân hiăng ai roh ki dri loăng ôh tá châ ngế ki lâi vâ pong, rơgi, xua mê, rế hiá khoh rế vâ hiá lôi um ki pro ing loăng. ‘Nâi nhên ki kơnía ƀă ki kơnâ liăn ngân ing tơdroăng cheăng ki kố, pôa hiăng mơhnhôk thế dêi mâu vâi kuăn ƀă mâu ngế tung pơlê, mâu ngế ki hâk git kơ tơdroăng hriâm tâp, pôa hbrâ vâ hnê tối ƀă mơhnhôk kơ vâi veăng pong, rơgi um loăng. Pôa Bùi Văn Hương, kăn ƀô̆ ngăn ‘na mơhno túa lĕm tro cheăm Ea Tu, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột tối ăm ‘nâi, pôa Y Thái hiăng veăng kum kơhnâ khât tung rak vế, pơtối mơnhông túa lĕm tro tiô khôi hmâ dêi mơngế Rơđế.

“Pôa Y Thái kơhnâ mơ-eăm khât tung tơdroăng rak vế, pong rơgi, mơjế loăng pro um dêi hdroâng kuăn ngo Rơđế a pơlê cheăm tơná. Pôa Y Thái dế nôkố dế pơtối châ mơnhông ki kơnía git ‘na túa pong pro um dê tơná cho rế vâ mơhno tối ‘na kế tơmeăm dêi tơná xuân cho vâ kum ăm mâu ngế ki mơjiâng pro vâ mơđah tơbleăng ăm tơmối mot ngăn. Dế nôkố, a cheăm Ea Tu xuân ôh tá ai mâu ngế ki lâi ki rơkê luâ tâ kơ pôa Y Thái, xua mê, cheăm pơtối mơhnhôk thế pôa Y Thái pơtối mơnhông tơdroăng pong, rơgi tơ’nôm i hên tâ, pơtối mơdêk hnoăng cheăng ki rơkê dêi tơná”.

Um ki pôa pơchâu rơkâu xối xua pôa Y Thái dế pong, rơgi pro a Hneăng tơ’noăng pong rơgi um loăng mâu hdroâng kuăn ngo Tây Nguyên hơnăm 2017 (um xo ki vâi hdrối)

Koh mơnê nhoăm kơ mâu tơdroăng ki kơnía git dêi hdroâng kuăn ngo tơná, pôa Y Thái xuân ối kơhnâ khât tung tơdroăng pong rơgi um ing mâu dri loăng. Pôa tí tăng ‘nâi, vêh mơnhên mâu tơdroăng roh ton nah vâ mơjiâng chiâng um, chiâng tơdroăng ki hơ’muăn ăm rêm ngế. Ƀă pôa, pong rơgi loăng cho túa ki vâ pơtối rak vế khôi túa, vêa vong ƀă pơtối mơdêk ăm mâu rơxông kơ’nâi la ngiâ ah.

H’Xíu H’’Mok chêh

Nhat Lisa tơplôu ƀă tơbleăng