VOV4.Xơ Đăng - Pôa Y Tai Jun Yuh, hdroâng mơngế M’nông ối a thôn Phú Lợi, cheăm Quảng Phú, tơring Krông Nô, kong pơlê Dak Nông cho Ngê̆ nhân ưu tú tung kơvâ tĕn pong chêa. Kố cho cheăng tiô khôi hmâ, hiăng hmâ ƀă tơdroăng rêh ối ton hơnăm, mơjiâng túa lĕm tro dêi mơngế M’nông.

Dế nôkố, mâu tơmeăm ki hên châ tĕn pro ƀă mâu tơmeăm chhá, maluâ ti mê ngê̆ nhân Y Tai Jun Yuh xuân ối hmâ tĕn mơjiâng dêi kế tơmeăm ƀă mâu phêa, pơ-óu, kơlá. Ing mê, rế ai tơmeăm ki vâ xúa, pêi lo tơ’nôm liăn ngân, xuân châ pơtối rak vế dêi tơdroăng cheăng tiô khôi hmâ vâi krâ kuăn ngo M’nông roh nah.

Hơnăm kố hiăng luâ 75 hơnăm, Ngê̆ nhân ưu tú Y Tai Jun Yuh, ối a cheăm Quảng Phú, tơring Krông Nô, kong pơlê Dak Nông xuân ối kơhnâ mơ-eăm khât ƀă dêi tơdroăng tĕn pong, tĕn chêa. Mâu tơmeăm ki pôa tĕn mơjiâng mê cho mâu tơmeăm ki hmâ xúa tung tơdroăng rêh kâ ối rêm hâi dêi mơngế M’nông, môi tiah mâu pong, chêa, kơtum, kơtŏn, kơtong yĭng, kơreăng, peăm, xi ki pêi ká, xi xŏng ƀă hên mâu tơmeăm ki ê.

Ngê̆ nhân Y Tai Jun Yuh ai tối, pôa hiăng ‘nâi tơdroăng tĕn mơjiâng kế tơmeăm drêng pôa ối tơxĭn nah, drêng xiâm 12-13 hơnăm, pôa hiăng hâk mơnâ ƀă git kơ tơdroăng tĕn mơjiâng kế tơmeăm. Tung hên hdroh ngăn dêi pâ tĕn mâu tơmeăm ing phêa, pơ-óu, kơlá, pôa hiăng hâk vâ tĕn ƀối sap ing tơxĭn nah. Sap ing hâi ki mê, pôa hiăng hmâ lăm ngăn dêi pâ tĕn hlối hriâm ƀối dêi pâ ‘na mâu túa ki tĕn mơjiâng, ing tơdroăng ki tăng rah phêa, pơ-óu tá troh a tơdroăng lăm tăng hrê rái, klêi mê hriâm tơdroăng ki klêa  rơgiê tơlêa, pro tiah lâi ăm ga tơ’mô ƀă lĕm.

Ngê̆ nhân ưu tú Y Tai Jun Yuh

Ngê̆ nhân Y Tai Jun Yuh ai tối tiah kố:

‘’Cheăng tĕn pong chêa tiô khôi hmâ sap ing tơxĭn nah, á hmâ hâk tĕn mâu chêa, ró, ki ku kŭn tá troh a mâu pong, pong hrêak, pong xi, dum,, mâu tơmeăm tung rơpŏng hngêi, klêi mê, ai nếo môi tiah kơtum, kơtŏn, kơreăng, ró tâ hmê, peăm, xi, la á tĕn tiô túa ki tiah hmâ, tâng tĕn mơjiâng tiô rơneăm roh vâi krâ nah á xuân chiâng, xua á hiăng hriâm ƀối ing chal vâi krâ roh nah. Sap ing ối tơxĭn  nah, klêi hriâm chư á xuân ối kơdo mơ-eăm cheăng tĕn pong, chêa, klêi kơ’nâi hriâm chư á pơtối hriâm tĕn mơjiâng kế tơmeăm ki pâ á, vâi krâ á hiăng hnê tiô túa vâi krâ roh nah hiăng hnê ‘măn ăm’’.

Tung môi toăng hngêi ki kŭn mê, ngê̆ nhân Y Tai Jun Yuh hiăng mơjiâng tŭm mâu tơmeăm môi tiah kơreăng, peăm, xi, pong, chêa, kơtŏn, kơtum, kơtup, dum ƀă hên hĭn mâu tơmeăm ki ê xua tơná pôa tĕn mơjiâng dêi xêh. Dế nôkố, pôa xuân ối pơtối rak vế cheăng tĕn mơjiâng tiô khôi hmâ roh vâi krâ nah, vâ tê ăm vâi krâ-nhŏng o tung pơlê ƀă mâu pơlê ki ê.

Pôa Y Tai Jun Yuh tối ăm ‘nâi, vâ khoh chiâng ai tơmeăm ki tĕn mơjiâng tiô túa vâi krâ nah, ga kal ai hên tơdroăng. Ngăn tiô kơ tơmeăm xúa, kân lơ kŭn, ki tơ’lêi lơ pá ngăn tiô kơ phêa, kơlá, pơ-óu ki vâ tĕn mơjiâng ga. Vâ khoh châ chiâng ai tơmeăm ki krá, mơnâ mâ ngăn, mê kal athế hbrâ rơnáu hên tơdroăng, môi tiah tơdroăng lăm ko phêa, pơ-óu, rơchiâ, kơlá; maluâ drêng pâ hneăng, klêa tơlêa, mơjế tơlêa, ‘nhuăn pro tô̆ng, kông, kơnêa pro tiah lâi ăm ga tơtro, kal athế rak tơniăn tơdroăng i chut, krá, kâk, vâ kô tơ’lêi ăm tơdroăng ki tĕn pơrá châ mơjiâng tơmeăm ki lĕm mơnâ mâ ngăn.

Mâu tơmeăm ki Ngê̆ nhân ưu tú Y Tai Jun Yuh tĕn mơjiâng

Dế nôkố, mâu tơmeăm ki tĕn roh vâi krâ nah dêi ngê̆ nhân Y Tai Jun Yuh hiăng châ hên ngế ‘nâi. Mê cho tơmeăm xúa ki pin hmâ trâm hlo, môi tiah: pong, chêa, kơtum, kơtŏn, kơtup, pong, kơchong, kơtong, ró, peăng, xi. Mâu tơmeăm ki xúa kố hiăng hmâ ai ƀă vâi krâ-nhŏng o chal ton hdrối mê hía nah, xua mê, xuân ai hên ngế a mâu pơlê ki ê troh lăm tăng rôe. Pôa Y Nai Yôk Se, cho ngế pú hmâ dêi Y Tai Jun Yuh (ối a thôn Phú Lợi, cheăm Quảng Phú, tơring Krông Nô, kong pơlê Dak Nông) hâk vâ khât tơdroăng ki rơkê dêi pôa Y Tai ki tĕn mơjiâng tơmeăm tiô khôi túa vâi krâ roh nah dêi hdroâng M’nông.

‘’Ngê̆ nhân Y Tai hâk vâ khât ‘na mâu tơdroăng cheăng tiô khôi hmâ dêi hdroâng kuăn ngo. Pôa tĕn mơjiâng mâu tơmeăm môi tiah: kơtum, kơtŏn, pong, chêa tŭm túa. Maluâ pôa hiăng hên hơnăm, ivá pá kâi hro vâ pêi viâ mâu tơdroăng cheăng ki hngăm, la pôa xuân ối hâk git khât kơ tơdroăng tĕn mơjiâng mâu tơmeăm ki xúa.

Tơdrêng amê, nôkố pôa ối pơtối hnê ăm kuăn cháu, mâu rơxông nếo cheăng tĕn mơjiâng kế tơmeăm tiô khôi hmâ. Tơdroăng kố, môi pâ cho vâ rak vế, ‘măn rak tơmeăm khoăng tiô khôi hmâ dêi vâi krâ roh nah, xuân vâ pơtối pêi lo kế tơmeăm ăm dêi rơpŏng hngêi’’.

Vâ pơtối rak vế khôi túa tĕn mơjiâng tơmeăm khoăng dêi hdroâng kuăn ngo tơná, ngê̆ nhân Y Tai Jun Yuh đi đo mơdoh hên chôu phut ƀă ivá cheăng ki vâ hnê mơhnhôk ăm mâu kuăn cháu ‘na cheăng tĕn mơjiâng tơmeăm,môi tiah pong, chêa, kơtum, kơtŏn. Rêm hdroh toh chôu, ngê̆ nhân Y Tai Jun Yuh hmâ tơkŭm kuăn cháu tung pơlê troh a hmâng pôa hơ’muăn tối, pôa rế hnê djâ ăm kuăn cháu túa ki pâ, klêa, mơjế tơlêa, tô̆ng, kơnêa pong, chêa, kơreăng; ing mê, cho vâ pơtối rak vế tơdroăng cheăng tiô khôi hmâ, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo tơná. Ngê̆ nhân Y Tai Jun Yuh ai tối tơ’nôm:

‘’Dế nôkố, á hâk git khât tơdroăng pơtối rak vế tơdroăng cheăng tiô khôi túa vâi krâ roh nah dêi hdroâng kuăn ngo tơná, hdrối nah kơôm châ pâ pôa hnê tối, xua tơdroăng rêh ối nôkố hmâ hdrối nah dêi hdroâng mơngế M’nông hiăng hmâ rêh ối achê ƀă chiâk deăng, kong ngo, têa krông, têa kroăng, mâu tơmeăm ki xúa tung pêi chiâk pêi deăng, tơdroăng rêh kâ ối rêm hâi ôh tá păng lôi. Ƀă dế nôkố, á xuân pói rơhêng vâ pơtối hnê mơhno túa tĕn tơmeăm kố ăm mâu vâi muăn, vâi cháu, xua akố bu ai iâ ngế tê ki chiâng tĕn mâu pong, chêa ƀă kơtum, kơtŏn, kơ’nâi mê hía nah xâu lơ rế vâ hía lôi, tâng vâi hdrêng vâ hriâm mê á kô pơtối hnê ăm âi hdrêng’’.

Ƀă kơpeăng kŏng ki rơkê, hâk git kơ tơdroăng ki tĕn mơjiâng, rak vế, chôu ‘măn ƀă pơtối mơnhông cheăng tĕn tơmeăm tiô khôi hmâ dêi hdroâng M’nông, pôa Y Tai Jun Yuh hiăng châ Vi ƀan hnê ngăn kong pơlê Dak Nông mơnhên tối cho ‘’Ngê̆ nhân ưu tú’’.

Y Sưng Phê Ja chêh

Nhat Lisa tơplôu ƀă tơbleăng